Čačak

Čačak
Čačak
	Znamenitosti Čačka
	Čačak
	Koordinate: 43°53′17″N 20°20′35″E / 43.888166°N 20.343166°E
Država	Srbija
Pokrajina	Zapadna Srbija
Okrug	Moravički okrug
Uprava
• Gradonačelnik	Milun Todorović (SNS)
Površina
• Grad	636 km²
Nadmorska visina	240 m
Stanovništvo
• Grad	72,489
• Gustina	0/km²
• Metro	118,423
Vremenska zona	UTC+1 (CET)
• Ljeti (DST)	UTC+2 (CEST)
Poštanski broj	32000 ; 32101; 32102; 32103; 32104; 32105
Pozivni broj	032
Registarska oznaka	ČA
Sajt	www.cacak.org.rs

Čačak (ćirilica: Чачак) je grad u Srbiji koji se nalazi 140 km južno od Beograda na 43°50' North, 20°20' East. Predstavlja upravno sjedište Moravičkog okruga.

Geografski položaj

Grad Čačak zauzima geografski prostor između 20°7'15“ i 20°38'30“ istočne geografske dužine i 43° 44' i 44° 00' 30“ severne geografske širine.

Čačak se nalazi 145 kilometara južno od Beograda. Najbliža mu je granica sa Bosnom i Hercegovinom. Čačak se nalazi na kontaktu Šumadije i unutrašnjih Dinarida. Grad zauzima površinu od 636 km² niz tok Zapadne Morave, okružen planinama Vujan (857m) na severu, Ovčar (958 m) i Kablar (885 m) na zapadu i Jelica (929 m) na jugu dok je na istoku otvoren prema kraljevačkoj kotlini. U njegovoj blizini su i planine Suvobor i Maljen koje se nalaze na severozapadu.

Planine Jelica sa (929 m), Ovčar (985 m), Kablar (885 m) i Vujan (857 m) okružuju Čačansku kotlinu kroz koju protiče reka Zapadna Morava čija je dužina 318 km. Površina kotline je preko 270 km2, duga je oko 40 km i pruža izvanredne uslove za poljoprivredu.

Jedinstvenu morfološku celinu predstavlja Ovčarsko-kablarska klisura koja se odlikuje strmim stranama, uklještenim meandrima i nalazi se pod zaštitom države kao prirodno dobro od izuzetnog značaja. U klisuri se nalazi Ovčar Banja kao i Ovčarsko-kablarski manastiri, što klisuri i okolini daje poseban značaj.

Klima

Klima Čačka i njegove bliže okoline pripada umereno-kontinentalnom tipu sa toplim letima i hladnim zimama. Srednja godišnja temperatura vazduha je 10,47 °C, a vlažnost vazduha 80,7%. Čačak i okolina nisu izloženi jakim vetrovima. Vetrovi dolaze sa severa i severoistoka, ređe sa zapada jer je okružen planinama. Prosečna brzina vetrova je 2,3 m/s kod severnih, i 1,4 m/s kod zapadnih.

Ponekad zbog jakih vetrova pesak iz Sahare dospe do Čačka gde pravi velike probleme u saobraćaju. Prosečna godišnja količina padavina je 692.9 mm, baš kao i u glavnom gradu, Beogradu.

Karakteristike reljefa

Reljef grada Čačka je pretežno brdsko - brežuljkasti, ravničarski u centalnom delu grada i planinski na njenom obodu. U pogledu reljefa, teritoriju grada možemo podeliti na tri glavne morfološke celine: čačansku kotlinu, brdsko-brežuljkasti predeo i planinski predeo.

Čačanska kotlina, nadmorske visine od 200 - 300 metara, je na teritoriji grada oivičena planinama Ovčar i Kablar sa zapada, Jelica sa juga i planinama Vujan i Bukovik sa severa. Dužina čačanske kotline od Ovčarsko-kablarske klisure do kraljevačkog suženja iznosi oko 40 km, srednja širina oko 5,5 km, a ukupna površina iznosi nešto preko 270 km². Grad Čačak se nalazi u centralnom delu čačanske kotline na obalama Zapadne Morave.

Brdsko-brežuljkasti predeo koji zahvata prostor od 300 – 500 m nadmorske visine je deo teritorije koji čini prelaz između ravničarskog i planinskog predela i zahvata skoro trećinu površine grada Čačka. Raščlanjen rečnim dolinama daje utisak blago zatalasanog zemljišta koje se blago spušta u čačansku kotlinu. Na njenim padinama se nalaze brojni zasadi voćnjaka i vinograda koji u proleće i jesen privlače svojim cvetnim mirisima i plodovima.

Planinski predeo zahvata geografski prostor od 500 m do 985 m - najviši vrh Ovčara. Po pejzažnoj raznolikosti, obliku i visini, biljnom i životinjskom svetu, planine ovog kraja poseduju posebne prirodne vrednosti. Izdvojićemo sledeće planine: Jelica, Ovčar, Kablar i Vujan.
Jelica (929 m) se pruža pravcem severozapad-jugoistok u dužini od oko 30 km. Predstavlja prirodnu granicu između brdsko-brežuljkastog Dragačeva na jugu i čačanske kotline na severu. Izgrađena je od gornjo - kretacejskih sedimenata, trijaskih krečnjaka, gabra i serpentina. Najviši vrhovi ove planine su: Crna stena (929 m), Verinje (874 m), Gradina (846 m), Rajački vis (818 m). Podnožje planine je pod oranicama i voćnjacima, dok su u višim predelima hrastove i četinarske šume sa solidnim fondom divljači. Na jednom od ovih vrhova - Gradini nalazi se istoimeni arheološki lokalitet vredan pažnje. Ovde je otkriven stari utvrđen grad sa ostacima pet bazilika iz XI veka nove ere, kao i drugi objekti iz starog doba, koji svojom tajanstvenošću privlači brojne izletnike.
Ovčar (985 m) je najviša planina na teritoriji grada. Od Jelice je odvojen presedlinom Straževica (610 m), sa koga se vrlo strmo diže kupasti vrh. Pretežno je sastavljen od krečnjaka i dolomita kroz koje je izbila debela žica eruptivnih stena. Na strmoj krečnjačkoj strani, prema Zapadnoj Moravi, usečena je Ovčarsko - kablarska klisura - predeo izuzetnih odlika „I kategorija“. Na padinama ove planine nalazi se pet manastira deo "Srpske Svete gore". Na vrhu Ovčara izgrađen je preko 60 m visok TV relej i podignuta zgrada sa uređajima za potrebe radio i televizije. Pored ovog releja nalaze se ostaci starog releja koji je srušen za vreme bombardovanja 1999. godine. Sa najvišeg vrha grada Čačka, koji je ujedno najviši vrh i vidikovac, pruža se lep pogled na okolinu, čačansku kotlinu, klisuru i meandre Zapadne Morave.

Kablar (885 m) je sačinjen od dijabaza, rožnaca, krečnjaka i serpentina. Na jugu je odvojen od Ovčara duboko usečenom Ovčarsko-kablarskom klisurom. Ova južna gotovo gola, strma i krševita strana u klisuri, jako je vrletna i na više mesta okomita. Visoke gole litice uzdižu se nad Moravom nekoliko stotina metara. Na padinama ove planine nalazi se pet manastira i jedna manja crkvica „Sveti Sava“ uklesana u pećini. Severne padine su blage i postepeno prelaze prema podgorinama planina Maljen i Suvobor. Podnožje planine (izuzev južnih padina) je pod oranicama, voćnjacima i pašnjacima, dok su viši predeli pod šumom.

