Firenca – razlika između verzija

Izvor: Wikipedija
Prijeđi na navigaciju Prijeđi na pretragu
Interaktivna pretraga historije
← Starija izmjenaNovija izmjena →
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
VizualnoWikitekst
Nema sažetka izmjene
Nema sažetka izmjene
Red 6: Red 6:
| slika_panorama = Sunset over florence 1.jpg
| slika_panorama = Sunset over florence 1.jpg
| veličina_slike = 280px
| veličina_slike = 280px
| opis_slike = Ponorama Firence
| opis_slike = Panorama Firence


| slika_zastava =
| slika_zastava = Flag of Florence.svg
| slika_zastava_veličina =
| slika_zastava_veličina = 100px
| slika_pečat =
| slika_pečat =
| slika_pečat_veličina =
| slika_pečat_veličina =
| slika_grb = Firenze-Stemma.png
| slika_grb = FlorenceCoA.svg
| slika_grb_veličina = 100px
| slika_grb_veličina = 60px


| slika_lokacijska_karta_država = Italija
| slika_lokacijska_karta_država = Italija
Red 27: Red 27:
| dužina-oznaka = E
| dužina-oznaka = E


| lokacija_ime = [[Popis država|Država]]
| lokacija_ime = [[Lista država|Država]]
| lokacija_info = {{flag|Italija}}
| lokacija_info = {{flag|Italija}}
| lokacija1_ime = Regija
| lokacija1_ime = [[Regije Italije|Regija]]
| lokacija1_info = [[Toskana]]
| lokacija1_info = [[Toskana]]
| lokacija2_ime = Provincija
| lokacija2_ime = [[Metropole Italije|Metropolitanski grad]]
| lokacija2_info = [[Firenca (provincija)|Firenca (FI)]]
| lokacija2_info = [[Metropolitanski grad Firenca|Firenca (FI)]]
| lokacija3_ime =
| lokacija3_ime =
| lokacija3_info =
| lokacija3_info =
Red 43: Red 43:
| titula_vođe = Gradonačelnik
| titula_vođe = Gradonačelnik
| ime_vođe = Dario Nardella
| ime_vođe = Dario Nardella
| stranka_vođe = Demokratska partija
| stranka_vođe = [[Demokratska stranka (Italija)|PD]]


| površina_bilješke =
| površina_bilješke =
| površina_ukupna = 102,41 km²
| površina_ukupna = 102,41 km²
| visina = 50
| visina = 50 m


| stanovništvo_godina = 30. 11. 2009.
| stanovništvo_godina = 30. 11. 2009
| stanovništvo_bilješke =
| stanovništvo_bilješke =
| stanovništvo = 370.702<ref>[http://www.demo.istat.it/bilmens2010gen/index.html Podaci italijanskog statističkog ureda - Istat od 30. novembra 2009.]</ref>
| stanovništvo = 370.702<ref>[http://www.demo.istat.it/bilmens2010gen/index.html Podaci italijanskog statističkog ureda – Istat, 30. novembra 2009.]</ref>
| stanovništvo_gustoća = 3619,78 km²
| stanovništvo_gustoća = 3619,78 km²
| stanovništvo_uže =
| stanovništvo_uže =
Red 73: Red 73:
| bilješke =
| bilješke =
}}
}}
'''Firenca''' ([[talijanski]]: ''Firenze'', [[latinski]]: ''Florentia'') je glavni grad pokrajine [[Toskana]] u [[Italija|Italiji]]. Grad leži na rijeci Arno i najpoznatiji je po svojoj [[srednji vijek|srednjovjekovnoj]] historiji grada-države Firence, u vrijeme kada je bila središte trgovine i financija te jedan od najbogatijih gradova u Evropi, a naročito kao kolijevka talijanske [[renesansa|renesanse]], o čemu svjedoče brojni gradski spomenici. Godine [[1982]]., [[UNESCO]] je uvrstio stari historijski centar na popis [[svjetska baština|svjetske baštine]]. Svojom arhitekturom, ali i [[muzej]]ima ([[Palazzo Pitti|Pitti]], [[Uffizi]]), vrtovima, obrazovanjem, muzikom, kuhinjom, modom i dr., Firenca svake godine privlači oko milijun turista.
'''Firenca''' ([[talijanski]]: ''Firenze'', [[latinski]]: ''Florentia'') je [[glavni grad]] pokrajine [[Toskana|Toskane]] u [[Italija|Italiji]]. Grad leži na rijeci [[Arno|Arnu]] i najpoznatiji je po svojoj [[srednji vijek|srednjovjekovnoj]] historiji [[Republika Firenca|grada-države Firence]], u vrijeme kada je bila središte trgovine i financija te jedan od najbogatijih gradova u Evropi, a naročito kao kolijevka [[Italijanska renesansa|talijanske renesanse]], o čemu svjedoče brojni gradski spomenici. Godine [[1982]]., [[UNESCO]] je uvrstio stari historijski centar na popis [[svjetska baština|svjetske baštine]]. Svojom arhitekturom, ali i [[muzej]]ima ([[Palazzo Pitti|Pitti]], [[Uffizi]]), vrtovima, obrazovanjem, muzikom, kuhinjom, modom i dr., Firenca svake godine privlači oko milijun turista.


