Bad Ischl

Bad Ischl
	Pogled na Bad IschlPogled na Bad Ischl
	; Grb
	; Grb
	Koordinate: 47°43′N 13°38′E / 47.717°N 13.633°E
Država	Austrija
Savezna zemlja	Gornja Austrija
Okrug (bezirk)	Gmunden
	Vlast
- gradonačelnik	Ines Schiller (SPÖ)
	Površina
- Urbano područje	163.055 km²
Visina	469
	Stanovništvo (2014.)
- Urbano područje	14.228
- Urbana gustoća	84.8 stan./km²
Vremenska zona	UTC+1 (UTC+2)
Poštanski broj	4820
Pozivni broj	06132
	Službene stranice; www.badischl
Karta
	Bad Ischl

Bad Ischl (IPA: baːt ˈɪʃl̩) je grad u centru Austrije od 14.228 stanovnika.^[3]

Bad Ischl administrativno podpada pod Okrug Gmunden.^[2] Ischl je najvažnije nalazište soli u Austriji, koje pokriva 27% potreba zemlje, uz to je grad poznat kao termalno lječilište (Bad), koje godišnje posjeti 430,000 turista.

Gradić je u doba Habzburgovaca bilo često odredište carske porodice.

Geografija

Bad Ischl leži u srcu Salzkammerguta u Gornjoj Austriji na ušću rijeke Ischl u Traun.^[2]

Historija

Pretpostavlja se da je područje Bad Ischla bilo naseljeno već u halštatskom i latenskom razdoblju. Oko 15. pne. mjesto je postalo dio Rimskog Carstva.

Mjesto je prvi put dokumentirano 1442. kao trgovački centar solju.^[2] Ischl je 1466. dobio status trgovišta. Prvi rudnik soli otvoren je 1563. a, nakon toga, 1571. i solana. Godine 1419. nadvojvoda Albrecht V. osnovao je lokalno sjedište solne komore (Salzkammer) u dvorcu Wildenstein, a Ischl je 1466. godine dobio privilegije trgovačkog grada od strane cara Fridrika III. Prvi rudnik soli otvoren je 1563. godine, a 1571. godine i bazen za isparavanje soli.

Ischl je svoj pravi procvat doživio u razdoblju bidermajera, kad je postao ljetna rezidencija cara Franje Josipa I. (1854-1914) nakon što su negdje oko 1823. izgrađene toplice kod termalnog izvora slane vode.^[2] Kada je se rasol počeo koristiti u medicinske svrhe početkom 19. stoljeća, Ischl je postao lječilište u modi sa uglednim gostima poput princa Klemensa von Metternicha i nadvojvode Franje Karla. Hotel Post je otvoren 1828. godine i bio je prvi u cijelom Salzkammergutu. U tom razdoblju podignute su brojne građevine kojima se grad i danas diči: Leharov teatar (1827, danas kino), kavana (1829-1831), carska vila sa perivojem (obnovljena 1853), kasnoklasicistčka Gradska vijećnica, Pošta (1893), terapijski centar (izgrađen između 1873-1875, obnovljen nakon požara 1965-1966), i kompletno renoviran od 1998-1999. u kojemu je danas kongresni i i teatarski centar i bolnica (1908-1910).^[2]

Godine 1854. careva majka, nadvojvotkinja Sofija (1805-1872), je poklonila „Carsku vilu” (Kaiservilla) Franji Josipu i Elizabeti kao vjenčani dar. Vila je postala ljetna rezidencija carske porodice. Franz Joseph ju je opisao kao „Raj na zemlji”.

Tokom 19. vijeka Bad Ischl bio je muzički i teatarski centar u kom su boravile i nastupale brojne zvijezde onoga doba, od J. Brahmsa, Straussa mlađeg, A. Brucknera, A. Girardija do E. Kálmána.^[2]

U Kaiservilli je 28. juna 1914. Franjo Josip potpisao objavu rata protiv Kraljevine Srbije, označivši početak Prvog svjetskog rata. Sutradan je napustio Bad Ischl i više se nije vratio. Vila je još uvijek u vlasništvu obitelji Habsburg-Lorraine, iako su dijelovi rezidencije sada otvoreni za javnost.

Nakon poraza nacističke Njemačke u Drugom svjetskom ratu, Bad Ischl je postao mjesto logora za raseljene osobe koje su preživjele holokaust i nacističkih koncentracijskih logora u istočnoj Europi. Raseljene osobe koje su boravile uglavnom su bile Židovi iz Poljske i iz drugih susjednih zemalja. Mnogi su zatim odselile u Sjedinjene Države, u Izrael ili Kanadu. Izbjeglički logor u Badu Ischlu ostao je aktivan od 1945. do 1952. godine.

Stanovništvo

Danas je Bad Išl grad sa oko 14.000 stanovnika. Poslednjih decenija broj gradskog stanovništva stagnira.