Vujan (857 m) predstavlja planinski venac koji odvaja čačansku kotlinu na jugu od takovsko-rudničkog kraja na severu. Sastoji se od gabra, serpentina i donjokretacejskih naslaga. Raščlanjen je na više planinskih vrhova, kao što su: Veliki Vujan (857 m), Bukovik (850 m) i Ostrica (802 m).

Etimologija

Staro ime Čačka je Gradac. NJim je u 12. veku vladao brat Stefana Nemanje, Stracimir Zavidović (1168—1189), koji je izgradio crkvu Moravski Gradac, koja i danas stoji u centru grada, ali pod nazivom crkva Svetog Vaznesenja Hristovog. Renovirana je 2011. godine. Čačak postoji pod ovim imenom od 1408. godine. Od 1459. kada je Srbija pala pod tursku vlast pa do 1867. godine, Čačak je bio deo Otomanske Imperije. Izuzetak je period od 1718—1739. kada je naselje bilo pod vlašću Habzburške monarhije. Grad je bio i glavno poprošte bitaka u Drugom srpskom ustanku 1815. godine. Dve godine kasnije Srbija je dobila autonomiju, a 61 godinu posle toga je dobila nezavisnost na berlinskom kongresu 13. 7. 1878. Od 1882. godine Čačak je bio deo Kraljevine Srbije, od 1918. do 2003. deo Jugoslavije, od 2003—2006. godine deo Srbije i Crne Gore, a od 5. 6. 2006. deo Republike Srbije.

Demografija

U Gradu Čačku živi 72.489 (popis 2015.) punoletni stanovnik, a prosečna starost stanovništva iznosi 38,8 godina (37,9 kod muškaraca i 39,7 kod žena). U naselju ima 25304 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,89. Čačak je velikim delom naseljen Srbima (prema popisu iz 2011. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je porast u broju stanovnika.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija

Godina	Stanovnika




1948.	18808	Popis
1953.	24020
1961.	34964
1971.	49422
1981.	62258
1991.	70475	69707
2002.	74652	73217

Etnički sastav prema popisu iz 2002.
Srbi	70947	96.89%
Crnogorci	402	0.54%
Romi	349	0.47%
Jugosloveni	263	0.35%
Makedonci	111	0.15%
Hrvati	78	0.10%
Muslimani	46	0.06%
Slovenci	16	0.02%
Rusi	13	0.01%
Mađari	11	0.01%
Bošnjaci	11	0.01%
Ukrajinci	8	0.01%
Bugari	7	0.00%
Albanci	7	0.00%
Goranci	6	0.00%
Rumuni	4	0.00%
Česi	3	0.00%
Rusini	3	0.00%
Nemci	3	0.00%
Bunjevci	3	0.00%
Slovaci	2	0.00%
nepoznato	469	0.64%

Stanovništvo prema polu i starosti ^[1]


	m	ž
?	127	131
80+	315	522
75-79	738	1095
70-74	1387	1625
65-69	1915	2239
60-64	1946	2242
55-59	1647	1860
50-54	2790	2813
45-49	3299	3613
40-44	2733	3129
35-39	2305	2675
30-34	2140	2390
25-29	2521	2640
20-24	2675	2770
15-19	2833	2629
10-14	2352	2173
5-9	1882	1841
0-4	1645	1580
prosek	37.9	39.7

Domaćinstva

**Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	5371	6961	10917	15500	20083	22723	25304

**Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosečan broj članova
Broj domaćinstava	4628	6051	5463	6774	1604	608	124	29	11	12	2.89

Domaćinstva

**Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	29371	8873	18475	1041	848	134	32373

**Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosečan broj članova
Broj domaćinstava	7345	18663	4512	1746	107

Stanovništvo prema delatnosti koju obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija	Proizvodnja i snabdevanje...	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	13684	321	-	168	5625	377	776	2270	339	1069
Ženski	12391	211	1	123	3628	120	234	2809	400	413
Oba	26075	532	1	291	9253	497	1010	5079	739	1482
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	128	465	652	381	370	427	-	1	315
Ženski	341	561	461	893	1601	419	6	-	170
Oba	469	1026	1113	1274	1971	846	6	1	485

Istorija

U geografskom pogledu, Čačak se nalazi na kontaktu Šumadije i unutrašnjih dinarida. Opština zauzima površinu od 636 kilometara kvadratnih niz tok Zapadne Morave.

Najstarija otkrivena arheološka nalazišta na ovom prostoru, koja govore o postojanju ljudskih zajednica i njihovom životu, pripadaju periodu neolita ili mlađeg kamenog doba (od oko 5500. do 3200. godine pre nove ere). Registrovani su i lokaliteti iz bronzanog doba, uglavnom humke. Najznačajniji praistorijski nalaz je iz Atenice, gde su oko 500. pre nove ere sahranjeni, najverovatnije, plemenski knez i kneginja sa bogatim zlatnim i srebrnim nakitom.

Sledeći veliki istorijski period, Antički, odgovara vremenu rimske dominacije na ovom području. U okviru čačanske opštine otkrivene su brojna poljoprivredna imanja sa pratećim objektima (villae rusticae) iz rimskog doba. Na osnovu još nekih nalaza (epigrafskih natpisa, metala i keramike) može se reći da se antički život na ovom prostoru odvijao u periodu od I. do početka V veka naše ere, kada je teritorija Čačka i okoline pripadala rimskoj provinciji Dalmaciji.

U samom centru grada istražene su terme iz II i IV veka naše ere. Nakon velike seobe naroda na ovom prostoru život zamire. Tek u VI veku u brdsko-planinskom području oko Čačka podiže se vizantijsko utvrđenje, danas nazvano Gradina, za koje se pretpostavlja da je predstavljalo administrativni i verski centar celog područja.

Najstariji pouzdano potvrđeni materijalni ostaci života Srba na ovim prostorima, koji su se na Balkan doselili za vreme vizantijskog cara Iraklija (610-641), otkriveni su na lokalitetu “Kulina” pod Kablarom i koji su datovani u X-XI vek.

Za vreme Stefana Nemanje, ovaj kraj pod vlašću njegovog brata Stracimira, koji njime upravlja između 1168. i 1189. godine, i kada na mestu današnje crkve podiže manastir Moravski Gradac, koji je bio i sedište episkopije a kasnije mitropolije. Čačak se pod današnjim imenom prvi pu pominje 18. decembra 1408. godine, u jednom spisu iz Dubrovačkog arhiva.

Turska vlast na ovim prostorima nije bila ugrožena sve do Bečkog rata (1683-1699). Austrijska vojska je 1688. godine prodrla duboko u Srbiju, kada su ustanici oplenili i Čačak. Nakon dve godine austrijska vojska i srpski ustanici bili su poraženi, a turska vojska je uskoro razorila i sva ustanička mesta u Zapadnoj Srbiji. Mir između dve carevine nije dugo trajao. Uoči Austro-turskog rata 1716-1738. Čačak je imao oko 150 kuća. Oslobođenje u jesen 1717. zateklo je "nenaseljeno pusto mesto", koje Požarevačkom mirom ostalo u austrijskim rukama. Turci su u svojoj ofanzivi krajem februara 1738. ponovo zauzeli i spalili Čačak.