Zbog svoje kulturne važnosti, Firencu nazivaju "talijanska [[Atena (grad)|Atena]]". U njoj su živjele mnoge poznate ličnosti kao što su: [[Dante Alighieri]], [[Giovanni Boccaccio]], [[Donatello]], Virginia Oldoini, porodica [[Medici]], [[Botticelli]], [[Niccolò Machiavelli]], [[Leonardo da Vinci]], [[Filippo Brunelleschi]], [[Michelangelo]], [[Galileo Galilei]] i drugi.
Zbog svoje kulturne važnosti, Firencu nazivaju "talijanska [[Atena (grad)|Atena]]". U njoj su živjele mnoge poznate ličnosti kao što su: [[Dante Alighieri]], [[Giovanni Boccaccio]], [[Donatello]], Virginia Oldoini, porodica [[Medici]], [[Botticelli]], [[Niccolò Machiavelli]], [[Leonardo da Vinci]], [[Filippo Brunelleschi]], [[Michelangelo]], [[Galileo Galilei]] i drugi.
⚫
[[Datoteka:Museo Firenze com'era, plastico Florentia 4.JPG|mini|lijevo|<center>Drvena maketa rimske Florentine iz 1. vijeka pne.]]
⚫
==Historija==


⚫
== Historija ==
⚫
[[Datoteka:Museo Firenze com'era, plastico Florentia 4.JPG|mini|lijevo|<center>Drvena maketa rimske Florentine iz 1. vijeka pne.]]
[[Datoteka:Hanging_and_burning_of_Girolamo_Savonarola_in_Florence.jpg|mini|lijevo|<center>Spaljivanje heretika [[Girolamo Savonarola|Savonarole]] 1498. god.]]
[[Datoteka:Hanging_and_burning_of_Girolamo_Savonarola_in_Florence.jpg|mini|lijevo|<center>Spaljivanje heretika [[Girolamo Savonarola|Savonarole]] 1498. god.]]
[[Rimljani|Rimski]] veterani [[Gaj Julije Cezar|Julija Cezara]] su [[59. pne.]] osnovali koloniju '''Florentia''' koja je u 4. vijeku postala [[biskupija]]. Nakon tog nad Firencom vladaju: [[Bizant]], [[Ostrogoti]], [[Langobardi]] i [[Franci]], i u to vrijeme je stanovništvo palo na samo 1000 stanovnika.
[[Rimljani|Rimski]] veterani [[Gaj Julije Cezar|Julija Cezara]] su [[59. pne.]] osnovali koloniju '''Florentia''' koja je u 4. vijeku postala [[biskupija]]. Nakon tog nad Firencom vladaju: [[Bizant]], [[Ostrogoti]], [[Langobardi]] i [[Franci]], i u to vrijeme je stanovništvo palo na samo 1000 stanovnika.
Red 84: Red 84:
Ponovno oživljavanje grada započelo je u [[10. vijek]]u, da bi 1115. godine Firenca postala autonomnom komunom. U [[13. vijek]]u Firenca se našla između zaraćenih stranaka Gibelina (potpomognuti od strane careva Svetog Rimskog Carstva) i pro-papinskih Gvelfa. Proizvodnjom vune i svile grad se jako bogati. Godine 1252. uvedena je nova novčana valuta - Florin, koji je visoko kotirao u Evropi. Grad je brzo rastao: [[1340]]. godine broji oko 80,000 stanovnika (od kojih je 25,000 radilo u proizvodnji tekstila), no nakon epidemije [[Kuga|Crne smrti]], taj broj ponovno opada. U [[14. vijek]]u Firencom uglavnom vlada familija [[Albizi]], kojima su najveći rivali bili porodica [[Medici]]. U prvim dekadama [[15. vijek]]a porodica Medici već potajno vlada gradom, potpomognuti moćnim novopridošlicama u grad. Premda je familijarno bogatstvo stekao njegov otac Giovanni di Bicci de' Medici, prvi član porodice koji se aktivno bavio politikom bio je [[Cosimo de' Medici]] (Cosimo "il Vecchio"). U [[15. vijek]]u u Firenci djeluju prvi renesansni umjetnici kao što su: [[Filippo Brunelleschi]], [[Masaccio]], [[Lorenzo Ghiberti]], [[Donatello]], [[Alberti]], i mnogi drugi. Moć porodice Medici raste nakon što su postali [[banka]]ri [[papa]]ma. Cosima nasljeđuje njegov sin [[Piero di Cosimo de' Medici]], kojeg je 1469. godine nasljedio [[Lorenzo Veličanstveni]], veliki mecena umjetnika kao što su [[Leonardo da Vinci]], [[Botticelli]] i [[Michelangelo]]. Nakon njegove smrti (1492.), i izgnanstva njegova sina Piera (1494.) nakratko se obnavlja [[republika]]nska uprava, a obitelj Medici se vraća u Firencu 1512. godine. Godine 1537. Cosimo I. de' Medici postaje prvi firentinski vojvoda (od 1569. veliki vojvoda Toskane), čime obitelj Medici službeno uspostavlja vlast nad Firencom sve do aneksije Toskane [[Austrija|Austrijskoj]] kruni 1737. godine. Austrijska uprava se konstantno bori protiv utjecaja Francuske i kraljevstva Sardinija-Piemont, do 1859. godine kada Toskana postaje dijelom [[Kraljevina Italija|Talijanskog Kraljevstva]]. Od 1865. do [[1870]]. godine Firenca je bila glavni grad Kraljevine Italije.
Ponovno oživljavanje grada započelo je u [[10. vijek]]u, da bi 1115. godine Firenca postala autonomnom komunom. U [[13. vijek]]u Firenca se našla između zaraćenih stranaka Gibelina (potpomognuti od strane careva Svetog Rimskog Carstva) i pro-papinskih Gvelfa. Proizvodnjom vune i svile grad se jako bogati. Godine 1252. uvedena je nova novčana valuta - Florin, koji je visoko kotirao u Evropi. Grad je brzo rastao: [[1340]]. godine broji oko 80,000 stanovnika (od kojih je 25,000 radilo u proizvodnji tekstila), no nakon epidemije [[Kuga|Crne smrti]], taj broj ponovno opada. U [[14. vijek]]u Firencom uglavnom vlada familija [[Albizi]], kojima su najveći rivali bili porodica [[Medici]]. U prvim dekadama [[15. vijek]]a porodica Medici već potajno vlada gradom, potpomognuti moćnim novopridošlicama u grad. Premda je familijarno bogatstvo stekao njegov otac Giovanni di Bicci de' Medici, prvi član porodice koji se aktivno bavio politikom bio je [[Cosimo de' Medici]] (Cosimo "il Vecchio"). U [[15. vijek]]u u Firenci djeluju prvi renesansni umjetnici kao što su: [[Filippo Brunelleschi]], [[Masaccio]], [[Lorenzo Ghiberti]], [[Donatello]], [[Alberti]], i mnogi drugi. Moć porodice Medici raste nakon što su postali [[banka]]ri [[papa]]ma. Cosima nasljeđuje njegov sin [[Piero di Cosimo de' Medici]], kojeg je 1469. godine nasljedio [[Lorenzo Veličanstveni]], veliki mecena umjetnika kao što su [[Leonardo da Vinci]], [[Botticelli]] i [[Michelangelo]]. Nakon njegove smrti (1492.), i izgnanstva njegova sina Piera (1494.) nakratko se obnavlja [[republika]]nska uprava, a obitelj Medici se vraća u Firencu 1512. godine. Godine 1537. Cosimo I. de' Medici postaje prvi firentinski vojvoda (od 1569. veliki vojvoda Toskane), čime obitelj Medici službeno uspostavlja vlast nad Firencom sve do aneksije Toskane [[Austrija|Austrijskoj]] kruni 1737. godine. Austrijska uprava se konstantno bori protiv utjecaja Francuske i kraljevstva Sardinija-Piemont, do 1859. godine kada Toskana postaje dijelom [[Kraljevina Italija|Talijanskog Kraljevstva]]. Od 1865. do [[1870]]. godine Firenca je bila glavni grad Kraljevine Italije.


