Srpska državna straža

Srpska državna straža (njemački: Serbische Staatsgarde ili Serbische Staatswache, poznati kao nedićevci) je bila kvislinška formacija u okupiranoj Srbiji, osnovana 3. marta 1942. godine.

Srpska državna straža je bila vojno-policijska jedinica Ministarstva unutrašnjih dela marionetske vlade na čijem čelu je bio Milan Nedić, koja je bila pod neposrednom kontrolom Vojne komande Vermahta na teritoriji Nemačke okupacione zone Srbija.

Ratni put

Od samog osnivanja, u jesen 1941. bila je angažovana u borbama protiv partizana, nakon toga prelazi u redovno stanje do januara 1944. kada je ponovo angažovana protiv partizana. Prilikom formiranja je imala oko 17,000 ljudi. Za januar 1943. godine postoji podatak o brojnom stanju od 36,716 ljudi uključujući pomoćne službe i naoružanu seosku miliciju.^[1]

Pored redovnih policijskih poslova, pripadnici Srpske državne straže su vršili masovna streljanja banjičkih logoraša, uključujući veće grupe žena.^[2]

6. septembra 1944. Srpska državna straža je stavljena pod komandu generala Dragoljuba Mihailovića.^[3] U dogovoru sa generalom Miroslavom Trifunovićem, Mihailovićevim komandantom Srbije, jedinice Srpske državne straže (SDS) i Srpske granične straže (SGS) 6. oktobra 1944. okupile su se u Jagodini. Tu je od tih jedinica formiran Srpski udarni korpus (SUK) sa tri divizije. Za komandanta korpusa imenovan je divizijski general Stevan Steva Radovanović, za njegovog pomoćnika brigadni general Borivoje Jonić (komandant SDS) a za načelnika štaba major Danilo Dača Stojanović; za komandanta divizije imenovani su: Branimir Brana Živković (načelnik Operativnog odeljenja SDS), Dragutin Redić (komandant SDS Kraljevačke oblasti) i Ljudevit Pogačar (komandant SGS), svi pukovnici. SUK je tada brojao oko 6.800 ljudi.

Zajedno sa nemačkom vojskom i grupacijom četnika iz Srbije tokom novembra 1944. učestvuje u proboju Armijske grupe E kroz Sandžak i istočnu Bosnu. U istočnoj Bosni ove snage učestvovale su u decembarskoj ofanzivi Mihailovićevih snaga protiv NOVJ i napadu na Tuzlu. Stalno se osipajući u borbama protiv jedinica NOVJ, SUK se nalazio u Sandžaku i istočnoj Bosni sa četničkim jedinicama sve do kraja decembra 1944.

Iz Sarajeva, Nemci ih u januara 1945. prebacuju železnicom u Beč, odakle su raspoređeni u Sloveniju i Istru, gde su bili raspoređivani po dobrovoljačkim ili četničkim jedinicama pod komandom Višeg SS i policijskog vođe jadranskog primorja (nem. Höheren SS- und Polizeiführer in der Operationszone Adriatisches Küstenland) Odila Globočnika.

Na kraju su završili u Italiji, gde ih saveznici razoružavaju.

Organizaciona struktura

Uredbom Ministarskog saveta, na teritoriji Nemačke okupacione zone Srbija policijsku i graničnu službu vršili su organi Srpske državne straže kao i službenici Ministarstva unutrašnjih dela. SDS su bile uniformisane i naoružane formacije, a delila se na:

gradsku državnu stražu koja je vršila službu u Beogradu, sedištima okruga i gradovima,
poljsku državnu stražu koja je vršila službu na celoj teritoriji okupirane Srbije izuzev područja gradskih policija i na
graničnu državnu stražu koja je obavljala klasičnu graničarsku službu.

U sastav SDS ulazile su i sve vatrogasne jedinice. Na čelu celokupne SDS stajao je komandant koji je sa svojim štabom činio Komandu SDS. Komandant, svi oficiri, podoficiri i stražari bili su potčinjeni ministru unutrašnjih dela. Gradska SDS se delila na gradske odrede. Komanda SDS Uprave grada Beograda bila je pod nadležnost upravnika grada Beograda. Gradska državna straža delila se na odrede gradske državne straže, a oni na kvartovske odrede s potrebnim brojem staničnih odeljenja. Poljska SDS se delila na poljske odrede a oni, takođe, na sreske, s potrebnim brojem staničnih odeljenja, njihova teritorijalna nadležnost poklapala se sa teritorijom okruga i srezova. Granična državna straža delila se na okružne i sreske odrede, vodove, stanična odeljenja i odeljke. Privremeno i po potrebi u sastav SDS ulazili su čuvari šuma, nadzornici puteva, opštinski čuvari polja, opštinske straže i ostali državni i opštinski organi javne bezbednosti.

Uredbom su propisani i uslovi pristupa SDS. Stražari i podoficiri morali su da budu srpske narodnosti, stari između 20 i 30 godina, telesno i duševno zdravi, visoki najmanje 172 cm, besprekornog vladanja i potrebne školske spreme. Po stupanju u SDS sporazumno su se obavezivali na službovanje u trajanju od tri godine. Kandidati za oficirski kor SDS morali su da ispune uslove: da su srpske narodnosti, stari između 18 i 30 godina, da su telesno i duševno zdravi, da su visoki najmanje 169 cm, da imaju najmanje završenu srednju školu i da su besprekornog vladanja. Pripremna služba za oficire trajala je godinu dana za fakultetsko obrazovanje, a dve godine za kandidate sa srednjom školom. Ispiti su se polagali u školi SDS. Svi pripadnici SDS primali su mesečne plate.

Stražarski i podoficirski činovi

Stražar pripravnik
Stražar
Kaplar
Podnarednik
Narednik
Narednik-vodnik

Oficirski činovi

Potporučnik pripravnik
Potporučnik
Poručnik
Kapetan
Major
Potpukovnik
Pukovnik
General

Izvori

↑ Српска државна стража
↑ „Mesta stradanja i antifašističke borbe u Beogradu 1941–44.”. Arhivirano iz originala na datum 2014-12-17. Pristupljeno 2014-10-24.
↑ Obaveštenje štaba Komande Srbije od 7. septembra 1944. potčinjenim jedinicama o ulasku jedinica Srpske državne straže u sastav četničkih jedinica pod komandom štaba Komande Srbije, Zbornik dokumenata i podataka NOR-a, tom XIV, knjiga 4, Vojnoizdavački zavod, Beograd - dokument broj 61

Spoljašnje veze

Српска државна стража

[1] Српска државна стража

[Priručnik-2] „Mesta stradanja i antifašističke borbe u Beogradu 1941–44.”. Arhivirano iz originala na datum 2014-12-17. Pristupljeno 2014-10-24.

[3] Obaveštenje štaba Komande Srbije od 7. septembra 1944. potčinjenim jedinicama o ulasku jedinica Srpske državne straže u sastav četničkih jedinica pod komandom štaba Komande Srbije, Zbornik dokumenata i podataka NOR-a, tom XIV, knjiga 4, Vojnoizdavački zavod, Beograd - dokument broj 61

[1]

[2]

[3]