Bad Ischl
Bad Ischl
| |||
|---|---|---|---|
 | |||
|
|||
| Koordinate: 47°43′N 13°38′E / 47.717°N 13.633°E | |||
| Država |  Austrija
| ||
| Savezna zemlja | Gornja Austrija | ||
| Okrug (bezirk) | Gmunden | ||
| Vlast | |||
| - gradonačelnik | Ines Schiller (SPÖ) | ||
| Površina | |||
| - Urbano područje | 163.055 km²[1] | ||
| Visina | 469[2] | ||
| Stanovništvo (2014.) | |||
| - Urbano područje | 14.228[3] | ||
| - Urbana gustoća | 84.8 stan./km²[1] | ||
| Vremenska zona | UTC+1 (UTC+2) | ||
| Poštanski broj | 4820 | ||
| Pozivni broj | 06132 | ||
| Službene stranice www.badischl | |||
| Karta | |||
  Bad Ischl | |||
Bad Ischl (IPA: baːt ˈɪʃl̩) je grad u centru Austrije od 14.228 stanovnika.[3]
Bad Ischl administrativno podpada pod Okrug Gmunden.[2] Ischl je najvažnije nalazište soli u Austriji, koje pokriva 27% potreba zemlje, uz to je grad poznat kao termalno lječilište (Bad), koje godišnje posjeti 430,000 turista.
Gradić je u doba Habzburgovaca bilo često odredište carske porodice.
Geografske karakteristike[uredi | uredi kod]
Bad Ischl leži u srcu Salzkammerguta u Gornjoj Austriji na ušću rijeke Ischl u Traun.[2]
Historija[uredi | uredi kod]
Pretpostavlja se da je područje Bad Ischla bilo naseljeno već u halštatskom i latenskom razdoblju. Oko 15. pne. mjesto je postalo dio Rimskog Carstva.
Mjesto je prvi put dokumentirano 1442. kao trgovački centar solju.[2] Ischl je 1466. dobio status trgovišta. Prvi rudnik soli otvoren je 1563. a, nakon toga, 1571. i solana. Godine 1419. nadvojvoda Albrecht V. osnovao je lokalno sjedište solne komore (Salzkammer) u dvorcu Wildenstein, a Ischl je 1466. godine dobio privilegije trgovačkog grada od strane cara Fridrika III. Prvi rudnik soli otvoren je 1563. godine, a 1571. godine i bazen za isparavanje soli.
Ischl je svoj pravi procvat doživio u razdoblju bidermajera, kad je postao ljetna rezidencija cara Franje Josipa I. (1854-1914) nakon što su negdje oko 1823. izgrađene toplice kod termalnog izvora slane vode.[2] Kada je se rasol počeo koristiti u medicinske svrhe početkom 19. stoljeća, Ischl je postao lječilište u modi sa uglednim gostima poput princa Klemensa von Metternicha i nadvojvode Franje Karla. Hotel Post je otvoren 1828. godine i bio je prvi u cijelom Salzkammergutu. U tom razdoblju podignute su brojne građevine kojima se grad i danas diči: Leharov teatar (1827, danas kino), kavana (1829-1831), carska vila sa perivojem (obnovljena 1853), kasnoklasicistčka Gradska vijećnica, Pošta (1893), terapijski centar (izgrađen između 1873-1875, obnovljen nakon požara 1965-1966), i kompletno renoviran od 1998-1999. u kojemu je danas kongresni i i teatarski centar i bolnica (1908-1910).[2]
Godine 1854. careva majka, nadvojvotkinja Sofija (1805-1872), je poklonila „Carsku vilu” (Kaiservilla) Franji Josipu i Elizabeti kao vjenčani dar. Vila je postala ljetna rezidencija carske porodice. Franz Joseph ju je opisao kao „Raj na zemlji”.
Tokom 19. vijeka Bad Ischl bio je muzički i teatarski centar u kom su boravile i nastupale brojne zvijezde onoga doba, od J. Brahmsa, Straussa mlađeg, A. Brucknera, A. Girardija do E. Kálmána.[2]
U Kaiservilli je 28. juna 1914. Franjo Josip potpisao objavu rata protiv Kraljevine Srbije, označivši početak Prvog svjetskog rata. Sutradan je napustio Bad Ischl i više se nije vratio. Vila je još uvijek u vlasništvu obitelji Habsburg-Lorraine, iako su dijelovi rezidencije sada otvoreni za javnost.
Nakon poraza nacističke Njemačke u Drugom svjetskom ratu, Bad Ischl je postao mjesto logora za raseljene osobe koje su preživjele holokaust i nacističkih koncentracijskih logora u istočnoj Europi. Raseljene osobe koje su boravile uglavnom su bile Židovi iz Poljske i iz drugih susjednih zemalja. Mnogi su zatim odselile u Sjedinjene Države, u Izrael ili Kanadu. Izbjeglički logor u Badu Ischlu ostao je aktivan od 1945. do 1952. godine.