U 19. st. broj stanovnika se udvostručio, da bi se zahvaljujući porastu turizma, trgovine i bankarstva taj broj utrostručio tijekom 20. stoljeća. Tijekom Drugog svjetskog rata grad je bio pod njemačkom okupacijom (1943.-1944.), da bi nakon oslobođenja izvan grada bili pokopani mnogi saveznički vojnici. U studenom 1966. godine rijeka Arno je poplavila cijeli donji grad, pri čemu su stradala mnoga umjetnička djela.
U 19. st. broj stanovnika se udvostručio, da bi se zahvaljujući porastu turizma, trgovine i bankarstva taj broj utrostručio tijekom 20. stoljeća. Tijekom Drugog svjetskog rata grad je bio pod njemačkom okupacijom (1943.-1944.), da bi nakon oslobođenja izvan grada bili pokopani mnogi saveznički vojnici. U studenom 1966. godine rijeka [[Arno]] je poplavila cijeli donji grad, pri čemu su stradala mnoga umjetnička djela.


Godine 1982. povijesno središte grada je upisano na [[UNESCO]]v [[popis mjesta svjetske baštine u Europi]], a 1986. godine Firenca je bila [[europski glavni grad kulture]].
Godine 1982. povijesno središte grada je upisano na [[UNESCO]]v [[popis mjesta svjetske baštine u Europi]], a 1986. godine Firenca je bila [[europski glavni grad kulture]].
Red 93: Red 93:
|ime mjesta = Historijsko središte Firence
|ime mjesta = Historijsko središte Firence
|slika = Uffizi Gallery, Florence.jpg
|slika = Uffizi Gallery, Florence.jpg
|godina = [[1982.]] <small>(8. zasjedanje)</small>
|godina = [[1982]]. <small>(8. zasjedanje)</small>
|vrst baštine = Kulturno dobro
|vrst baštine = kulturno dobro
|mjerilo = i, ii, iii, iv, vi
|mjerilo = i, ii, iii, iv, vi
|ugroženost = ne
|ugroženost = ne
|poveznica = http://whc.unesco.org/en/list/174
|poveznica = http://whc.unesco.org/en/list/174
|država = {{ZD|ITA}}
|država = {{flag|Italija}}
}}
}}
[[Datoteka:Ponte Vecchio visto dal ponte di Santa Trinita.jpg|mini|250px|<center>''[[Ponte Vecchio]]'']]
[[Datoteka:Ponte Vecchio visto dal ponte di Santa Trinita.jpg|mini|250px|<center>''[[Ponte Vecchio]]'']]
[[Datoteka:Palazzo Vecchio Apr 2008 (1)-Palazzo Vecchio Apr 2008.jpg|mini|<center>''Piazza della Signoria'' kojom dominira [[Palazzo Vecchio]]]]
[[Datoteka:Palazzo Vecchio Apr 2008 (1)-Palazzo Vecchio Apr 2008.jpg|mini|<center>''Piazza della Signoria'' kojom dominira [[Palazzo Vecchio]]]]
Firenca, koja je poznata po svojoj [[umjetnost]]i i [[arhitektura|arhitekturi]], te po tome da su u njoj živjeli i radili mnogi europski majstori, ima ogroman broj poznatih i vrijednih spomenika:
Firenca, koja je poznata po svojoj [[umjetnost]]i i [[arhitektura|arhitekturi]], te po tome da su u njoj živjeli i radili mnogi europski majstori, ima ogroman broj poznatih i vrijednih spomenika:
⚫
===Vjerske građevine===