Posle ponovnog pada severne Srbije u turske ruke veliki deo ovog prostora ostao je pust usled seoba preko Save i Dunava. To je vreme kada se na ovo područje naseljava stanovništvo iz Crne Gore, Hercegovine, Bosne i Starog Vlaha.

Čačak je u Prvom srpskom ustanku oslobođen u proleće 1804. godine. Varoš je 1808. imala 250 stanovnika. Kada su Turci 1813. napali Srbiju sa svih strana, pod njihovu vlast pao je i Čačak. Posle ponovnog osvajanja Srbije represalije nad srpskim stanovništvom od strane Turaka bile su nepodnošljive. Misao o novom ustanku nijednog trenutka nije zamirala.

U selu Trnavi kod Čačka, septembra 1814. izbila je Hadži-Prodanova buna i uglavnom je ostala u lokalnim okvirima. Turci su je svirepo ugušili. Novi ustanak planuo je u Takovu sledeće 1815. godine na proleće, i zahvatio veliki deo Srbije. Velika bitka na Čačku trajala je od 25. aprila do 13. juna. Rešena je u nekoliko uzastopnih bojeva na prostoru od brda Ljubića i varoškog šanca. Poginuo je i predvodnik turske vojske Imšir - paša, i uništena glavnina turske vojske u beogradskom pašaluku. Čačak se posle Drugog srpskog ustanka razvijao kao nahijsko sedište. Posle konačnog odlaska Turaka iz Čačka, početkom tridesetih godina XIX veka, varoš je imala samo 900 stanovnika.

Konačna obnova crkve izvršena je 1834. godine. U gradu je 1837. počela je sa radom i Gimnazija. Sredinom XIX veka Čačak je imao oko 1.500 stanovnika. Gradski centar sa sabornom crkvom i objektima balkanske arhitekture podsećao je na doba prve vlade kneza Miloša Obrenovića.

Nezavisnost i međunarodno priznanje koju je Srbija dobila 1878. godine uslovili su veliki ekonomski preporod cele zemlje. Čačak postaje veliki centar za promet poljoprivrednih proizvoda u Zapadnoj Srbiji. U železnički saobraćaj Čačak je uključen 1911. kada je u grad ušao prvi voz. Privredni napredak uslovio je i rast grada. Broj stanovnika se sa 2.290 iz 1874. godine povećao na 3.869 u 1890. godini, da bi 1900. godinu dočekao sa 4.232 žitelja čiji je broj narastao na 5.671 u 1910. godini.

Nakon trogodišnje Austro-ugarske okupacije, Čačak je oslobođen 25. oktobra 1918. godine. Grad je nastavio svoj razvoj, ali ovoga puta u sasvim novom ambijentu proširene države. Čačak je 1921. godine, dobio i električnu energiju za napajanje domaćinstava i prvih većih industrijskih postrojenja, Vojno-tehničkog zavoda koji je počeo sa radom 1930. godine i zapošljavao oko 1.000 radnika i Fabrike hartije, osnovana 1930. i koja imala oko 200 radnika. Opšti napredak ogledao se i prerastanjem Gimnazije u Čačku iz šestorazredne u osmorazrednu i otvaranjem nove zgrade 1927, u kojoj je gimnazija i danas smeštena. Izvršena je i obnova crkve, 1929. godine. Sve je to za posledicu imalo i povećanje stanovnika grada, sa oko 5.000 iz 1918. na oko 13.000 pred 1941. godinu.

Tokom 1941. godine Čačak i njegova okolina su središte ustanka, kao i kasnijeg građanskog rata između partizana i četnika. Sukobi između dva pokreta izbilu su oko pitanja zajedničke komande, oznaka koje nisu državne, revolucionarnih organa vlasti. Nemci su pored represije nad civilnim stanovništvom i pojedinačnih i masovnih likvidacija svojih neprijatelja, izvršili i pljačku industrijskih postrojenja. Okupacija je u mnogome vratila čitavo područje čačanskog kraja, u period sa početka XX veka. U jesen 1944. godine potpomognuti podrškom zapadnih saveznika i jedinica Crvene armije, pripadnici partizanskog pokreta odneli su prevagu. Konačno oslobođenje Čačka dogodilo se 4. decembra 1944. kada su nemačke jedinice isterane iz grada.

Posle Drugog svetskog rata došlo je do revolucionarnog preobražaja društva. Monopol komunističke partije u svim vidovima života trajao je više decenija, sve do prvih višestranačkih izbora u Srbiji 1990. godine, odnosno do 2000. godine kada je došlo do konačnog smenjivanja nosioca starog režima nasleđenog iz vremenena komunizma. Razvoj Čačka od oslobođenja zemlje 1945. godine bio je usporen usled posledica okupacije i rata. Obnovljena su mnoga i poginuta nova preduzeća, kulturne ustanove, sportska društa. Grad kojeg danas poznajemo u ovom periodu dobio je i svoju arhitektonsku fizionomiju. Broj stanovnika Čačka neprekidno je rastao. Od oko 13.000 iz 1948. godine, kada je dostignut broj žitelja grada pre početak Drugog svetskog rata, preko 27.642 stanovnika u 1961. godini do 72.392 u 1991. godini. U celoj opštini je 1991. bilo ukupno 117.618 stanovnika. Prema poslednjem popisu iz 2002 godine, u gradu je živelo 102.217 stanovnika, a u opštini 141.072 stanovnika.

Kultura i umetnost

Od anonimne naseobine do modernog grada sa početka 21 veka, ovaj grad je prešao dug i trnovit put. Živu stvarnost i moć stvaralačkog duha i umeća svedoče i oblikuju ljudi koje je ovaj grad iznedrio ali i primio pod svoje skute. Najviše tragova o gradu ostavili su umetnici, pisci, slikari, graditelji i to od najranijeg gvozdenog doba, preko srednjeg veka do današnjih dana. Samo lice grada, koje se da videti u fasadama, spomenicima i kulturnim ustanovama je odraz umetničke duše i ljubavi njegovih stanovnika prema lepom. Najbolja umetnička dela o Čačku sačuvala su osobitu atmosferu i duh ovog grada.

Grad ima bogatu ponudu kulturnih sadržaja. U toku pozorišne sezone aktuelno je gostovanje mnogobrojnih pozorišnih trupa iz cele Srbije u Domu kulture, (koji u svom sklopu ima i Dramski studio, baletsku, likovnu, vajarsku školu). Izložbe, ali i razni nastupi, kulturne i književne večeri izvode se i u galerijama „Nadežde Petrović“ i „Risim“, Narodnom muzeju, Salonu fotografija, Međuopštinskom istorijskom arhivu, prostoru Gradske biblioteke, zgradi Doma učenika i dr. Likovne i vajarske kolonije se održavaju najčešće u Ovčar banji. Brojne su kulturno-umetničke i zabavno-turističke manifestacije u gradu i bližoj okolini koje privlače veliki broj poklonika etno kulture, izvorne narodne muzike i drugih pratećih sadržaja. Aktuelna umetnička produkcija u gradu može se pratiti i kroz delovanje raznih grupa i udruženja (profesionalnih i amaterskih), zatim privatnih galerija, likovnih radionica, kolonija i mnogobrojnih entuzijasta.

