1921

< | 19. vijek | 20. vijek | 21. vijek | >
< | 1890-e | 1900-e | 1910-e | 1920-e | 1930-e | 1940-e | 1950-e | >
<< | < | 1917. | 1918. | 1919. | 1920. | 1921. | 1922. | 1923. | 1924. | 1925. | > | >>

1921. po kalendarima

Gregorijanski	1921. (MCMXXI)
Ab urbe condita	2674.
Islamski	1339–1340.
Iranski	1299–1300.
Hebrejski	5681–5682.
Bizantski	7429–7430.
Koptski	1637–1638.
Hindu kalendari
• Vikram Samvat	1976–1977.
• Shaka Samvat	1843–1844.
• Kali Yuga	5022–5023.
Kineski
• Kontinualno	4557–4558.
• 60 godina	Yin Metal P(ij)etao (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11921.
Podrobnije: Kalendarska era

Godina 1921 (MCMXXI) bila je redovna godina koja počinje u subotu.

Događaji

Januar/Siječanj

Nikola Pašić, premijer KSHS 1921-24.

• 1. 1. - Nikola Pašić novi predsednik vlade KSHS, na čelu koalicije radikala i demokrata.
• 2. 1. - Potonuo španski brod Santa Isabel, 213 mrtvih.
• 2. 1. - Komunisti došli na zbor republikanske stranke u dvorani beogradskog hotela "Slavija", došlo do sukoba sa žandarmima.
• 9 - 11. 1. - Grčko-turski rat — Prva bitka kod İnönüa, u današnjoj provinciji Eskişehir: jedinice Velike nacionalne skupštine na čelu sa İsmet-begom u svom prvom okršaju odolele grčkom napadu.
• 15. 1. - Zemljotres severno od Bečeja (M 4.7, Int. VII).
• 18. 1. - Gabriele d'Annunzio napušta Rijeku.
• 20. 1. - Turska nacionalna skupština ratifikovala ustav - prvi ustav moderne države, zamenjen 1924, nakon proglašenja republike.
• 20. 1. - Potonula britanska podmornica HMS K5, 57 mrtvih.
• 21. 1. - U Livornu osnovana Italijanska komunistička partija (ranije levo krilo socijalista, lideri Amadeo Bordiga i Antonio Gramsci).
• 21. 1. - Prikazan Chaplinov film The Kid.
• 21. 1. - Žene u Švedskoj dobile pravo glasa.
• 22. 1. - Počelo s radom Pozorište "Sterija" u Vršcu.
• 25. 1. - Premijera Čapekovog komada R.U.R. - uvedena reč "robot".
• 25. 1. - U Splitu osnovana Jugoslavenska Napredna Nacionalistička Omladina, kasnija ORJUNA.
• 28. 1. - Ustavotvorna skupština Kraljevine SHS usvojila revidiranu proceduru glasanja.
• 29. 1. - Komisija za reparacije u Parizu, bez učešća Nemačke, odlučila da ova mora platiti 269 milijardi zlatnih maraka i još 12% vrednosti izvoza sledećih 42 godine (ali vidi april).
• 29. 1. ? - Fašisti rasturili svetosavsku zabavu tršćanskih Srba.
• 29. 1. - "Politika" javlja da je u sukobu kod Knina poginulo 11 italijanskih karabinijera i osam seljaka.
• 30. 1. - Beograd odlikovan Ordenom Legije časti - odlikovanje je uručio gen. Franchet d'Espèrey, koji je proizveden u jedinog počasnog vojvodu KSHS. Pozorišna ulica preimenovana u Francusku.
• januar, krajem - Sukob seljana i kačaka u blizini Podujeva. Ovih dana je donesena obznana kojim se kačacima nudi pomilovanje ako se predaju do 10. marta.
• januar? - Popis stanovništva u Kraljevini SHS: nešto preko 11 miliona stanovnika.