⚫
=== Vjerske građevine ===
* ''[[Firentinska katedrala|Cattedrale di Santa Maria del Fiore]]'' - [[Firentinska katedrala]] u gotičkom stilu s [[Giotto]]vim tornjem, romaničkom krstionicom, i prvom renesansnom [[kupola|kupolom]] ([[Filippo Brunelleschi]]).
* ''[[Firentinska katedrala|Cattedrale di Santa Maria del Fiore]]'' (Firentinska katedrala) u gotičkom stilu s [[Giotto]]vim tornjem, romaničkom krstionicom, i prvom renesansnom [[kupola|kupolom]] ([[Filippo Brunelleschi]]).
* Bazilika sv. Križa (''Santa Croce''), [[Gotička arhitektura|gotička crkva]], izvorno franjevačka zaklada, u kojoj su sahranjeni [[Michelangelo]], [[Galileo Galilei]] i [[Niccolò Machiavelli|Machiavelli]].
* Bazilika sv. Križa (''Santa Croce''), [[Gotička arhitektura|gotička crkva]], izvorno franjevačka zaklada, u kojoj su sahranjeni [[Michelangelo]], [[Galileo Galilei]] i [[Niccolò Machiavelli|Machiavelli]].
* Crkva sv. Lovre (''San Lorenzo''), renesansna crkva u kojoj se nalazi [[kapela]] i [[mauzolej]] obitelji Medici.
* Crkva sv. Lovre (''San Lorenzo''), renesansna crkva u kojoj se nalazi [[kapela]] i [[mauzolej]] obitelji Medici.
Red 120: Red 120:
</gallery>
</gallery>


===Svjetovne građevine===
=== Svjetovne građevine ===
⚫
* Jedan od mostova preko rijeke [[Arno|Arna]] se ističe kao jedinstven, [[Ponte Vecchio]] (Stari Most) iz 14. st. (na mjestu starijeg [[etruščani|etruščanskog]] mosta), čija je najmarkantnija osobina mnoštvo trgovina izgrađen ih na rubovima i potpomognuti štulama. Najstariji primjer mosta na segmentnim [[luk]]ovima (manjih od polukruga) čija je stabilnost pojačana dodatnim teretom na stubovima uronjenima douboko u korito rijeke. Most nosi [[Giorgio Vasari|Vasari]]jev povišeni hodnik koji povezuje palaču [[Uffizi]] s rezidencijom Medicija (''[[Palazzo Pitti]]''). To je jedini most u gradu koji je preživio [[Drugi svjetski rat]] netaknut.

⚫
* Jedan od mostova preko rijeke Arno se ističe kao jedinstven, [[Ponte Vecchio]] (Stari Most) iz 14. st. (na mjestu starijeg [[etruščani|etruščanskog]] mosta), čija je najmarkantnija osobina mnoštvo trgovina izgrađen ih na rubovima i potpomognuti štulama. Najstariji primjer mosta na segmentnim [[luk]]ovima (manjih od polukruga) čija je stabilnost pojačana dodatnim teretom na stubovima uronjenima douboko u korito rijeke. Most nosi [[Giorgio Vasari|Vasari]]jev povišeni hodnik koji povezuje palaču [[Uffizi]] s rezidencijom Medicija (''[[Palazzo Pitti]]''). To je jedini most u gradu koji je preživio [[Drugi svjetski rat]] netaknut.
* Galerija [[Uffizi]], jedan od najljepših umjetničkih muzeja na svijetu, utemeljen na velikoj ostavštini posljednjeg člana obitelji Medici.
* Galerija [[Uffizi]], jedan od najljepših umjetničkih muzeja na svijetu, utemeljen na velikoj ostavštini posljednjeg člana obitelji Medici.
* Uffizi se nalazi na uglu trga ''Piazza della Signoria'', trga u središtu Firence koji je bio od presudne važnosti za građanski život i vlast stoljećima. Na trgu se nalazi "Neptunova fontana" ([[Bartolomeo Ammanati]]) izgrađena od 1563.-1565., koja još uvijek radi na stari rimski vodovod. Na trgu je i palača ''Signoria'' u kojoj zasjeda gradsko vijeće, i ''Loggia dei Lanzi'' u kojoj su se održavale javne ceremonije republikanske vlade. Na trgu se nalaze i brojne skulpture slavnih kipara kao što su [[Michelangelo]] (''[[Michelangelov David]]''), [[Giambologna]], [[Ammannati]] i [[Cellini]] (''[[Perzej]] s glavom [[Meduza|Meduze]]''), iako su neki originali zamijenjeni kopijama kako bi se sačuvali.
* Uffizi se nalazi na uglu trga ''Piazza della Signoria'', trga u središtu Firence koji je bio od presudne važnosti za građanski život i vlast stoljećima. Na trgu se nalazi "Neptunova fontana" ([[Bartolomeo Ammanati]]) izgrađena od 1563.-1565., koja još uvijek radi na stari rimski vodovod. Na trgu je i palača ''Signoria'' u kojoj zasjeda gradsko vijeće, i ''Loggia dei Lanzi'' u kojoj su se održavale javne ceremonije republikanske vlade. Na trgu se nalaze i brojne skulpture slavnih kipara kao što su [[Michelangelo]] (''[[Michelangelov David]]''), [[Giambologna]], [[Ammannati]] i [[Cellini]] (''[[Perzej]] s glavom [[Meduza|Meduze]]''), iako su neki originali zamijenjeni kopijama kako bi se sačuvali.
Red 136: Red 135:
</gallery>
</gallery>


===Muzeji===
=== Muzeji ===
⚫
[[Datoteka:David von Michelangelo.jpg|mini|180px|<center>[[Michelangelov David]] u Muzeju Akademije]]