Konačna obnova crkve izvršena je 1834. godine. U gradu je 1837. počela je sa radom i Gimnazija. Sredinom XIX veka Čačak je imao oko 1.500 stanovnika. Gradski centar sa sabornom crkvom i objektima balkanske arhitekture podsećao je na doba prve vlade kneza Miloša Obrenovića.

Nakon trogodišnje Austrougarske okupacije, Čačak je oslobođen 25. oktobra 1918. godine. Grad je nastavio svoj razvoj, ali ovoga puta u sasvim novom ambijentu proširene države.

Opšti napredak ogledao se i prerastanjem Gimnazije u Čačku iz šestorazredne u osmorazrednu i otvaranjem nove zgrade 1927, u kojoj je gimnazija i danas smeštena. Izvršena je i obnova crkve, 1929. godine. Sve je to za posledicu imalo i povećanje stanovnika grada, sa oko 5.000 iz 1918. na oko 13.000 pred 1941. godinu.

Ustanove kulture

Gradska Biblioteka „Vladislav Petković Dis“

Ugledni Čačani, okupljeni oko Okružnog načelnika Milije Dragićevića, 12. januara 1848. godine po starom kalendaru, osnovali su „Društvo Čitanja Srbsko-Slavenskih Novina“, najstariju ustanovu kulture u gradu na Zapadnoj Moravi. Taj 12.januar 1848. godine, postao je preteča kasnije osnovanog Čitališta, pa Čitaonice, Knjižnice i Biblioteke, kamen međaš hramu pisane i štampane reči i znanja. Nastavljači Društva osnovali su 1860. godine Čitalište, čije je osveženje oglašeno zvonima sa Stracimirove zadužbine i prangijama, što govori koliki značaj i čast su naši preci davali knjizi.

Biblioteka nosi ime pesnika Vladislava Petkovića Disa, utemeljivača moderne srpske poezije, tvorca „Nirvane“, „Utopljenih duša“, „Možda spava“...

Danas biblioteka ima oko 140.000 knjiga, a u okviru legata čuva veliki broj starih i retkih knjiga. Biblioteka ima oko 5 000 redovnih članova. Poslednjih decenija se pojavljuje kao značajan izdavač, a poznata je i van granica Srbije po pesničkoj manifestaciji „Disovo proleće“ u čast Vladislava Petkovića Disa i poezije. Gosti „Disovog proleća“ bili su najznačajniji pesnici XX veka. Prvo Disovo proleće organizovano je 13. aprila 1964. godine, kada je pred Disovim spomenikom besedio Branko V. Radičević.

Umetnička Galerija „Nadežda Petrović“

Umetnička galerija „Nadežda Petrović“ (osnovana 1961. god.), jedna je od najstarijih i najznačajnijih ustanova ovog tipa u zemlji. Galerija nosi ime Nadežde Petrović (1873-1915), rođene Čačanke, najznačajnije srpske slikarke s početka XX veka, koja svojim stvaralaštvom uvodi srpsku umetnost u savremene evropske umetnicke tokove. Delatnost Galerije je praćenje savremene likovne produkcije kroz izlagačku delatnost, zaštita pokretnih kulturnih dobara kroz svoje zbirke: „Nadežda i savremenici“,„Jugoslovensko slikarstvo druge polovine XX veka“,„Savremena umetnost“ i „Spomen zbirka Bogića Risimovića-Risima“.

Galerija poseduje 400 eksponata koji su reprezentativna dela naše umetnosti. Najpoznatija manifestacija koju organizuje Galerija je bijenalna, selektorska manifestacija „Memorijal Nadežde Petrović“, na kojoj je do 2002. godine (22. Memorijal) izlagalo preko 500 umetnika i umetnickih grupa. Galerija raspolaže sa dva izložbena prostora smeštena u dve posebne zgrade u starom gradskom jezgru. Zgrade su spomenici kulture - gradska arhitektura s početka XX veka.

Dom Kulture

Dom kulture je osnovan 1971. godine. Od tada do danas veoma uspešno je prezentovao građanima Čačka brojne pozorišne predstave, koncerte, izložbe, književne večeri i sve ono što čini kulturu i umetnost. Osim toga sastavni deo programa je i edukacija mladih. To se odvija kroz sledeće aktivnosti: Likovni studio Doma kulture, Strip radionica i Radionica za animirani film. Dramski program je zastupljen u dve grupe: Dramski studio i Glumačka radionica koja ima više grupa polaznika različitog uzrasta. Oni su uspešno realizovali nekoliko pozorišnih predstava.

Dom kulture sarađuje sa ostalim ustanovama kulture i osim prezentacije kulturno umetničkih programa bavi se i organizacijom seminara, sajmova, predavanja, raznih tribina i slično. Izdavačka delatnost je takođe zastupljena. Tu su Časopisi za kulturu i umetnost ART 032 i Gradac (kao suizdavač sa Umetničkim društvom Gradac). U prostoru Doma kulture radi i knjižara „Branislava Maltez“, koja svojom delatnošću upotpunjava program.

Umetnička Galerija „Risim“

Galerija „Risim“ je sastavni deo umetničke galerije „Nadežde Petrović“ i predstavlja legat porodice Risimović. U njoj je stalna postavka slika Bogića Risimovića-Risima, slikara, pesnika i pripovedača, rođenog 14. marta 1926. godine u Čačku.

Narodni Muzej

Narodni Muzej u Čačku je osnovan 1952. godine. Ova ustanova u više postavki nudi poklonicima spomeničke baštine, predmete koji svedoče o burnoj prošlosti ovog dela Srbije. Postavka je u Konaku Jovana Obrenovića iz 1835. godine. Sadrži nalaze iz praistorijskog i rimskog doba, Prvog i Drugog srpskog ustanka i oslobodilačkih ratova srpskog naroda u XIX i XX veku. Muzej se bavi naučno-istraživackim i arheološkim radovima kao i restauracijom vrednih starih predmeta. U svojoj galeriji organizuje izložbe visoke kulturne, umetničke i istorijsko-etnografske vrednosti. Jedna od delatnosti Muzeja je izdavaštvo, a objavljuje i svoj godišnjak - Zbornik radova.

Međuopštinski Istorijski Arhiv

Arhiv, sređuje, čuva, štiti i publikuje arhivsku građu koja svedoci o slojevitoj ekonomskoj, političkoj i kulturnoj prošlosti Čačka i Moravičkog okruga. Izdavač je zbornika arhivske građe, časopisa „Izvornik“. Organizuje izložbe pisanih svedočanstava i fotografija iz prošlosti. Od osnivanja 1948. do 1959. upravnica arhiva bila je Margita Radović (1895-1959).^[2]

Arhiv je smešten u zgradi bivšeg Načelstva okruga čačanskog, koja je podignuta 1877. godine, u ulici Gospodar Jovanova 2. U prizemlju zgrade su depoi sa arhivskom građom, a na spratu radne prostorije, biblioteka sa čitaonicom, fotolaboratorija i galerija arhiva. Zgrada u kojoj je smešten Arhiv, proglašena je za kulturno dobro velikog značaja, 11. februara 1974. godine.

