Dolomiti
| Dolomiti | |
|---|---|
 Najviši vrh Dolomita Marmolada | |
| Nadmorska visina: | 3343 |
| Mesto: |  Italija(Belluno, Bolzano, Trento) |
| Venac: | Alpe |
| Koordinate: | 46°23′N 11°51′E / 46.383°N 11.850°E |
| Topo. mapa: | Dolomiti.png |
| Tip: | sedimentne stijene; dolomitne i vulkanske |
| Starost stena: | trijas |
| Dolomiti | |
|---|---|
 Svjetska baština – UNESCO | |
 | |
| Italija | |
| Registriran: | 2009 (33. zasjedanje) |
| Vrsta: | Prirodno dobro |
| Mjerilo: | vii, viii |
| Ugroženost: | no |
| Referenca: | UNESCO |
Dolomiti ili Dolomitske Alpe (ladino: Dolomites, talijanski: Dolomiti, njemački: Dolomiten, furlanski: Dolomitis) je planinski masiv u Istočnim Alpama na istoku Sjeverne Italije. Dolomiti se prostiru od rijeka Adige na zapadu do rijeke Piave na istoku, kroz talijanske provincije Belluno (regija Veneto), Bolzano i Trento (regija Trentino-Južni Tirol).
U Dolomitima se nalazi jedan nacionalni - Parco nazionale delle Dolomiti Bellunesi, i više regionalnih parkova . Od 26. juna 2009. godine, Dolomiti su uvršteni na UNESCOv popis prirodnih dobara svjetske baštine.[1]
Historija[uredi | uredi kod]
Za vrijeme Prvog svjetskog rata, Dolomiti su bili prva linija fronta između talijanske i austro-ugarske vojske. I danas mnogi posjetioci idu u Dolomite kako bi obišli planinske staze izgrađene za Prvog svjetskog rata za potrebe vojske, zvane - Via ferrata (željezne staze). Pojedine od tih staza - Alte vie su vrlo duge i vode do najviših dijelova Dolomita. Za obilazak tih dugih planinskih puteljaka, koje su numerirane od 1 do 8, potrebno je barem tjedan dana hoda. Uz te staze nalaze se Rifugi (brvnare) za odmor planinara, prva i najbolje obnovljena staza je Alta Via 1.
Etimologija[uredi | uredi kod]
Dolomiti su dobili ime po poznatom francuskom mineralogu Déodatu Gratet de Dolomieu koji je prvi opisao dolomit, tip karbonatne stijene od koje je građen taj masiv i ima posebnu boju, tako da je do 19. vijeka bio poznat pod imenom Blijede planine.
Geografske karakteristike[uredi | uredi kod]
U Dolomitima se nalazi 21 vrh viši od 3.000 m nadmorske visine i oni pokrivaju površinu od oko 141.903 hektara. Tu se nalaze neki od najljepših alpskih krajolika s vertikalnim stijenama, strmim liticama i velikom gustoćom uskih, dubokih i dugih dolina. Tu se izmjenjuju raznoliki krajolici velikog geološkog značaja, kao što su prirodni stupci i zidovi, krške formacije (najveći broj različitih vapnenačkih formacija na ograničenom prostoru na svijetu) je, vrhovi i ledenjaci. Oni svjedoče o bogatoj geomorfološkoj prošlosti stijena koje su oblikovane erozijom, potresima i glacijacijom. Neke samostalne stijene su više od 1.500 m od svog dna, te spadaju u najviše vapnenačke litice na svijetu. Zbog toga su na ovom području česta klizišta tla, poplave i lavine.
Tu se nalaze i neki od ponajboljih primjera karbonatnih sustava terasa iz mezozoika (tzv. "fosilizirani atoli") s pomorskim fosilnim ostacima iz prijelaznog razdoblja iz perm u trijas. Prema tim fosilima se saznalo mnogo o vremenu najvećeg pomora živih vrsta ikada.
Dolomiti se dijele na Zapadne i Istočne Dolomite, koje dijeli linija koja ide od Val Badije, prijevoja Campolongo, do doline Cordevole (Agordino).
