Tartu

Tartu
Tartu

Pogled na staro jezgro Tartua

Osnovni podaci

Država

Estonija

Okrug

Tartu

Opština

Tartu

Osnovan

1030.

Stanovništvo

103.284

Gustina stanovništva

2.538 st./km²

Položaj

Koordinate

58°23′00″N 26°43′00″E / 58.383333°N 26.716667°E

Nadmorska visina

44 m

Površina

38,8 km²

Tartu

Tartu na karti Estonije

Ostali podaci

Gradonačelnik

Urmas Kruze

Veb-strana

tartu.ee

Koordinate: 58° 22′ 60" SGŠ, 26° 43′ 00" IGD

Tartu (eston. Tartu istorijsko nemačko ime Dorpat, od prvobitnog imena Tarbatu, rus. Юрьев, Дерпт) je drugi po veličini grad u Estoniji, posle glavnog grada Talina. Tartu je i sedište istoimenog okruga Tartu.

Tartu je poznat kao kulturna i univerzitetska prestonica Estonije, čiji je univerzitet osnovan daleke 1632. godine.

Prirodni uslovi[uredi - уреди | uredi izvor]

Tartu nalazi u jugoistočnom delu Estonije. Grad je udaljen 186 km jugoistočno od glavnog grada Talina. Grad istovremeno spada i u najistočnije veće gradove unutar Evropske unije.

Reljef: Grad Tartu je smešten u ravničarskom području, na približno 45 metara nadmorske visine. Samo jezgro grada obrazovalo se oko omanjeg brega iznad reke Emajogi.

Klima: U Tartuu vlada nešto oštriji oblik kontinentalne klime. Grad spada u hladnije u Estoniji.

Vode: Reka Emajogi protiče kroz grad i deli ga na veći, zapadni i manji, istočni deo grada.

Istorija[uredi - уреди | uredi izvor]

Trg u starom Tartuu sa fontanom zaljubljenih studenata

Raekoja trg, glavno sastajalište u gradu

Prvi pomen naselja na današnjem mestu vezuje se za srednjovekovne ruske hronike iz ranog 11. veka. U 12. veku tadašnje rusko mesto Jurjev je bilo najveće u datom okruženju.

Od 13. veka grad pripada trgovačkom udruženju Hanza. Tartu je bio posrednik u trgovini između Hanze i ruskih gradova Pskova i Novgoroda. U ovo vreme grad dobija nemački karakter, koji će nositi sve do sredine 19. veka. U 16. veku grad preuzimaju Litvanci, a kanije Šveđani.

Ruska carevina preuzima ceo prostor današnje Estonije zajedno sa Tartuom 1721. godine. Veći deo grada je uništio požar 1775. godine, tako da danas najlepše građevine potiču iz 18. i naročito 19. veka. Između 1893. i 1918. godine grad se zvanično zvao Jurjev, a estonska i nemačka imena su bila delom zabranjena. Ovo ime se nije ukorenilo ni u ruskom jeziku.

1919. godine Tartu je postao deo nezavisne Estonije, da bi 1940. godine bio priključen SSSR-u u okviru Estonske republike. Kada se Estonija ponovo osamostalila 1991. godina grad se ponovo našao u njenim granicama.

Stanovništvo[uredi - уреди | uredi izvor]

Po podacima iz 2010. godine u Tartuu živi 103.284 stanovnika. Poslednjih par godina gradsko stanovništvo ponovo raste nakon dvodecenijskog opadanja (1990. g. - preko 115 hilj. st.).

Etnički sastav: Tokom 20. veka stanovništvo Tartua iz korena se promenilo po svom etničkom sastavu. Na početku veka većina su bili Nemci (tzv. Baltički Nemci) sa manjinskim Rusima, Estoncima i Jevrejima. Nemci su se masovno iselili u maticu posle Prvog svetskog rata, dok je broj Rusa takođe opao sa estonskom nezavisnošću 1919. godine, pa ponovo rastao u vreme SSSR-a. Sa novim osamostaljenjem Estonije 1991. udeo Rusa i drugih naroda bivšeg SSSR-a ponovo je počeo opadati.

Današnji etnički sastav (2008.)je:

Estonci - 80,3%
Rusi - 15,6%
Ukrajinci - 1,2%
Finci - 1,1%
ostali.

Obrazovanje[uredi - уреди | uredi izvor]

Danas je Tartu psoebno poznat po najvažnijem univerzitetu u državi. Univerzitet u Tartuu je 1632. godine osnovao švedski kralj Gustav II Adolf, da bi ga 1802. godine obnovio ruski car Aleksandar I, uz podršku lokalnih baltičkih Nemaca, kao univerzitet na nemačkom jeziku. U zadnjim decenijama ruske carevine univerzitet je dobio ruski karakter.