Obrazovanje

Grad Čačak ima:

2 predškolske ustanove - na 17 lokacija u gradu,
18 osnovnih škola,
7 srednjih škola,
1 školu za obrazovanje odraslih
2 fakulteta koji rade u okviru Kragujevačkog univerziteta

Predškolske ustanove

Najmlađim stanovnicima grada pruža se posebna pažnja. Porast broja stanovništva, a samim tim i dece imao je za potrebu otvaranje predškolskih ustanova svih profila, tj. od jaslica, preko dnevnih boravaka za decu pa do pripreme za polazak u školu. Grad ima veliki broj kako javnih tako i privatnih objekata ovog tipa koji adekvatno i kvalitetno služe svojoj nameni.

PU „Radost“

Predškolska ustanova „Radost“ u Čačku počela je sa radom 1928. godine kao Zabavište, da bi je 1959. godine NOO Čačak osnovao kao Dečji vrtić „Radost“. Sedište PU „Radost“ je u vrtiću "Nadežda Petrović" i nalazi se u ulici Nadežde Petrović br.8 u Čačku.

Osnovna delatnost Ustanove je organizovano vaspitanje i obrazovanje, nega, preventivno zdravstvena zaštita, ishrana, socijalni rad, odmor i rekreacija dece od jedne do sedam godina. Za obavljanje osnovne delatnosti Ustanova koristi 19 svojih objekata, kao i adaptirane prostore u osnovnim školama i mesnim zajednicama u kojima se realizuje četvoročasovni Pripremni predškolski program.

Program rada Ustanove ostvaruje se u 127 vaspitnih grupa celodnevnog boravka u koje je upisano 3221 dete uzrasta od jedne do sedam godina. U 39 jaslene grupe boravi 629 dece. U 88 vaspitnih grupa upisano je 2592 deteta uzrasta od 3 do 7 godina, a u 35 predškolske grupe na gradskom i seoskom području ima 537 dece.

Osnovne škole

Prva učilišta u kojima se sticala pismenost u čačanskom kraju bili su manastiri i crkve, kojima ovaj kraj Srbije obiluje. Najstarije škole na ovom području bile su u manastirima Trojica i Sretenje. U doba Prvog srpskog ustanka (1805) radila je, kao jedna od prvih, škola u Čačku. Isto tako i prva seoska škola je otvorena u okolini Čačka (selo Zablaće) i to tik pred Prvi srpski ustanak. Sa razvojem grada i povećanjem stanovništva rastao je i broj školskih ustanova.

OŠ 1. novembar (Specijalna)
OŠ 22. decembar-Donja Trepča, Čačak
OŠ Božo Tomić-Prijevor Čačak
OŠ Branislav Petrović-Slatina, Čačak
OŠ Vladislav Petković Dis-Zablaće, Čačak,
OŠ Vuk Karadžić
OŠ Đeneral Marko Đ. Katanić-Bresnica, Čačak
OŠ Dr Dragiša Mišović
OŠ Filip Filipović
OŠ Preljina-Preljina, Čačak,
OŠ Milica Pavlović
OŠ Ratko Mitrović
OŠ Stepa Stepanović-Gornja Gorevnica, Čačak
OŠ Sveti Đakon Avakum-Trnava, Čačak
OŠ Sveti Sava
OŠ Tanasko Rajić,
OŠ Tatomir Anđelić-Mrčajevci, Čačak
OŠ Muzička škola Dr Vojislav Vučković

Srednje škole

Veliki broj osnovnih škola prati i srazmeran broj srednjih škola adekvatnih profila obrazovanja u kojima se obrazuju kadrovi u skladu sa potrebama društva ali i interesovanjima mladih. Jedna od najstarijih srednjih škola u Srbiji je čačanska Gimnazija koja je osnovana 1837. godine. Izuzetan renome u oblasti obrazovanja poseduju i ekonomska, tehnička, medicinska, mašinska ali i novoosnovana prehrambeno-ugostiteljska škola.

Gimnazija
Ekonomska škola
Mašinsko-saobraćajna škola
Prehrambeno-ugostiteljska škola
Medicinska škola
Tehnička škola
Srednja muzicka skola

Visokoškolske ustanove

Pored velikog broja srednjih škola Čačak ima i određeni broj državnih i privatnih akreditovanih visokoškolskih ustanova (akademskih i strukovnih studija) koji mladima pružaju adekvatno stručno obrazovanje iz oblasti agronomije, tehničkih nauka i ekonomije. Za mlade akademske građane koji su poklonili svoje poverenje ovom gradu obezbeđen je smeštaj u Studentskom domu koji se nalazi preko puta fakulteta.

Fakultet tehničkih nauka
Agronomski fakultet-Čačak
Visoka tehnička škola strukovnih studija-Čačak
Visoka poslovna škola strukovnih studija-Čačak

Privreda

Čačak je 1921. godine, dobio i električnu energiju za napajanje domaćinstava i prvih većih industrijskih postrojenja, Vojno-tehničkog zavoda koji je počeo sa radom 1930. godine i zapošljavao oko 1.000 radnika i Fabrike hartije, osnovana 1930. i koja imala oko 200 radnika.

Čačak je do devedesetih godina prošlog veka važio za privredno središte opštine, dok u regionalnoj raspodeli razvoja nije bio previše bitan. Možda je zbog toga propadanje društvenih preduzeća u njemu krenulo ranije nego u okolnim gradovima (Kraljevu i Gornjem Milanovcu, na primer). Čačani su na vreme počeli razvijati privatno preduzetništvo, pa je Čačak danas po privrednom razvoju daleko ispred svih suseda i nametnuo se kao središte Moravičkog okruga. Nekadašnji privredni divovi su ili pred posustajanjem (Sloboda), ili su u toku NATO napada na SRJ uništeni skoro u potpunosti (Cer), ali se zato razvijaju brojna privatna preduzeća čija su imena postala poznate i prepoznatljive robne marke.

Strukturu čačanske privrede čine poljoprivreda, industrija, trgovina i uslužne delatnosti. Zastupljena je, osim poljoprivredne proizvodnje, i proizvodnja papira, električnih aparata za domaćinstvo, reznih alata za obradu metala, nemetala i drveta, prozvoda hemijske industrije, termotehničkih uređaja, drvene, metalne i kombinovane stolarije, delova i pribora za farmaceutsku industriju i proizvoda za medicinske potrebe, prerada šumskih i poljoprivrednih proizvoda itd.

Privatno preduzetništvo, koje ima svoju tradiciju još od XIX veka, je i osnovna karakteristika privrede Čačka. Veliki broj privatnih preduzeća je prerastao u srednje razvijena preduzeća sa brojem zaposlenih između 80 i 270 i širokim spektrom proizvoda.

Privatne firme imaju svoja poslovna udruženja i to: poslovno udruženje „Gradac 97“ i „Unija Čačak 2000“, a osim toga postoji i „Udruženja vlasnika zanatskih radnji“.