Februar/Veljača

Konfesije Kraljevine SHS po opštinama

• 1. 2. - U Zagrebu izlazi prvi broj Zenita, internacionalne revije za umetnost i kulturu (→ Ljubomir Micić, Zenitizam).
• 4. 2. - Ruski beli komandant Roman von Ungern-Sternberg uzima od Kineza Urgu (Ulan Bator) u Spoljnoj Mongoliji.
• 8. 2. - U Beogradu osnovana prva policijska škola u Srbiji (danas Dan policijskog školstva).
• 11. 2. - Sjednica zastupnika HRSS, upućena poruka "regentu Srbije" Aleksandru - traži se neutralna seljačka republika i poseban ustavotvorni Sabor, kao preduvjet za pravedan sporazum sa Srbijom (praktično se Ujedinjenje od 1. decembra 1918 smatra ništavnim).
• 13. 2. - Antiboljševički Februarski ustanak u Jermeniji - Jermenska revolucionarna federacija zauzima Jerevan 18. februara.
• februar - Tambovska pobuna seljačke "Zelene armije" protiv boljševika dostiže vrhunac. To je jedna od mnogih pobuna zbog oduzimanja žita i ostalog uroda.
• februar - Autonomistička izjava slovenačkih kulturnih radnika.
• 16. 2. - Invazija Crvene armije na Gruziju (ili Sovjetizacija Gruzije): sovjetska Rusija želi zbaciti menjševičko vođstvo Demokratske Republike Gruzije
• 17. 2. - Povučen prošlogodišnji dekret o opštem pravu glasa u KSHS, koji je uključivao i žene.
• 19. 2. - Sklopljena Francusko-poljska alijansa: defanzivni vojni savez, trgovina itd.
• 21. 2. - Persijski puč: podržan od Britanaca, Reza Khan ušao sa svojom Kozačkom brigadom u Teheran, iznudio pad vlade i postavio se za ministra rata (put ka prestolu 1925).
• 21. 2. - 12. 3. - Londonska konferencija pokušava da spasi Sporazum iz Sèvresa ali ankarska nacionalistička vlada ga ne prihvata.
• 22. 2. - U sovjetskoj Rusiji osnovan Gosplan (Državni komitet planiranja), kao savetodavni komitet Saveta rada i odbrane.

Kronštatski ustanak: bojni brodovi "Petropavlovsk" i "Sevastopolj"

• 23. 2. - Nakon ultimatuma, turska vojska ulazi u Gruziju bez otpora, zauzimaju Artvin (i Ardahan?).
• 25. 2. - Crvena armija ulazi u Tbilisi, glavni grad DR Gruzije - istog dana proglašena Gruzijska Sovjetska Socijalistička Republika (biće deo Zakavkaske SFSR 1922-36; u današnjoj Gruziji ovo je Dan sovjetske okupacije).
• 26. 2. - Potpisan Rusko-persijski ugovor o prijateljstvu.
• 27. 2. - Tomislav Tomljenović postavljen za bana Hrvatske (do lipnja, poslednji do 1939).
• 28. 2. - Kronštatska pobuna: mornari sa "Petropavlovska" i "Sevastopolja" usvajaju rezoluciju sa 15 zahteva - traži se sovjetska demokratija bez boljševika. U Petrogradu i drugim gradovima se ovog meseca štrajkovalo zbog smanjenog sledovanja hleba.

Mart/Ožujak

• 1. 3. - U Francuskoj umro bivši crnogorski kralj Nikola I Petrović, titulu prvo nasleđuje princ Danilo, koji se već 7. 3. odriče u korist sinovca Mihaila.

"Talijani i Jugoslaveni u Veneciji Đuliji"