Stanovništvo[uredi | uredi kod]
Danas je Bad Išl grad sa oko 14.000 stanovnika. Poslednjih decenija broj gradskog stanovništva stagnira.
| Godina | Stanovništvo |
|---|---|
| 1971 | 12.812 |
| 1981 | 12.970 |
| 1991 | 13.887 |
| 2001 | 14.081 |
| 2011 | 13.939 |
Gradonačelnici[uredi | uredi kod]
Lista gradonačelnika (Bürgermeister):
- 1824–1834: Josef Huebmer
- 1834–1839: Ferdinand von Lidl
- 1839–1867: Wilhelm Seeauer
- 1868–1876: Johann Krupitz
- 1877–1894: Franz Koch
- 1894–1897: Georg Gschwandtner
- 1898–1905: Karl Wiesinger
- 1905–1919: Franz Leithner
- 1919–1938: Johann Voglhuber
- 1938–1939: Josef Witzlsteiner
- 1939–1942: Josef Holzberger
- 1942–1945: Hans Prischnegg
- 1945: Karl Fahrner
- 1945–1946: Fridolin Schröpfer
- 1946–1949: Josef Zeppetzauer (ÖVP)
- 1949–1953: Fridolin Schröpfer(SPÖ)
- 1953–1972: Franz Müllegger (SPÖ)
- 1972–1989: Karl Saller (SPÖ)
- 1989–1995: Georg Nitzler (SPÖ)
- 1995–2007: Helmut Haas (SPÖ)
- 2007–2019: Hannes Heide (SPÖ)
- 2020– : Ines Schiller (SPÖ)
Znamenitosti[uredi | uredi kod]
Pored Carske vile, najveće znamenitosti grada su parohijska crkva sv Nikole (1769.-1780) sa gotičkim zvonikom, Kapela Kalvarija iz 18. vijeka i hodočasnička crkva u naselju Lauffen, čiji korijeni sežu u 15. vijek.[2]
Grad ima muzej Marmorschloessl, sa vozilima i avionima.[2]
U Bad Ischlu se svakog ljeta od jula do septembra održava festival operete.[2]
Pored grada leži poznato skijalište Katrinalm na planini visokoj 1,542 metara do kog vozi žičara.[2]
Privreda[uredi | uredi kod]
U Bad Ischlu je oko 64% zaposlenih 1991. radilo u uslužnom sektoru (turizam i administracija. Ostali su radili u industriji koja je proizvodila tuš kabine, narodne nošnje, kemikalije i lijekove, a uz to i u rudniku metala.[2]
Pobratimski gradovi[uredi | uredi kod]
Poznate osobe[uredi | uredi kod]
- Rudolf von Alt (1812–1905), slikar, dugo živio u Badu Ischlu;
- Max Auer (1880–1962), muzikolog, počasni građanin Bada Ischla;
- Carlo Battisti (1910–1985), slikar, sahranjen u Badu Ischlu;
- Severin Blaß (1651–1705), benediktinac;
- Johannes Brahms (1833–1897), skladatelj, boravio i skladao u Badu Ischlu;
- Ferdinand Bronner (1867–1948), pisac i dramaturg, otac A. Bronnena, sahranjen u Badu Ischlu;
- Hans Frank (1908–1987), fotograf, osnivač muzeja Marmorschlössl;
- Jörg Haider (1950–2008), političar, pohađao škole u Badu Ischlu;
- Emmerich Kálmán (1882–1953), skladatelj, dugo boravio u Badu Ischlu;
- Franz Lehár (1870–1948), skladatelj, počasni građanin Bada Ischla;
- Theodor Leschetizky (1830–1915), skladatelj, dugo boravio u Badu Ischlu;
- Wilhelm Miklas (1872–1956), političar, počasni građanin Bada Ischla;
- Johann Nestroy (1801–1862), dramaturg, dugo boravio u Badu Ischlu;
- Leo Perutz (1882–1957), književnik, sahranjen u Badu Ischlu;
- Wolfram von Richthofen (1895–1945), general Luftwaffea za vrijeme nacizma, urmo u Badu Ischlu;
- Carica Elizabeta od Bavarske „Sisi” (1837-1898), boravila u Badu Ischlu, gdje je sa Franjom Josipom posjedovala ljetnikovac (Kaiservilla Bad Ischl);
- Adalbert Stifter (1805–1868), pisac, njegova novela „Der Waldsteig” (1844/1850) je smještena u Badu Ischlu;
- Johann Strauß ml. (1825–1899), boravio i posjedovao vilu u Badu Ischlu;
- Oscar Strauß (1870–1954), skladatelj, umro u Badu Ischlu;
- Walter Turza (1890–1961), SS-ovac, sahranjen u Badu Ischlu;
- Max Waldstein (1836–1919), književnik, počasni građanin Bada Ischla;
- Franz Xaver Weidinger (1890–1972), slikar, sahranjen u Badu Ischlu;
- Franz Witek (r. 1946), filolog;
Galerija slika[uredi | uredi kod]
-
Pogled na grad sa planine Katrin -
Rijeka Traun u gradu -
Schröpferplatz -
-
Kaiservilla -
Kaiservilla -
-
Sofijina promenada -
Gradska kavana -
Stefan Meyer-Haus -
Hotel zur Post -
Ischl 1855. godine
Izvori[uredi | uredi kod]
- ↑ 1,0 1,1 „Austria: Oberösterreich” (engleski). City population. Pristupljeno 5. 2. 2016.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 „Bad Ischl” (engleski). Austria-Forum. Pristupljeno 06. 02. 2016.
- ↑ 3,0 3,1 „Population on 1 January 2023 – Municipalities”. Statistics Austria. Pristupljeno 5. 1. 2024.