Privredni subjekti

Najpoznatija preduzeća i ustanove u Čačku su:

Sloboda ad
Prvi maj ad
Progres
TRZ-Čačak

Turizam

Prirodni potencijali

Čačak je poznata turistička destinacija. Uslužni sektor i turizam kao najdominantnija delatnost utiču na stvaranje povoljnih uslova za brži privredni rast. Prema podacima WTO (World Tourist Organization ), u međunarodna turistička kretanja uključuje se oko 700 miliona ljudi, što sa kretanjima u domaćem turizmu čini broj od oko 3,5 milijardi ljudi, tj. 70% svetske populacije.

Turizam je jedan od strateških pravaca razvoja grada Čačka i jedna od najznačajnijih privrednih grana. Područje grada Čačka sa Ovčarsko-Kablarskom klisurom, banjama Banja Gornja Trepča, Ovčar Banja i Slatinska Banja, bogato je prirodnim lepotama seoskog područja i spomeničkim nasleđem.

Turistička ponuda Čačanskog kraja je veoma heteregona zahvaljujući različitim vidovima turizma koji su razvijeni na ovom području. Prirodni resursi zauzimaju dominantno mesto u kreiranju turističkog proizvoda. U tom smislu najatraktivnija je Ovčarsko-Kablarska klisura, koja je proglašena zaštićenim područjem, zatim banje Ovčar i Gornja Trepča i veoma perspektivno za turistički razvoj, seosko područje.

Kulturno-istorijski spomenici i arheološki lokaliteti, predmet su interesovanja brojnih turista, a Ovčarsko-Kablarski manastiri su u tom smislu najvredniji, ali i istorijska i umetnička vrednost Rimskih termi i Gradine na planini Jelici. Čačak je prepoznatljiv kao turistička destinacija po očuvanoj arhitekturi, vrednom spomeničkom nasleđu, sa brojnim prirodnim atraktivnostima u okruženju, izbor je turista koji mogu da upoznaju život, tradiciju, običaje i kulturu grada na Zapadnoj Moravi.

Zdravstveni turizam - Banje

Najpoznatije banje u Čačku su:

Banja Gornja Trepča

Na padinama planina Bukovik i Vujan, na 18 km udaljenosti od Čačka, nalazi se banja Gornja Trepča. Nadmorska visina od 460 m može je uvrstiti i u grupu vazdušnih banja. Od Beograda je udaljena 154 km, a od ibarske magistrale 8 km. Na ovom sektoru u magmatskim stenama postoje izdašni potencijali geotermalne energije i tri izvora lekovite vode. Svi izvori su istog porekla i sličnog hemijskog sastava. Česma vode za piće ima temperaturu od 26 °C. Hladniji, gornji bazen, ima temperaturu od 30 °C, a topliji, donji bazen, ima 30,5 °C. Fizičko-hemijska analiza mineralne vode ukazuje na najveće prisustvo kalcijuma, magnezijuma, natrijuma i kalijuma, sulfata i hlora. Zastupljeno je mnoštvo minerala: olova, bakra, hroma, radona, radijuma. Mineralna voda ove banje je blago radioaktivna. Ovo su izvori zdravlja, a u lečenju i terapiji teških, naročito neuroloških oboljenja, postižu se značajni rezultati.

U banji se leče sledeće grupe indikovanih oboljenja: reumatske bolesti, neuropsihijatrijske bolesti, bolesti gastrointestinalnog trakta, oboljenja perifernih krvnih sudova. Nedaleko od banje Gornja Trepča nalazi se manastir Vujan, grad Čačak u kome se mogu videti kulturno-istorijsko nasleđe ovog kraja, zanimljiva arhitektura gradskog jezgra, ustanove kulture. U blizini su i manastiri Ovčarsko-Kablarske klisure. Boravkom u banji Gornja Trepča mogu se upoznati prelepi predeli Srbije, uživati u blagodetima vode i što je najvažnije, ostvariti izuzetni efekti u lečenju.

Ovčar Banja

Ovčar Banja se nalazi u Ovčarsko-Kablarskoj klisuri, 18 km zapadno od Čačka na putu Čačak - Užice. Lekoviti mineralni izvori Ovčar Banje koriste se u terapiji i lečenju povreda mišićnih tkiva, reumatskih oboljenja, degenerativnih promena (spondiloza i artritis), preloma kostiju, sportskih povreda i kožnih bolesti.

Mineralna voda Ovčar Banje ima temperaturu od 35 °C do 38 °C. Lekovite komponente mineralne vode su: makroelementi - kalcijum i natrijum i mikroelementi - kalijum, litijum, stroncijum, barijum, jod, brom, fosfor, fluor. Po sastavu ova mineralna voda je jodna i slabo sumporovita.

Banja se nalazi u području koje je zbog svojih prirodnih potencijala i bogatstva kulturno-istorijskih spomenika proglašeno prirodnim dobrom i pod zaštitom je države. Zahvaljujući tome, ovde mogu boraviti sportisti, rekreativci, ljubitelji prirode, ali i posetioci željni mira, opuštanja u zelenilu, šumu vode sa reke i jezera. Pored prirode, jedinstven ugođaj pruža i Velnes centar „Kablar“, gde se kombinuju različite vrste antistres i fitness programa, relaksacije i terapije.

Slatinska Banja

U selu Slatini, na padini planine Jelice, u koritu Banjske reke, nalaze se izvor Slatinske banje. Od grada Čačka je udaljenja 17 km. Uvršćena je u red sumporovitih voda koja imaju karakter slabih alkalnih saliničnih voda. Čine je sledeći elementi: kalijum, litijum, rubidijum, stroncijum, cezijum, barijum i fosfor. Voda Slatinske banje pogodna je za lečenje kožnih oboljenja i reumatizma. Smeštaj je moguć u privatnim domaćinstvima.

Verski turizam - Crkve i manastiri

U okolini Čačka se nalaze crkve i manastiri koji su kulturno-istorijski spomenici od velikog značaja. Posebnu vrednost imaju manastiri Ovčarsko-Kablarske klisure koji kao kulturno-istorijska celina potiču iz srednjeg veka i predstavljaju posebnost naše kulturne i umetničke baštine stvarane vekovima. Priča o manastirima, Ovčarsko-Kablarskoj klisuri, događajima iz života srpskog naroda, motiv je mnogobrojnih turista da dođu i upoznaju se sa ovim osobenim spomeničkim nasleđem i uživaju u miru i lepoti prirodnog okruženja.

Saobraćajna infrastruktura

Grad Čačak ima razvijenu saobraćajnu infrastrukturu , a nalazi se i na trasi Koridora 11. Drumski saobraćaj:Čačak je udaljen od glavnog grada Beograda 140 km i povezan je putem M-22 (Ibarska magistrala) koja se u predgrađu Čačka u mestu Preljina račva na put koji vodi ka Kragujevcu, Kraljevu i Novom Pazaru i put koji pored Čačka, Užica ide za Crnu Goru i delom puta sa Zlatibora koji ide za Bosnu i Hercegovinu. Sve zone se nalaze pored ovog puta sa dobrim izlazom na njega.

Rečni saobraćaj:Najbliža luka je beogradska luka.

Železnički saobraćaj:Kroz Čačak prolazi krak železnice koji ide od Beograda za Niš i Sofiju, Beograd-Bar i Kraljevo-Čačak-Požega.