Pored Galerije Uffizi, Firenca ima i druge muzeje svjetske klase kao što je [[Bargello]] koji čuva mnoga neprocjenjiva djela kipara kao što su [[Donatello]], [[Michelangelo]] i [[Giambologna]]. Muzej Akademije (''Accademia del dell'Arte Disegno'' ili jednostavno ''Accademia'') u čijoj zbirci se ističe ''[[Michelangelov David]]'' i njegovi nedovršeni ''[[Rob]]ovi'' za grobnicu pape Julija II. Preko Arna je ogromna palača obitelji Medici, [[Pitti]], koja sadrži dio privatne zbirke obitelji Medici; osim nje, galerija palače sadrži mnoge renesansne slike, uključujući i nekoliko djela [[Rafael]]a i [[Tizian]]a, te veliku zbirku nošnji, svečanih kolica, srebrnine, porculana i galeriju umjetničkih djela osamnaestog stoljeća. Uz palaču su ''Boboli vrtovi'', savršeno uređeni i s mnogo zanimljivih skulptura.
Pored Galerije Uffizi, Firenca ima i druge muzeje svjetske klase kao što je [[Bargello]] koji čuva mnoga neprocjenjiva djela kipara kao što su [[Donatello]], [[Michelangelo]] i [[Giambologna]]. Muzej Akademije (''Accademia del dell'Arte Disegno'' ili jednostavno ''Accademia'') u čijoj zbirci se ističe ''[[Michelangelov David]]'' i njegovi nedovršeni ''[[Rob]]ovi'' za grobnicu pape Julija II. Preko Arna je ogromna palača obitelji Medici, [[Pitti]], koja sadrži dio privatne zbirke obitelji Medici; osim nje, galerija palače sadrži mnoge renesansne slike, uključujući i nekoliko djela [[Rafael]]a i [[Tizian]]a, te veliku zbirku nošnji, svečanih kolica, srebrnine, porculana i galeriju umjetničkih djela osamnaestog stoljeća. Uz palaču su ''Boboli vrtovi'', savršeno uređeni i s mnogo zanimljivih skulptura.


Red 146: Red 145:
[[Datoteka:Soccer in Florence, Italy, 2007.jpg|mini|250px|<center>Stadion Artemio Franchi (arhitekt [[Pier Luigi Nervi]])]]
[[Datoteka:Soccer in Florence, Italy, 2007.jpg|mini|250px|<center>Stadion Artemio Franchi (arhitekt [[Pier Luigi Nervi]])]]
Najslavniji firentinski klub je [[ACF Fiorentina]], koja igra u [[Serie A]], prvoj nogometnoj ligi Italije. Njegov stadion je ''Stadio Artemio Franchi'', a u gradu se nalazi i trening kamp [[Talijanska nogometna reprezentacija|talijanske reprezentacije]], ''Coverciano'', i tehnički odjel [[Talijanski nogometni savez|talijanskog nogometnog saveza]].
Najslavniji firentinski klub je [[ACF Fiorentina]], koja igra u [[Serie A]], prvoj nogometnoj ligi Italije. Njegov stadion je ''Stadio Artemio Franchi'', a u gradu se nalazi i trening kamp [[Talijanska nogometna reprezentacija|talijanske reprezentacije]], ''Coverciano'', i tehnički odjel [[Talijanski nogometni savez|talijanskog nogometnog saveza]].
⚫
[[Datoteka:David von Michelangelo.jpg|mini|180px|<center>[[Michelangelov David]] u Muzeju Akademije]]
⚫
==Gradovi prijatelji==