| Najviši vrhovi Dolomita | |||
|---|---|---|---|
| Ime | visina (m) | Ime | visina (m) |
| Marmolada | 3344 | Pala di San Martino | 2996 |
| Antelao | 3263 | Rosengartenspitze | 2981 |
| Tofana di Mezzo | 3241 | Marmarole | 2961 |
| Sorapiss | 3229 | Cima di Fradusta | 2941 |
| Monte Civetta | 3220 | Fermedaturm | 2867 |
| Vernel | 3145 | Cima d'Asta | 2848 |
| Monte Cristallo | 3199 | Cima di Canali | 2846 |
| Cima di Vezzana | 3191 | Croda Grande | 2839 |
| Cimon della Pala | 3186 | Vajoletturm | 2821 |
| Langkofel | 3178 | Sass Maor | 2816 |
| Pelmo | 3169 | Cima di Ball | 2783 |
| Dreischusterspitze | 3162 | Cima della Madonna (Sass Maor) | 2751 |
| Boespitze (Sellagruppe) | 3152 | Rosetta | 2741 |
| Croda Rossa (Hoher Caisl) | 3148 | Croda da Lago | 2716 |
| Piz Popena | 3143 | Central Grasleitenspitze | 2705 |
| Elferkofel | 3115 | Schlern | 2562 |
| Grohmannspitze (Langkofel) | 3111 | Sasso di Mur | 2554 |
| Zwölferkofel | 3091 | Cima delle Dodici | 2338 |
| Sass Rigais (Geislerspitzen) | 3027 | Monte Pavione | 2336 |
| Drei Zinnen | 3003 | Cima di Posta | 2235 |
| Kesselkogel (Rosengarten) | 3001 | Monte Pasubio | 2232 |
| Fünffingerspitze | 2997 | ||
.jpg)
| Glavni prijevoji | |||
|---|---|---|---|
| Ime | visina (m) | ||
| Passo d'Ombretta (Campitello - Caprile), pješački prijevoj | 2738 | ||
| Langkofeljoch (Val Gardena - Campitello), pješački prijevoj | 2683 | ||
| Tschagerjoch (Karersee - Vajolet Glen), pješački prijevoj | 2644 | ||
| Grasleiten Pass (Vajolet Glen - Grasleiten Glen), pješački prijevoj | 2597 | ||
| Passo di Pravitale (Rosetta Plateau - Pravitale Glen),
pješački prijevoj |
2580 | ||
| Passo delle Comelle (do Cencenighe), pješački prijevoj | 2579 | ||
| Passo della Rosetta (San Martino di Castrozza - Rosetta plateau), pješački prijevoj | 2573 | ||
| Vajolet Pass (Tiers - Vajolet Glen), pješački prijevoj | 2549 | ||
| Passo di Canali (Primiero - Agordo), pješački prijevoj | 2497 | ||
| Tierseralpljoch (Campitello - Tiers), pješački prijevoj | 2455 | ||
| Passo di Ball (San Martino di Castrozza - Pravitale Glen), pješački prijevoj | 2450 | ||
| Forcella di Giralba (Sexten - Auronzo), pješački prijevoj | 2436 | ||
| Col dei Bos (Falzarego Glen - Travernanzes Glen), pješački prijevoj | 2313 | ||
| Forcella Grande (San Vito - Auronzo), pješački prijevoj | 2262 | ||
| Pordoi Pass (Caprile - Campitello), cestovni prijevoj | 2250 | ||
| Sellajoch (Groden Glen - Campitello), cestovni prijevoj | 2218 | ||
| Tre Sassi Pass (Cortina - St Cassian), pješački prijevoj | 2199 | ||
| Mahlknechtjoch (Upper Duron Glen - Seiser Alp), pješački prijevoj | 2168 | ||
| Grödnerjoch (Gröden Glen - Colfuschg), cestovni prijevoj | 2137 | ||
| Falzarego Pass (Caprile - Cortina), cestovni prijevoj | 2117 | ||
| Fedaja Pass (Campitello - Caprile), prijevoj za vozila | 2046 | ||
| Passo di Valles (Paneveggio - Cencenighe), pješački prijevoj | 2032 | ||
| Rolle Pass (Predazzo - San Martino di Castrozza in Primiero), cestovni prijevoj | 1984 | ||
| Forcella Forada (Caprile - San Vito), prijevoj za vozila | 1975 | ||
| Passo di San Pellegrino (Moena - Cencenighe), manji cestovni prijevoj | 1910 | ||
| Forcella d'Alleghe (Alleghe - Zoldo Glen), pješački prijevoj | 1820 | ||
| Tre Croci Pass (Cortina - Auronzo), cestovni prijevoj | 1808 | ||
| Passo di Costalunga ali Karerpaß (Nova Levante - Vigo di Fassa), cestovni prijevoj | 1753 | ||
| Monte Croce Pass (Innichen in Sexten - Piava in Belluno), cestovni prijevoj | 1638 | ||
| Ampezzo Pass (Toblach - Cortina in Belluno), cestovni prijevoj | 1544 | ||
| Cereda Pass (Primiero - Agordo), prijevoj za vozila | 1372 | ||
| Toblach Pass (Bruneck - Lienz), željeznički prijevoj | 1209 | ||
Turizam i sport[uredi | uredi kod]
Dolomiti su poznati po brojnim skijaškim centrima Cortina d'Ampezzo, Madonna di Campiglio, Alta Badia, Falcade koje posjećuju brojni skijaši zimi. Po ljeti Dolomitima krstare brojni planinari, alpinisti, slobodni penjači i paraglideri. Tradicija slobodnog penjanja traje u Dolomitima od 1887. godine, tad se sedamnaestogodišnji Georg Winkler samostalno popeo na jedan od vrhova Torri del Vaiolet (njemački: Vajoletturm).[2]
U prvom se tjednu jula održava godišnja dnevna brdska biciklistička utrka koja se održava kroz sedam planinskih prijevoja Dolomita zvana - Maratona delle Dolomiti(ladinski: Maratona dles Dolomites).
Galerija[uredi | uredi kod]
Izvori[uredi | uredi kod]
- ↑ „13 new sites have been added to UNESCO’s World Heritage List which lost one site while three were placed on the Danger List”. 28. juna 2009.. (en)
- ↑ Huber, Alex. „The Perfect Perfume”. Rock and Ice Magazine. Arhivirano iz originala na datum 2008-02-15. Pristupljeno 2011-03-28. (en)
Bibliografija[uredi | uredi kod]
- Reinhold Messner e Jakob Tappeiner, Dolomiti: le più belle montagne della terra, Lana, Tappeiner, 2002. ISBN 88-7073-317-3
Vanjske veze[uredi | uredi kod]
- Dolomites, Unesco World Heritage, Dolomiti Arhivirano 2021-02-14 na Wayback Machine-u (en)
- 360 degree panorama Dolomites(SiMedia Srl) (en)
- Roger: Walks and Via Ferrata in the Dolomites (CommunityWalk.com) Arhivirano 2018-01-08 na Wayback Machine-u (en)
- Strada delle 52 Gallerie(Eclectica) (en)
- Monte Piana in the Dolomites (Eclectica) (en)
- Via Ferrata Lagazuoi Tunnels (Eclectica) (en)
- Up to the Turquoise Lake(Eclectica) (en)
