Desant na Brač juna 1944.

Desant na Brač juna 1944.
Segment Drugog svetskog rata
Nakon desanta na Brač, njega ranjenih boraca na partizanskom brodu
Datum 2—4. jun 1944. Lokacija Brač Ishod nemačka pobeda
Sukobljene strane
NOVJ Ujedinjeno Kraljevstvo	Nacistička Nemačka

Na Brač je od 2. do 4. juna 1944. izvršila desantni prepad glavnina 26. dalmatinske divizije NOVJ zajedno sa ojačanim 43. odredom britanskih komandosa, uz podršku savezničke mornarice i vazduhoplovstva. Ovaj napad izveden je, pored opšteg cilja uzmeniravanja neprijatelja i narušavanja sistema obalske odbrane, sa još jednim aktuelnim ciljem: u tom periodu na kopnu je bila u toku operacija Reselšprung, a napad na Brač uz koncentraciju znatnih mornaričkih, vazdušnih i kopnenih snaga trebalo je da kod nemačke komande izazove utisak savezničkog iskrcavanje, te tako privuče nemačke trupe i olakša pritisak na delove NOVJ u zapadnoj Bosni.

Brač su branila dva bataljona 738. puka ojačana delovima 668. artiljerijskog puka 118. lovačke divizije i drugim jedinicama. Iskrcavanje na Brač izvedeno je neopaženo tokom noći 31. maja/1. juna i 1/2. juna. Savezničke jedinice su podeljene na tri napadne grupe, radi napada na tri utvrđene zone nemačke odbrane. Dvanaesta dalmatinska sa savezničkim komandosima kao zapadna grupa napadala je uporište Nerežišće., severna grupa (bataljon Prve dalmatinske i bataljon Treće prekomorske brigade) napadala je Supetar, a istočna (3 bataljona Prve i dva 11. dalmatinske) Selca i Sumartin.

U dvodnevnim oštrim borbama savezničke snage uspele su da osvoje neke nemačke otporne tačke i odbrani nanesu gubitke, ali nisu uspeli da je razbiju i poraze. Tokom noći 4/5. juna savezničke jedinice brodovima su se organizovano prebacile nazad na Vis. U transportu su učestvovala i 44 broda mornarice NOVJ kapaciteta od 60 do 450 vojnika.

Gubici neprijatelja iznosili su: 75 mrtvih, 72 zarobljena i veći broj ranjenih. Gubici Prve dalmatinske brigade u svim ovim borbama iznosili su: 14 mrtvih, 81 ranjenih boraca i 12 nestalih. Dvanaesta dalmatinska imala je 33 poginula i 118 ranjenih. Ostale jedinice su takođe imale gubitaka. Tokom borbi Nemci su zarobili poptukovnika Džeka Čerčila (engleski: Jack Churchill), legendarnog komandanta savezničkih komandosa.

Na Braču su nastavljene partizanske akcije manjeg obima. Tokom jula i avgusta 1944. samo Dvanaesta dalmatinska brigada izvela je svojim manjim delovima četiri akcije na Braču. Brač je oslobođen uništenjem nemačke posade od strane delova 26. divizije u borbama od od 8. do 17. septembra 1944 (Napad NOVJ na Brač septembra 1944.).

Njemački izveštaj

2. jun 1944. oko 4.000 partizansko-britanskih vojnika izvršilo je invaziju na ostrvo Brač i pri tome imali su snažnu vazdušnu podršku, kao i podršku ratne mornarice. Ostrvo je branilo 1.116 nemačkih vojnika. Naše jedinice uspele su da odbrane Nerežišće, gde su bile naše glavne snage, te dva ribarska mesta: Supetar i Sumartin. Onda nam je stiglo pojačanje.

5. juna 1944, bez oklevanja, prešli smo u napad. Neprijatelj je već noć ranije napustio ostrvo i vratio se na Vis. Neprijatelj je imao 1.500 ubijenih boraca, a među zarobljenim engleskim vojnicima našao se i Tom Čerčil, sestrić britanskog predsednik vlade Vinstona Čerčila. Naši sopstveni gubici, i pored neprijateljske brojčane nadmoći, bili su veoma mali.

– Ratni dnevnik Vrhovne komande Vermahta

Literatura

• Zbornik dokumenata i podataka o Narodnooslobodilačkom ratu, tom V, knjiga 28, Vojnoistorijski institut, Beograd
• Zbornik dokumenata i podataka o Narodnooslobodilačkom ratu, tom XII, knjiga 4, Vojnoistorijski institut, Beograd
• Mirko Novović, Prva dalmatinska proleterska NOU brigada, Vojnoistorijski institut, Beograd 1986.
• Naša Prva dalmatinska, sjećanja boraca, Slobodna Dalmacija, Split 1982.
• Nikola Anić: DVANAESTA DALMATINSKA UDARNA BRIGADA (PRVA OTOČKA), Domicil 12. dalmatinske NOU brigade, Supetar 1984.
• Parker, John: Commandos: The inside story of Britain's most elite fighting force. London: Bounty Books, 2000. ISBN 0-7537-1292-X
• Lothar Rendulic: GEKÄMPFT, GESIEGT, GESCHLAGEN, Verlag Weisermühl, Wels – Heidelberg 1952.
• wiki (en)