• 2. 3. - Štrajkujući istarski rudari proglasili Labinsku republiku, protiv nadolazeće talijanske fašističke politike.
• 3. 3. - Potpisana Poljsko-rumunska alijansa, defanzivni savez protiv sovjetske pretnje.
• 4. 3. - Inauguracija predsednika SAD Warrena G. Hardinga (do 1923).
• 4. 3. - Ugovor o prijateljstvu i uzajamnoj pomoći između Ruske SFSR i Buharske NSR.
• 6. 3. - U SAD prikazan film The Four Horsemen of the Apocalypse, Rudolph Valentino postaje superstar.
• 6. 3. - Vanredni opštinski izbori u Beogradu: većinu sada dobija koalicija radikala i demokrata (prošlog avgusta komunisti su dobili relativnu većinu ali su sprečeni da preuzmu vlast).
• 7. 3. - Boljševičke trupe na čelu sa Mihailom Tuhačevskim napadaju Kronštat - borbe traju do 19. 3. uz velike žrtve s obe strane.
• 8. 3. - Francuske trupe ulaze u delove Rura (Düsseldorf, Ruhrort, Duisbourg), nakon što je nemačka delegacija napustila pregovore o reparacijama.
• 8. 3. - Po dozvoli gruzijske vlade, turska vojska zauzima položaje oko Batumija, zategnuto sa Sovjetima.
• 8. 3. - Katalonski anarhisti ubili španskog premijera Eduarda Data.
• 8 - 16. 3. - X kongres RKP(b): zabranjene frakcije u RKP(b), osuđena Radnička opozicija (mada su neki njeni predlozi prihvaćeni). Odlučeno da se dozvoli Nova ekonomska politika, usled mnogih pobuna i gladi.
• 10. 3. - Crvena armija zauzela Kutaisi u Gruziji.
• 12 - 30. 3. - Kairska konferencija britanskih zvaničnika o Bliskom istoku.
• 13. 3. - Mongolija proglašena za nezavisnu monarhiju na čelu sa Bogd Hanom, diktatorsku vlast ima Roman von Ungern-Sternberg ("Ludi baron"). Ali istog dana Mongolska narodna revolucionarna partija osniva privremenu vladu, Sükhbaatarove trupe zauzimaju Kjahtu 18. 3., → Mongolska revolucija.
• 13. 3. i ranije - Oružani incident na rumunskoj granici kod Vršca; posle upada 26-og, vlada KSHS protestuje kod rumunske.
• 15. 3. - Sporazum vlade i JMO - kompaktnost BiH, versko-prosvetna autonomija, šerijat itd. (Mehmed Spaho i H. Karamehmedović će ući u vladu).
• 15. 3. - U Berlinu ubijen Talat-paša, glavni pokretač Jermenskog genocida.
• mart - Martovska akcija komunista i levih radikala u srednjoj Nemačkoj - neuspela pobuna.
• 16. 3. - Potpisan Moskovski ugovor između turskih kemalista i ruskih boljševika: Batumi ostaje Gruziji a Kars i Ardahan Turskoj; Nahičevan je autonomni deo Azerbejdžana.
• 16. 3. - Potpisan Anglo-sovjetski trgovački sporazum.

Poljska 1921.

• 17. 3. - Poljska dobila Martovski ustav, po uzoru na francuski, smatra se vrlo demokratičnim (izmenjen 1926, zamenjen 1935).
• 18. 3. - Riškim ugovorom i formalno okončan Poljsko-sovjetski rat, deo Belorusije i Ukrajine pripada Poljskoj, uspostavljena granica traje do 1939.
• 18 - 19. 3. - Gruzijske snage osvojile Batumi od Turaka, ali vlada je napustila zemlju a u grad ulazi Crvena armija.
• 19. 3. - Irski građanski rat: Zaseda u Crossbarryju je jedan od najvećih okršaja rata, stotinak pripadnika IRA blizu Corka izbeglo opkoljavanje od strane 1.300 britanskih vojnika.
• 19. 3. - Drumski razbojnici oteli dva miliona dinara državnog novca kod Njeguša. Sutradan u okršaju sa odmetnicima kod Lijeve Rijeke ima i mrtvih.
• 20. 3. - Plebiscit u Gornjoj Šleziji: 60% za povratak Nemačkoj.
• 20. 3. - Protesti u Zagrebu i Ljubljani zbog proglasa aneksije "naših krajeva" Italiji.
• 20. 3. - Ističe rok za predaju arnautskih kačaka u južnoj Srbiji, "više od pet stotina najokorelijih" i dalje se krije pa sledi iseljavanje porodica u "koncentracione logore" (kasarne u Gornjem Milanovcu i Nišu).
• 21. 3. - Nakon perioda Ratnog komunizma, u sovjetskoj Rusiji dekretom uvedena Nova ekonomska politika; prinudna rekvizicija žita zamenjena porezom u naturi.
• 26 - 31. 3. - Druga bitka kod İnönüa: ponovo odbijen grčki napad, smatra se da je ovo prekretnica rata, jer je dokazana vrednost turske nacionalističke vojske (İsmet İnönü će dobiti prezime po mestu ove bitke).
• 27. 3. - Prvi pokušaj Karla I Habsburga da se instalira u Mađarskoj.
• 27. 3. - Izvesni Feodor F. Bogatirjov prikazuje regentu i vladi u Beogradu svoje "epohalne pronalaske": peći za pečenje s malom količinom goriva i novi materijal za građenje kuća.
• 29. 3. - U Sarajevu osnovano Jugoslovensko novinarsko udruženje.
• 29. 3. - Ahmad Al-Jaber Al-Sabah je novi emir Kuvajta (do 1950), sklapa mir sa Ibn Saudom.
• 31. 3. - Osnovana SSR Abhazija (od 1931. Abhaska ASSR unutar Gruzije).
• proleće - Ruska glad (1921-22), naročito u krajevima oko reke Volge, odneće oko pet miliona života.