⚫
== Gradovi prijatelji ==
{| cellpadding="10"
{| cellpadding="10"
|- valign="top"
|- valign="top"
|
|
* [[Datoteka:Flag of Peru.svg|30px|]] [[Arequipa]], [[Peru]]
* [[Datoteka:Flag of Peru.svg|23px]] [[Arequipa]], [[Peru]]
* [[Datoteka:Flag of Israel.svg|30px|]] [[Nazaret]], [[Izrael]]
* [[Datoteka:Flag of Israel.svg|23px]] [[Nazaret]], [[Izrael]]
* [[Datoteka:Flag of Eritrea.svg|30px|]] [[Asmara]], [[Eritreja]]
* [[Datoteka:Flag of Eritrea.svg|23px]] [[Asmara]], [[Eritreja]]
* [[Datoteka:Flag of Lebanon.svg|30px|]] [[Beirut]], [[Libanon]]
* [[Datoteka:Flag of Lebanon.svg|23px]] [[Beirut]], [[Libanon]]
* [[Datoteka:Flag of Palestine.svg|30px|]] [[Betlehem]], [[Palestina]]
* [[Datoteka:Flag of Palestine.svg|23px]] [[Betlehem]], [[Palestina]]
* [[Datoteka:Flag of Hungary.svg|30px|]] [[Budimpešta]], [[Mađarska]]
* [[Datoteka:Flag of Hungary.svg|23px]] [[Budimpešta]], [[Mađarska]]
* [[Datoteka:Flag of Australia.svg|30px|]] [[Sydney]], [[Australija]]
* [[Datoteka:Flag of Australia.svg|23px]] [[Sydney]], [[Australija]]
* [[Datoteka:Flag of Germany.svg|30px|]] [[Dresden]], [[Njemačka]]
* [[Datoteka:Flag of Germany.svg|23px]] [[Dresden]], [[Njemačka]]
* [[Datoteka:Flag of Russia.svg|30px|]] [[Sankt Peterburg]], [[Rusija]]
* [[Datoteka:Flag of Russia.svg|23px]] [[Sankt Peterburg]], [[Rusija]]
* [[Datoteka:Flag of Western Sahara.svg|30px|]] [[El Aaiún]], [[Zapadna Sahara]]
* [[Datoteka:Flag of Western Sahara.svg|23px]] [[El Aaiún]], [[Zapadna Sahara]]
* [[Datoteka:Flag of Morocco.svg|30px|]] [[Fes]], [[Maroko]]
* [[Datoteka:Flag of Morocco.svg|23px]] [[Fes]], [[Maroko]]
||
||
* [[Datoteka:Flag of Spain.svg|30px|]][[Granada]], [[Španjolska]]
* [[Datoteka:Flag of Spain.svg|23px]][[Granada]], [[Španjolska]]
* [[Datoteka:Flag of Iran.svg|30px|]] [[Isfahan]], [[Iran]]
* [[Datoteka:Flag of Iran.svg|23px]] [[Isfahan]], [[Iran]]
* [[Datoteka:Flag of Turkey.svg|30px|]] [[Istanbul]], [[Turska]]
* [[Datoteka:Flag of Turkey.svg|23px]] [[Istanbul]], [[Turska]]
* [[Datoteka:Flag of Germany.svg|30px|]] [[Kassel]], Njemačka
* [[Datoteka:Flag of Germany.svg|23px]] [[Kassel]], Njemačka
* [[Datoteka:Flag of Ukraine.svg|30px|]] [[Kijev]], [[Ukrajina]]
* [[Datoteka:Flag of Ukraine.svg|23px]] [[Kijev]], [[Ukrajina]]
* [[Datoteka:Flag of Kuwait.svg|30px|]] [[Kuvajt (grad)]], [[Kuvajt]]
* [[Datoteka:Flag of Kuwait.svg|23px]] [[Kuvajt (grad)]], [[Kuvajt]]
* [[Datoteka:Flag of Japan.svg|30px|]] [[Kyoto]], [[Japan]]
* [[Datoteka:Flag of Japan.svg|23px]] [[Kyoto]], [[Japan]]
* [[Datoteka:Flag of Sweden.svg|30px|]] [[Malmö]], [[Švedska]]
* [[Datoteka:Flag of Sweden.svg|23px]] [[Malmö]], [[Švedska]]
* [[Datoteka:Flag of Palestine.svg|30px|]] [[Nablus]], [[Palestina]]
* [[Datoteka:Flag of Palestine.svg|23px]] [[Nablus]], [[Palestina]]
* [[Datoteka:Flag of the People's Republic of China.svg|30px|]] [[Nanjing]], [[Kina]]
* [[Datoteka:Flag of the People's Republic of China.svg|23px]] [[Nanjing]], [[Kina]]
* [[Datoteka:Flag of the United States.svg|30px|]] [[Philadelphia]], [[SAD]]
* [[Datoteka:Flag of the United States.svg|23px]] [[Philadelphia]], [[SAD]]
||
||
* [[Datoteka:Flag of the United States.svg|30px|]] [[Providence]], [[SAD]]
* [[Datoteka:Flag of the United States.svg|23px]] [[Providence]], [[SAD]]
* [[Datoteka:Flag of France.svg|30px|]] [[Reims]], [[Francuska]]
* [[Datoteka:Flag of France.svg|23px]] [[Reims]], [[Francuska]]
* [[Datoteka:Flag of Latvia.svg|30px|]] [[Riga]], [[Latvija]]
* [[Datoteka:Flag of Latvia.svg|23px]] [[Riga]], [[Latvija]]
* [[Datoteka:Flag of the United Kingdom.svg|30px|]] [[Edinburgh]], [[Škotska]]
* [[Datoteka:Flag of the United Kingdom.svg|23px]] [[Edinburgh]], [[Škotska]]
* [[Datoteka:Flag of Brazil.svg|30px|]] [[Salvador, Bahia|Salvador]], [[Brazil]]
* [[Datoteka:Flag of Brazil.svg|23px]] [[Salvador, Bahia|Salvador]], [[Brazil]]
* [[Datoteka:Flag of the United States.svg|30px|]] [[Cambridge]],SAD
* [[Datoteka:Flag of the United States.svg|23px]] [[Cambridge]],SAD
* [[Datoteka:Flag of Albania.svg|30px|]] [[Tirana]], [[Albanija]]
* [[Datoteka:Flag of Albania.svg|23px]] [[Tirana]], [[Albanija]]
* [[Datoteka:Flag of Finland.svg|30px|]] [[Turku]], [[Finska]]
* [[Datoteka:Flag of Finland.svg|23px]] [[Turku]], [[Finska]]
* [[Datoteka:Flag of Spain.svg|30px|]] [[Valladolid]], Španjolska
* [[Datoteka:Flag of Spain.svg|23px]] [[Valladolid]], Španjolska
* [[Datoteka:Flag of Serbia.svg|30px|]] [[Voždovac]], [[Srbija]]
* [[Datoteka:Flag of Serbia.svg|23px]] [[Voždovac]], [[Srbija]]
* [[Datoteka:Flag of Armenia.svg|30px|]] [[Jerevan]], [[Armenija]]
* [[Datoteka:Flag of Armenia.svg|23px]] [[Jerevan]], [[Armenija]]
|}
|}


==Veye==
== Povezano ==
* [[Rana renesansa]]
* [[Rana renesansa]]
* [[Spedale degli innocenti]]
* [[Spedale degli innocenti]]
Red 196: Red 194:
* [[Medici]]
* [[Medici]]


==Izvori==
== Izvori ==
{{izvori}}
{{izvori}}


== Vanjske veze ==
== Vanjske veze ==
{{Commonscat|Firenze}}
{{Commonscat|Florence}}
* [http://www.aboutflorence.com/florenz Vodič kroz Firencu]
* [http://www.aboutflorence.com/florenz Vodič kroz Firencu]
* [http://www.24reise.net/italien/florenz/sitemap.html Grad Firenca: znamenitosti, muzeji, crkve]
* [http://www.24reise.net/italien/florenz/sitemap.html Grad Firenca: znamenitosti, muzeji, crkve]
Red 210: Red 208:
* [http://www.florence-photos.eu Firence Foto-galerija]
* [http://www.florence-photos.eu Firence Foto-galerija]