Godina	Stanovništvo
1971	12.812
1981	12.970
1991	13.887
2001	14.081
2011	13.939

Gradonačelnici

Lista gradonačelnika (Bürgermeister):

1824–1834: Josef Huebmer
1834–1839: Ferdinand von Lidl
1839–1867: Wilhelm Seeauer
1868–1876: Johann Krupitz
1877–1894: Franz Koch
1894–1897: Georg Gschwandtner
1898–1905: Karl Wiesinger
1905–1919: Franz Leithner
1919–1938: Johann Voglhuber
1938–1939: Josef Witzlsteiner
1939–1942: Josef Holzberger
1942–1945: Hans Prischnegg
1945: Karl Fahrner
1945–1946: Fridolin Schröpfer
1946–1949: Josef Zeppetzauer (ÖVP)
1949–1953: Fridolin Schröpfer(SPÖ)
1953–1972: Franz Müllegger (SPÖ)
1972–1989: Karl Saller (SPÖ)
1989–1995: Georg Nitzler (SPÖ)
1995–2007: Helmut Haas (SPÖ)
2007–2019: Hannes Heide (SPÖ)
2020– : Ines Schiller (SPÖ)

Administrativna struktura zajednice

Općinsko područje obuhvaća sljedećih 20 gradova^[a]:

Ahorn (574)
Bad Ischl (1934)
Eck (138)
Haiden (1669)
Hinterstein (94)
Jainzen (730)
Kaltenbach (1481)
Kößlbach (83)
Kreutern (800)
Lauffen (178)
Lindau (308)
Mitterweißenbach (118)
Perneck (276)
Ramsau (173)
Reiterndorf (2664)
Rettenbach (519)
Roith (370)
Steinbruch (478)
Steinfeld (976)
Sulzbach (665)

Općina se sastoji od katastarskih zajednica Ahorn, Bad Ischl, Haiden, Jainzen, Kaltenbach, Lauffen, Lindau, Perneck, Reiterndorf i Rettenbach. Općina pripada sudskom okrugu Bad Ischl.

Znamenitosti

Pored Carske vile, najveće znamenitosti grada su parohijska crkva sv Nikole (1769.-1780) sa gotičkim zvonikom, Kapela Kalvarija iz 18. vijeka i hodočasnička crkva u naselju Lauffen, čiji korijeni sežu u 15. vijek.^[2]

Grad ima muzej Marmorschloessl, sa vozilima i avionima.^[2]

U Bad Ischlu se svakog ljeta od jula do septembra održava festival operete.^[2]

Pored grada leži poznato skijalište Katrinalm na planini visokoj 1,542 metara do kog vozi žičara.^[2]

Privreda

U Bad Ischlu je oko 64 % zaposlenih 1991. radilo u uslužnom sektoru (turizam i administracija. Ostali su radili u industriji koja je proizvodila tuš kabine, narodne nošnje, kemikalije i lijekove, a uz to i u rudniku metala.^[2]

Pobratimski gradovi

Poznate osobe

Rudolf von Alt (1812–1905), slikar, dugo živio u Badu Ischlu;
Max Auer (1880–1962), muzikolog, počasni građanin Bada Ischla;
Carlo Battisti (1910–1985), slikar, sahranjen u Badu Ischlu;
Severin Blaß (1651–1705), benediktinac;
Johannes Brahms (1833–1897), skladatelj, boravio i skladao u Badu Ischlu;
Ferdinand Bronner (1867–1948), pisac i dramaturg, otac A. Bronnena, sahranjen u Badu Ischlu;
Hans Frank (1908–1987), fotograf, osnivač muzeja Marmorschlössl;
Jörg Haider (1950–2008), političar, pohađao škole u Badu Ischlu;
Emmerich Kálmán (1882–1953), skladatelj, dugo boravio u Badu Ischlu;
Franz Lehár (1870–1948), skladatelj, počasni građanin Bada Ischla;
Theodor Leschetizky (1830–1915), skladatelj, dugo boravio u Badu Ischlu;
Wilhelm Miklas (1872–1956), političar, počasni građanin Bada Ischla;
Johann Nestroy (1801–1862), dramaturg, dugo boravio u Badu Ischlu;
Leo Perutz (1882–1957), književnik, sahranjen u Badu Ischlu;
Wolfram von Richthofen (1895–1945), general Luftwaffea za vrijeme nacizma, urmo u Badu Ischlu;
Carica Elizabeta od Bavarske „Sisi” (1837-1898), boravila u Badu Ischlu, gdje je sa Franjom Josipom posjedovala ljetnikovac (Kaiservilla Bad Ischl);
Adalbert Stifter (1805–1868), pisac, njegova novela „Der Waldsteig” (1844/1850) je smještena u Badu Ischlu;
Johann Strauß ml. (1825–1899), boravio i posjedovao vilu u Badu Ischlu;
Oscar Strauß (1870–1954), skladatelj, umro u Badu Ischlu;
Walter Turza (1890–1961), SS-ovac, sahranjen u Badu Ischlu;
Max Waldstein (1836–1919), književnik, počasni građanin Bada Ischla;
Franz Xaver Weidinger (1890–1972), slikar, sahranjen u Badu Ischlu;
Franz Witek (r. 1946), filolog;