Aerodromi:

Aerodrom Lađevci udaljen je 18 km
Aerodrom Ponikve 80 km
Aerodrom Nikola Tesla Beograd 160 km

Zdravstvo

Grad Čačak je zdravstveni centar Moravičkog upravnog okruga. Na teritoriji grada Čačka nalazi se: 17 zdravstvenih ambulanti, 1 bolnica, 1 dom zdravlja i 1 medicina rada.

Mediji

U Čačku je razvijen i informativno-izdavački sektor.

Štampa

„Čačanski glas“
„Čačanske novine“

Radio

Radio „Čačak“
Radio „Ozon“

Televizija

Televizija „Galaksija32“

Arhitektura

Stara zdanja i Spomenici kulture

Pušeljića kuća
Jankovića kuća
Aćimovića kuća

Verski objekti

Crkva Vaznesenja Gospodnjeg
Crkva Svetog Kneza Lazara

Praznici i nagrade

Gradska slava je Spasovdan, a Dan grada 18.decembar.

Sport

Za Čačak se sa pravom može reći da je sportski grad. Veliki broj reprezentativaca (jugoslovenskih i srpskih) su svoje prve sportske korake i afirmaciju stekli upravo u Čačku. Takođe je poznat i kao „grad košarke“. Najpopularniji sportski klubovi u Čačku:

Fudbalski klub „Borac“ Čačak
Košarkaški klub „Borac“ Čačak
Košarkaški klub „Železničar“ Čačak
Fudbalski klub „Sloboda“ Čačak
Košarkaški klub „Mladost“ Čačak
Košarkaški klub „Čačak 94“ Čačak
Rukometni klub „Mladost“ Čačak
Karate klub Borac Čačak
Biciklistički klub „Borac“ Čačak
Vaterpolo klub „Borac“ Čačak

Učesnici olimpijskih igara rođeni u Čačku: [1] Arhivirano 2009-01-22 na Wayback Machine-u

1. Slobodan Gordić (1937), Jugoslavija, košarka 1960, 1964;

2. Milun Marović (1947—2009), Jugoslavija, košarka, 1972;

3. Dragan Kićanović (1954), Jugoslavija, košarka 1976, 1980;

4. Željko Obradović (1960), Jugoslavija, košarka 1988;

5. Dušan Milinković (1960), Jugoslavija, fudbal 1988;

6. Marko Lomić (1983), Srbija i Crna Gora, fudbal 2004.

Znamenitosti

U Čačku postoji veliki broj znamenitosti koje svedoče o burnom i bogatom životu grada.

'''Rimske terme''' koje potiču iz četvrtog veka kada je ovo područje bilo sastavni deo rimske provincije Dalmacije. One su najstarije materijalno svedočanstvo o istoriji grada.
Konak Jovana Obrenovića sagrađen je u orijentalno-balkanskom stilu 1835. godine. Danas je u konaku stalna postavka Narodnog muzeja.
Spomenik ratnicima četiri vere podignut 1934. godine izginulim srpskim ratnicima, ali i pripadnicima protivničkih armija.
Spomenik Tanasku Rajiću čuvenom tobdžiji, poginulom 1815. godine u boju na brdu LJubiću.
Spomenik Vojvodi Stepi Stepanoviću u centru grada, ispred pošte. Od spomenika pa sve do kuće u kojoj je živeo Stepa Stepanović postavljene su ploče sa ispisanim godinama bitki u kojima je on učestvovao.
Spomenik učesnicima Hadži-Prodanove bune u porti stare crkve u Trnavi.
Ovčarsko-kablarski manastiri
Hram Vaznesenja Hristovog

Manifestacije

U Čačku se održava veliki broj kulturno-umetničkih, zabavnih-turističkih, sportskih i tradicionalnih manifestacija, a najpoznatije su:

„Disovo proleće“

Gradska biblioteka “Vladislav Petković Dis“ je organizator pesničke manifestacije u čast Vladislava Petkovića Disa i poezije na kojoj su u višedecenijskom trajanju učestvovali svi značajniji pesnici XX veka. Prvo Disovo proleće organizovano je 13.aprila 1964. godine kada je pred Disovim spomenikom besedio Branko V. Radičević. Organizator manifestacije je Gradska biblioteka “Vladislav Petković Dis“.

„Memorijal Nadežde Petrović“
„Sabor frulaša Srbije - Oj Moravo“ u Prislonici

Sabor frulaša Srbije «Oj Moravo» u Prislonici kod Čačka više od dve decenije, okuplja najbolje frulaše, da se uz druženje i negovanje tradicionalnog zvuka i savremeno muziciranje, na sviralama - frulama najpoznatijih graditelja, takmiče za naziv pobednika - zlatnu frulu. Sabor se uvek održava u drugoj polovini jula naslanjajući se na hramovnu slavu manastira Vujan, Sv. Arhangela Gavrila 26.jula. Organizatori su: JU «Turistička organizacija Čačka» i Savet Sabora Pokrovitelji: Ministarstvo kulture, Ministarstvo ekonomije i regionalnog razvoja -(turizam) i Grad Čačak.

Sabor frulaša Srbije «Oj Moravo» u Prislonici je jedinstvena manifestacija koja ima za cilj negovanje izvorne narodne kulture, običaja, umlja i morala srpskog naroda, muzičke tradicije ali i savremenog muziciranja koje iz nje proizilazi. Graditelji frula i drugi majstori starih zanata izlažu svoje rukorade zajedno sa pletiljama, veziljama, tkaljama i domaćicama koje pripremaju stara, po bakimim receptima pripremana jela.

«Besede pod Vujnom», «Etnomuzikološki zapisi» studenata i profesora fakulteta Muzičkih umetnosti, «Savetovanje o seoskom turizmu», «Zlatne ruke» takmičenje u pripremanju starih jela, Monodrama o znamenitom srbinu ili srpkinji, Takmičenje mladih frulaša, «Svesrpski Sabor - profesor Miodrag Azanjac» uz Takmičenje za «Zlatnu frulu» privlače desetine hiljada posetilaca u Prislonicu na svetkovinu frule i njoj u čast.

Sabor je osnovan 1988. godine od grupe entuzijasta, koja je razvijajući seoski turizam u čačanskom kraju, pre svega Prislonici, želela da turistima ponudi, sem tradicionalne narodne kuhinje, svežeg planinskog vazduha, spomenika kulture i autentični zvuk drevnog srpskog instrumenta - frule.

Duhovni otac Sabora je pokojni profesor flaute Miodrag Mile Azanjac. Besedio je ovaj umetnik: « U osnovi svakog narodnog, saborskog okupljanja, pa i ovog u Prislonici, jeste briga o korenu, ali i o stablu jednog naroda. A koren srpskog naroda nezamisliv je bez zvuka FRULE. To je njegova emocionalna osnova »... «I na Istoku i na Zapadu frula je božanskog porekla. Prapreteča je orgulja. Svekolika muzika se rodila iz frule. Tako kazuju filozofi muzike (E. Blok) tako stoji u mitu starih Helena. A stoji da je šumsko i pastirsko božanstvo Pan jurio za nimfom Siringom i da je ona, nemajući kud, skočila u reku i pretvorila se u trsku. Na toj trsci, fruli Pan je odsvirao prvi zvučni san.