{{Evropski gradovi kulture}}
{{Provincija Firenca}}
{{Svjetska baština u Italiji}}
{{Svjetska baština u Italiji}}
{{Normativna kontrola}}
{{Normativna kontrola}}
Red 216: Red 214:
[[Kategorija:Firenca| ]]
[[Kategorija:Firenca| ]]
[[Kategorija:Gradovi u Toskani]]
[[Kategorija:Gradovi u Toskani]]
[[Kategorija:Provincija Firenca]]
[[Kategorija:Svjetska baština u Italiji]]
[[Kategorija:Svjetska baština u Italiji]]
[[Kategorija:Wikiprojekat geografija/Naselja u Italiji]]
[[Kategorija:Wikiprojekat geografija/Naselja u Italiji]]

Verzija na datum 20 april 2020 u 17:45

Firenca
Comune di Firenca
Panorama Firence
Panorama Firence
Panorama Firence
Zastava Firence
Zastava		 Grb Firence
Grb
Koordinate: 43°46′N 11°15′E / 43.767°N 11.250°E / 43.767; 11.250
Država  Italija
Regija Toskana
Metropolitanski grad Firenca (FI)
Frazioni Brozzi, Galluzzo, La Lastra, Le Piagge, Peretola, Ponte a Greve, Ponte a Ema Quaracchi, Rovezzano, Serpiolle Settignano, Trespiano
Vlast
 - Gradonačelnik Dario Nardella (PD)
Površina
 - Ukupna 102,41 km²
Visina 50 m
Stanovništvo (30. 11. 2009)
 - Grad 370.702[1]
 - Gustoća 3619,78 km²
Poštanski broj 50121-50145
Pozivni broj 055
Službene stranice
www.comune.firenze
Karta
Firenca na mapi Italije
Firenca
Firenca

Firenca (talijanski: Firenze, latinski: Florentia) je glavni grad pokrajine Toskane u Italiji. Grad leži na rijeci Arnu i najpoznatiji je po svojoj srednjovjekovnoj historiji grada-države Firence, u vrijeme kada je bila središte trgovine i financija te jedan od najbogatijih gradova u Evropi, a naročito kao kolijevka talijanske renesanse, o čemu svjedoče brojni gradski spomenici. Godine 1982., UNESCO je uvrstio stari historijski centar na popis svjetske baštine. Svojom arhitekturom, ali i muzejima (Pitti, Uffizi), vrtovima, obrazovanjem, muzikom, kuhinjom, modom i dr., Firenca svake godine privlači oko milijun turista.

Zbog svoje kulturne važnosti, Firencu nazivaju "talijanska Atena". U njoj su živjele mnoge poznate ličnosti kao što su: Dante Alighieri, Giovanni Boccaccio, Donatello, Virginia Oldoini, porodica Medici, Botticelli, Niccolò Machiavelli, Leonardo da Vinci, Filippo Brunelleschi, Michelangelo, Galileo Galilei i drugi.

Historija

Drvena maketa rimske Florentine iz 1. vijeka pne.
Spaljivanje heretika Savonarole 1498. god.

Rimski veterani Julija Cezara su 59. pne. osnovali koloniju Florentia koja je u 4. vijeku postala biskupija. Nakon tog nad Firencom vladaju: Bizant, Ostrogoti, Langobardi i Franci, i u to vrijeme je stanovništvo palo na samo 1000 stanovnika.

Ponovno oživljavanje grada započelo je u 10. vijeku, da bi 1115. godine Firenca postala autonomnom komunom. U 13. vijeku Firenca se našla između zaraćenih stranaka Gibelina (potpomognuti od strane careva Svetog Rimskog Carstva) i pro-papinskih Gvelfa. Proizvodnjom vune i svile grad se jako bogati. Godine 1252. uvedena je nova novčana valuta - Florin, koji je visoko kotirao u Evropi. Grad je brzo rastao: 1340. godine broji oko 80,000 stanovnika (od kojih je 25,000 radilo u proizvodnji tekstila), no nakon epidemije Crne smrti, taj broj ponovno opada. U 14. vijeku Firencom uglavnom vlada familija Albizi, kojima su najveći rivali bili porodica Medici. U prvim dekadama 15. vijeka porodica Medici već potajno vlada gradom, potpomognuti moćnim novopridošlicama u grad. Premda je familijarno bogatstvo stekao njegov otac Giovanni di Bicci de' Medici, prvi član porodice koji se aktivno bavio politikom bio je Cosimo de' Medici (Cosimo "il Vecchio"). U 15. vijeku u Firenci djeluju prvi renesansni umjetnici kao što su: Filippo Brunelleschi, Masaccio, Lorenzo Ghiberti, Donatello, Alberti, i mnogi drugi. Moć porodice Medici raste nakon što su postali bankari papama. Cosima nasljeđuje njegov sin Piero di Cosimo de' Medici, kojeg je 1469. godine nasljedio Lorenzo Veličanstveni, veliki mecena umjetnika kao što su Leonardo da Vinci, Botticelli i Michelangelo. Nakon njegove smrti (1492.), i izgnanstva njegova sina Piera (1494.) nakratko se obnavlja republikanska uprava, a obitelj Medici se vraća u Firencu 1512. godine. Godine 1537. Cosimo I. de' Medici postaje prvi firentinski vojvoda (od 1569. veliki vojvoda Toskane), čime obitelj Medici službeno uspostavlja vlast nad Firencom sve do aneksije Toskane Austrijskoj kruni 1737. godine. Austrijska uprava se konstantno bori protiv utjecaja Francuske i kraljevstva Sardinija-Piemont, do 1859. godine kada Toskana postaje dijelom Talijanskog Kraljevstva. Od 1865. do 1870. godine Firenca je bila glavni grad Kraljevine Italije.

