Dragomir Jovanović

Dragomir Jovanović
Funkcija Funkcija gradonačelnik Beograda Mandat 29. avgust 1941 - 20. oktobar 1944
Lični podaci Rođenje 27. jul 1902. Požarevac, Kraljevina Srbija Smrt 17. 7. 1946. (dob: 43) Beograd, NR Srbija, FNRJ Zanimanje političar, policajac,

Dragomir - Dragi Jovanović (27.7. 1902. - 17.7. 1946.) je srpski i jugoslavenski policajac, poznat po kolaboraciji sa Silama Osovine za vrijeme drugog svjetskog rata.

Važio za jednog od najpoverljivijih saradnika nemačkog okupatora u Beogradu i Srbiji. Društvenu promociju doživeo je još u Kraljevini Jugoslaviji, uprkos brojnim sumnjičenjima za korupciju i policijsku brutalnost.

Na osnovu političke pozicije, operativne uloge i lične inicijative, jedan je od najodgovornijih ratnih zločinaca u Srbiji tokom nemačke okupacije, u okviru kvislinškog korpusa.

Nakon rata je uhvaćen, osuđen na smrt i streljan 1946. godine.

Predratna biografija

Rođen je 27. 7. 1902. u Požarevcu. Otac Ljubomir mu je bio Srbin, a majka Vilma poreklom Nemica. Gimnaziju je završio u Velikom Gradištu a studij prava u Beogradu, gde se zaposlio kao policijski činovnik Uprave grada.

Policijsku karijeru je započeo krajem 1920-ih u beogradskoj policiji, kada je kraće vreme obavljao dužnost šefa grupe agenata u policijskoj službi pri Dvoru, a potom kao policijski agent u Upravi grada Beograda.

Nakon uspostavljanja Šestojuanuarske diktature, Dragi Jovanović je prešao da radi na odseku borbe protiv komunista. Nakon otpuštanja iz službe zbog pronevere, ponovo je vraćen na dužnost, ali ovog puta u Zagreb. Početkom 1930-ih je pred posetu kralja Aleksandra Zagrebu, otkrio ustašku zaveru, unapređen je u načelnika Opšte policije Beograda. Iz policijske službe je ponovo otpušten 1933. godine.

Nakon ponovnog vraćanja u policijsku službu, kao službenik jugoslovenske političke policije, u dva navrata (1936, 1937) boravio je u Berlinu, gde ga je zavrbovala nemačka obaveštajna služba. Učestvovao je u obezbeđivanju posete kneza Pavla Karađorđevića Berlinu, 1939. Iste godine je postao pomoćnik upravnika grada Beograda.

Drugi svetski rat

Obznana upravnika Beograda Dragog Jovanovića od 24. juna 1941. godine.

Nakon nemačke okupacije, Jovanović je po povratku u Beograd već 22. aprila 1941. imenovan od strane nemačkog okupatora za izvanrednog komesara za grad Beograd, kao lice zaduženo za obnovu rada i koordinisanje policijskih službi u glavnom gradu, što je uključivalo i reorganizaciju političke policije, koja je, prema Jovanovićevoj zamisli, nazvana i ustrojena kao Specijalna policija.

Odluku o formiranju logora Banjica leta 1941. godine doneli su organi nemačke uprave i Gestapoa, a realizovao je šef srpske državne bezbednosti Dragomir Dragi Jovanović. Adaptacija logora je još bila u toku, kada su, po izbijanju ustanka u Srbiji, 9. jula dovedene prve grupe uhapšenika.

Dragi Jovanović je odmah po formiranju Vlade nacionalnog spasa postavljen od okupatora i za predsednika beogradske opštine. Uživao je nepodeljeno poverenje okupatora, o čemu svedoči nemački komandant grada Beograda, pukovnik Kajzenberg:

Policija je ovde, s obzirom na ličnost šefa javne bezbednosti, u najboljim rukama.

– Nemački komandant grada Beograda, pukovnik Kajzenberg

Pukovnik Kajzenberg Dragog Jovanovića naziva svojim specijalnim komesarom. Fon Kajzenberg 18. septembra 1941. podnosi izveštaj u kome zaključuje da je saradnja svih nemačkih organa i ustanova sa srpskom gradskom policijom, čiji se broj popeo na 1.500 ljudi, besprekorna.

Za kratko vreme Nemci su Jovanovića postavili za komandanta Žandarmerije u Srbiji. Najzad je postavljen za komandanta Srpske straže sa pravom da proizvodi i otpušta oficire i izdaje naređenja sa zakonskom snagom. Tako je Dragi Jovanović bio drugi čovek u Srbiji za vreme okupacije. Pored ovih dužnosti, vršio je dužnost predsednika opštine Beograd i izvanrednog vladinog komesara za grad Beograd i za srezove vračarski i gročanski.

Zatvoreni komunisti u logoru Banjica 1942. godine.