A pisac Ratomir Rale Damjanović je napisao: «U guslama je istorija srpskog naroda, u fruli njegova lirska duša». Za naziv najboljih frulaša u kategoriji izvornog sviranja, dueta i savremenog sviranja na fruli na Saboru, pravo se stičena predtakmičenjima u Vrnjačkoj Banji, Vranju, Boljevcu, Skakavcima kod Kosjerića, Brusu i Iđošu.

Prislonica, predivno šumadijsko selo prostire se od šumovite planine Vujan prema pitomini oko doline Zapadne Morave, na 130 km od Beograda, 8 km og Gornjeg Milanovca i Čačka, 2 km od Ibarske magistrale. Posebnu zanimljivost sela predstavlja manastir Vujan iz XV veka, obnovljen 1805. godine. U njemu se čuvaju zemni ostaci srpskih vojvoda iz I i II srpskog ustanka Nikole Milićevića Lunjevice i Lazara Mutapa. U njemu je od 1944 - 1946. godine, kao iskušenik boravio Gojko Stojčević - danas NJegova Svetost Gospodin Pavle, patrijarh srpski.

„Kupusijada“ u Mrčajevcima

Grad Čačak, Turistička organizacija Čačka i Savet „Kupusijade“ organizuju manifestaciju na kojoj se pored zvaničnog takmičenja u pripremanju kupusa u zemljanom loncu (svadbarski kupus) organizuje i niz kulturno-umetničkih sadržaja i izložbi ručnih radova, poljoprivrednih proizvoda i opreme. Organizator manifestacije je Turistička organizacija Čačka.

„Plodovi Zapadnog pomoravlja“ u Zablaću

Tokom dva dana trajanja ove manifestacije organizuju se privredne izložbe, poljoprivredna berza i prateći kulturno-umetnički program, kao i takmičenje u pripremanju jela od paprike, sataraša i pečenja. Već tradicionalno, ova privredna manifestacija organizuje se početkom septembra. Organizator manifestcije je Udruženje povrtara Zablaće, a pokrovitelj manifestacije Grad Čačak.

„Letnji dani kulture“ u Čačku

Grad Čačak, ustanove kulture i TOČ organizuju kontinuirani program tokom letnjih meseci u gradu Čačku. Koncerti, predstave, likovne izložbe, dečji programi i dr. Programi se održavaju na Gradskom trgu, parku, Domu kulture i drugim prostorima. Organizator manifestacije je Dom kulture. Plivački maraton “Ovčarsko-Kablarska klisura“ u Ovčar Banji (2.avgusta), Turistička organizacija Čačka, Plivački klub Čačak i SC “Mladost“ organizuju plivački maraton sa trkom zadovoljstva “Borivojeva tabla“ (500m) i mali plivački maraton “Ovčarsko-kablarska klisura“ (2.100m) sa puno pratećih sadržaja i raznovrsnih programa. Organizatori su Turistička organizacija i plivački klub Čačak.

Međunarodni karate turnir „Zlatni pojas Čačka“

Slavni ljudi

Vladislav Petković Dis, pesnik
Nadežda Petrović, poznata slikarka
Stepa Stepanović, srpski vojvoda
Dragutin Gavrilović, srpski major
Ratko Mitrović, narodni heroj
Branislav Brana Petrović, srpski pesnik
Predrag Radmilac, dugogodišnji muzički urednik Radio Čačka, rukovodilac Muzičke škole "Dr Vojislav Vučković", publicista, muzički pedagog, fudbaler FK "Borac"
Želimir "Željko" Obradović, poznati košarkaški trener najbolji i najtrofejniji trener Evrope
Radmilo Mišović, poznati bivši košarkaš
Dragan Kićanović, među najboljim amaterskim košarkašima Jugoslavije svih vremena
Borisav Đorđević - "Bora Čorba", poznati muzičar i vođa grupe "Riblja Čorba"
Puriša Đorđević, reditelj
Predrag Vuković Vukas, srpski kompozitor narodnih pjesama, tekstopisac
Radmila Bakočević, operska pevačica
Radisav Ćurčić, poznati srpski košarkaš
Predrag Koraksić Koraks, karikaturista
Miroslav Ilić, poznati pevač narodne muzike
Branko V. Radičević , srpski pesnik i književnik
Verica Barać, poznati borac za ljudska prava
Milan Babić, poznati pevač narodne muzike
Dobrivoje Topalović, poznati pevač narodne muzike
dr Dragiša Mišović, poznati lekar i komunista
Radomir Mihailović Točak je srpski rokenrol gitarista i pevač grupe SMAK
Jovan Gojković, poznati bivši fudbaler
Velimir Ilić, poznati političar i privrednik
Obren Pjevović, poznati tekstopisac i kompozitor
Ivica Dragutinović, poznati fudbaler
Milivoje Vitakić, poznati fudbaler
Prof. dr.sc. med. Miroslav Vukosavljević, poznati srpski oftamolog
Miroslav Radovanović, poznati pevač narodne muzike
Petar Srnić, srpski dobrotvor
Lazar Marković, poznati fudbaler
dr Mioljub Bole Denić, poznati košarkaški trener
Goran Ranković, poznati trubač
Milutin Jevđenijević, glumac
Vladan Matijević, književnik
Miloš Miša Radivojević, reditelj
Darko Rajaković, poznati košarkaški trener
Boban Dmitrović, poznati fudbaler
Aleksandar Đorđević , poznati advokat
Darko Lazović, poznati fudbaler
Filip Mladenović, poznati fudbaler
Slobodan Gordić, poznati košarkaš
Marko Lomić, poznati fudbaler
Vladimir "Vlada" Jovanović, poznati košarkaški trener
Vesna Stevanović, atletičarka
Maja Pavlović, bodibilding
Dušan "Duško" Markešević, atletičar
Tadija Dragićević, poznati košarkaš
Lidija Palurović, pevačica
Milan Jovanović, poznati fudbaler
Uroš Tripković, poznati košarkaš
Antonina Petković, poznata manekenka i model "Tom Ford"
Slobodan Nidžović, atletski trener
Bojana Kaličanin, atletičarka
Vladimir "Vlada" Androić, košarkaški trener
Sonja Savić , poznata glumica
Marko Marinović, košarkaš
Nikola Vujović, poznati igrač uličnog basketa i učesnik "Red Bull King of the Rock World Finals"
Zoran Bečić, glumac
Milutin Milošević, glumac
Ivana Jorović, mlada teniserka
Slađan Đurić - "UNO", muzički izvođač, tekstopisac, književnik, učesnik u auto sportu i humanitarac
Marko Stojković - "MC Stojan", poznati pevač zabavne muzike
Slavoljub Piper, poznati karatista i predsednik Karate Saveza Srbije
Uroš Radičević, poznati producent, tekstopisac i pevac
Saša Slavković,poznati producent,tekstopisac,pevač i dizajner
Duško Selaković, poznati profesor
Petar Poledica ,basketaš i borac za prava građana Ljubić KEJ-a
Stefan Čavorović, poznati humanista i filantrop, a takodje i kontrakulturista.
Saša Vidiner, političar, trenutno na čelu državne kancelarije za sprovođenje gasa.