U 19. st. broj stanovnika se udvostručio, da bi se zahvaljujući porastu turizma, trgovine i bankarstva taj broj utrostručio tijekom 20. stoljeća. Tijekom Drugog svjetskog rata grad je bio pod njemačkom okupacijom (1943.-1944.), da bi nakon oslobođenja izvan grada bili pokopani mnogi saveznički vojnici. U studenom 1966. godine rijeka Arno je poplavila cijeli donji grad, pri čemu su stradala mnoga umjetnička djela.

Godine 1982. povijesno središte grada je upisano na UNESCOv popis mjesta svjetske baštine u Europi, a 1986. godine Firenca je bila europski glavni grad kulture.

Znamenitosti

Firentinska katedrala
Historijsko središte Firence
Svjetska baština – UNESCO
 Italija
Registriran:1982. (8. zasjedanje)
Vrsta:kulturno dobro
Mjerilo:i, ii, iii, iv, vi
Ugroženost:no
Referenca:UNESCO
Ponte Vecchio
Piazza della Signoria kojom dominira Palazzo Vecchio

Firenca, koja je poznata po svojoj umjetnosti i arhitekturi, te po tome da su u njoj živjeli i radili mnogi europski majstori, ima ogroman broj poznatih i vrijednih spomenika:

Vjerske građevine

Svjetovne građevine

  • Jedan od mostova preko rijeke Arna se ističe kao jedinstven, Ponte Vecchio (Stari Most) iz 14. st. (na mjestu starijeg etruščanskog mosta), čija je najmarkantnija osobina mnoštvo trgovina izgrađen ih na rubovima i potpomognuti štulama. Najstariji primjer mosta na segmentnim lukovima (manjih od polukruga) čija je stabilnost pojačana dodatnim teretom na stubovima uronjenima douboko u korito rijeke. Most nosi Vasarijev povišeni hodnik koji povezuje palaču Uffizi s rezidencijom Medicija (Palazzo Pitti). To je jedini most u gradu koji je preživio Drugi svjetski rat netaknut.
  • Galerija Uffizi, jedan od najljepših umjetničkih muzeja na svijetu, utemeljen na velikoj ostavštini posljednjeg člana obitelji Medici.
  • Uffizi se nalazi na uglu trga Piazza della Signoria, trga u središtu Firence koji je bio od presudne važnosti za građanski život i vlast stoljećima. Na trgu se nalazi "Neptunova fontana" (Bartolomeo Ammanati) izgrađena od 1563.-1565., koja još uvijek radi na stari rimski vodovod. Na trgu je i palača Signoria u kojoj zasjeda gradsko vijeće, i Loggia dei Lanzi u kojoj su se održavale javne ceremonije republikanske vlade. Na trgu se nalaze i brojne skulpture slavnih kipara kao što su Michelangelo (Michelangelov David), Giambologna, Ammannati i Cellini (Perzej s glavom Meduze), iako su neki originali zamijenjeni kopijama kako bi se sačuvali.
  • Trgom dominira toranj Palazzo Vecchio, stare srednjovjekovne gradske vijećnice.
  • Ostale vrijedne palače su: renesansna palača Medici Riccardi (Michelozzo di Bartolomeo), Palazzo Strozzi, Palazzo Rucellai (Leon Battista Alberti), Palazzo Davanzati i neoklasicistička Palazzo Borghese.

Muzeji

Michelangelov David u Muzeju Akademije

Pored Galerije Uffizi, Firenca ima i druge muzeje svjetske klase kao što je Bargello koji čuva mnoga neprocjenjiva djela kipara kao što su Donatello, Michelangelo i Giambologna. Muzej Akademije (Accademia del dell'Arte Disegno ili jednostavno Accademia) u čijoj zbirci se ističe Michelangelov David i njegovi nedovršeni Robovi za grobnicu pape Julija II. Preko Arna je ogromna palača obitelji Medici, Pitti, koja sadrži dio privatne zbirke obitelji Medici; osim nje, galerija palače sadrži mnoge renesansne slike, uključujući i nekoliko djela Rafaela i Tiziana, te veliku zbirku nošnji, svečanih kolica, srebrnine, porculana i galeriju umjetničkih djela osamnaestog stoljeća. Uz palaču su Boboli vrtovi, savršeno uređeni i s mnogo zanimljivih skulptura.

U Firenci se nalaze i prirodoslovni muzej (Museo di Storia Naturale) koji je dio firentinskog sveučilišta, kao i Insitut za povijest znanosti (Istituto e Museo di Storia della Scienza, skr. IMSS), te Museo dell' Opificio delle Pietre Dure i Nacionalni arheološki muzej (Museo archeologico nazionale di Firenze).

Panorama Firence
Panorama Firence


Sport

Stadion Artemio Franchi (arhitekt Pier Luigi Nervi)

Najslavniji firentinski klub je ACF Fiorentina, koja igra u Serie A, prvoj nogometnoj ligi Italije. Njegov stadion je Stadio Artemio Franchi, a u gradu se nalazi i trening kamp talijanske reprezentacije, Coverciano, i tehnički odjel talijanskog nogometnog saveza.

Gradovi prijatelji

Povezano

Izvori

  1. ↑ Podaci italijanskog statističkog ureda – Istat, 30. novembra 2009.

Vanjske veze

Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Firenca&oldid=40987804