Dragi Jovanović je bio upravnik, ali i glavni policajac Beograda, pa i Srbije sve do 1944. godine. Njegovi najverniji agenti i istažitelji bili su: Boško Bećarević, Đorđe Kosmajac i Svetozar Vujković. Prvenstveni cilj Dragog Jovanovića za vreme funkcije bila je borba protiv komunista i njihovih simpatizera. Tajna služba Dragog Jovanovića je uhapsila i saslušala blizu 1.500 komunista, zatim streljala 600 simpatizera KPJ. Specijalna policija Uprave grada Beograda uspela je da razbije organizacionu strukturu Komunističke partije u Beogradu i Srbiji. U tome su imali pomoć i četničkog vođe Draže Mihailovića koji je proleća 1942. godine preko svojih ljudi poručivao policijskoj Upravi grada "da nemilosrdno raščišćavaju sa komunistima".

Hrvoje Magazinović, jedan od glavnih ideologa Ljotićevog Zbora, u svojim memoarima opisuje Dragomira Jovanovića kao notornog antikomunistu:

Kako u periodu Komesarske uprave, tako i u prvom periodu Nedićeve, upravnik grada Beograda bio je Dragi Jovanović, jak kao bik, slabih moralnih kvaliteta, profesionalni antikomunist, zvanični suradnik s njemačkom policijom prije rata. Poznavao je samo fizička mučenja kao metod borbe protiv komunizma.

Pored toga, Jovanović je sudelovao i u Holokaustu, odnosno hapšenjima i deportacijama beogradskih Jevreja. Njegov rad je toliko impresionirao nemačke vlasti da je Beograd još 1942. proglašen Judenfrei gradom.

Specijalna policija bila najaktivnija u zločinima protiv pripadnika NOP-a, uzimajući učešća u likvidacijama zajedno sa pripadnicima okupacionih snaga. Pukovnik Jovan Trišić, prvi komandant kvislinške srpske žandarmerije, o ovome je posvjedočio u svojim zapisima načinjenim poslije rata:

Ni jedno masovno streljanje na Jajincima kod Beograda do februara 1942. (dok sam bio zatvoren na Banjici u logoru nazvanom 'Kuća smrti') nije bilo a da pored Nemaca tamo nije prisustvovao i Dragan Jovanović. Ovo je apsolutno tačno, jer sam se lično uverio, a, uostalom, to nije bila nikakva tajna. U početku, a čini mi se sve do decembra 1941, srpski policajci Specijalne policije, iz Uprave grada Beograda, lično su vršili streljanja, a za ovo im je Dragi Jovanović isplaćivao po 200 dinara po svakoj streljanoj osobi.

15. avgusta 1942. godine Dragi Jovanović je kontaktirao četničke komandante u Srbiji kako bi "preko određenog lica javio Čiči važna saopštenja." 17. avgusta 1942. Draža je odgovorio Siniši Ocokoljiću da stupi u kontakt preko Jovanovićevog šuraka inžinjera Bojovića, i upozorio "budite oprezni jer Dragi je lopov."

U trenutku kada je započelo partizansko oslobođenje Srbije, Dragi Jovanović je 1944. evakuisan za Austriju. Sve do 3. oktobra 1944, kada je napustio Beograd, najneposrednije je sarađivao u obezbeđivanju sadejstva nemačkih okupacionih snaga sa kvislinškim represivnim aparatom.

Uhapšen je od strane saveznika u Bregencu u Austriji, da bi 12. maja 1945. bio izručen jugoslovenskim vlastima.

Posleratno suđenje

Draža Mihailović i Dragi Jovanović na beogradskom procesu 1946.

Dragom Jovanoviću je suđeno 1946. godine, u procesu koji se vezuje za ime generala Dragoljuba Mihailovića.

Jovanović je optužen da je naređivao masovne likvidacije simpatizera NOP-a za vreme okupacije, da je rukovodio logorom Banjica, da je sarađivao s Nemcima u borbi protiv pokreta otpora, da je pregovarao sa četničkim pokretom Draže Mihailovića i da je organizovao tajni susret Mihailovića i Nedića polovinom 1944.

Posleratnom državnom istragom takođe je utvrđena, van svake sumnje, njegova bitna uloga u provođenju holokausta u Srbiji, odnosno odgovornost za masovno uništavanje Jevreja i Roma.

Osuđen je na smrt i streljan 17. 7. 1946. u Beogradu.

Vidi još

• Logor Banjica

Literatura

• KVISLINŠKA UPRAVA U SRBIJI 1941 - 1944 - knjiga 1. Beograd: Sloboda. 1979. 
• KVISLINŠKA UPRAVA U SRBIJI 1941 - 1944 - knjiga 2. Beograd: Sloboda. 1979. 
• Бранислав Божовић, Београд између два светска рата, Београд, 1995.
• Бранислав Божовић, Београд под комесарском управом 1941, Београд, 1998.
• Бранислав Божовић, Специјална полиција у Београду, Београд, 2003.
• Grupa autora, Mesta stradanja i antifašističke borbe u Beogradu 1941–44. Arhivirano 2014-12-17 na Wayback Machine-u, Beograd, 2013.

Vanjske veze

• Dosije Dragi Jovanović (Feljton u „Večernjim novostima“, oktobar 2006.)

prethodnik Milosav Stojadinović

Predsednik Beogradske opštine 11.9.1941 - 3.10.1944.

sledbenik Mihajlo Ratković kao predsednik Skupštine grada