April/Travanj

Palestina i Transjordanija

• 1. 4. - Zbog suše u KSHS zabranjen izvoz ljudske i stočne hrane.
• 2. 4. - Crvena armija povratila Jerevan.
• 3. 4. - Pukovnik Mohammad Taqi-Khan Pesyan se pobunio u Horasanu i proglasio Autonomnu vladu - poražen i ubijen u oktobru.
• 4. 4. - Talijanska vojska se povlači iz Knina, stižu vojska i žandarmerija KSHS.
• 5. 4. - Talijanska vojska i fašisti ugušili Proštinsku bunu u Istri.
• 5. 4. - Ustavni odbor je izradio nacrt ustava, Konstituanta počinje raspravu 14. aprila.
• 6. 4. - Jugoslavenski klub (klerikalci) izdvaja mišljenje povodom Nacrta ustava, predlaže šest pokrajina, po tri sa pravoslavnom i katoličkom većinom.
• 6. 4. - Kimbangizam: Simon Kimbangu započeo masovni verski pokret u Belgijskom Kongu - kasnije tokom godine uhapšen, preostalih 30 godina života provodi u zatvoru.
• 7. 4. - Kuomintangov parlament u Kantonu, na jugu Kine, izabrao Sun Jat-sena za predsednika, protivno "Beiyanškoj vladi" u Pekingu.
• 8. 4. - Talijanske snage ugušile "Labinsku republiku". U Dalmaciji su napustile Obrovac.
• 8. 4. - Konstituanta izglasala poverenje Pašićevoj vladi i podržala "Obznanu" protiv komunista, tražeći još oštrije mere.
• 11. 4. - Ustanovljen Emirat Transjordanija, autonomni deo Britanskog mandata nad Palestinom, vladar je Abdulah I, sin šerifa Meke Huseina (vl. 1921-51, od 1946. kao kralj).
• 14. 4. - István Bethlen je novi mađarski premijer (do 1931).
• 19. 4. - Jugoslavenska vojska stiže na Vis, Hvar i Korčulu.
• 21. 4. - Izbori za Konstituantu u S.D. Rijeci, ubjedljivo pobjeđuju autonomisti Riccarda Zanelle. U sukobima fašista i autonomista ima mrtvih.
• 21. 4. - Starešine čehoslovačke pravoslavne crkve zaključile da se spoje sa SPC.
• 23. 4. - Sporazum između Rumunije i Čehoslovačke.
• 24. 4. - U austrijskoj pokrajini Tirol glasaju za ujedinjenje sa Nemačkom - takođe i u Salzburgu 29. 5., a u Burgenlandu i Koruškoj se odustalo zbog pritiska saveznika.
• 25. 4. - Kraljevina SHS je preuzela otok Krk od Talijana.
• 25. 4. - U Beogradu počeli rad sudovi za ratnu odštetu.
• 26. 4. - Jermenski nacionalisti proglasili Republiku Planinsku Jermeniju na jugu zemlje, Sovjeti je slomili u julu.
• 27. 4. - Fašisti izvode prevrat u Rijeci, Zanella bježi u Bakar, u KSHS (preuzima vladu u listopadu).

Maj/Svibanj

• 1. 5. - U predratnoj Srbiji i Crnoj Gori stupila na snagu uredba o stanovima (u ostatku zemlje 1. juna): uslovi zakupa, koliko je zakupnina povećana u odnosu na predratnu...
• 1 - 7. 5. - Neredi u Jafi, u mandatnoj Palestini, poginulo 48 Arapa i 47 Jevreja.
• 2. 5. - 5. 7. - Treći Šleski ustanak: Poljaci u gornjoj Šleziji dižu ustanak kako bi se iznudila bolja podela.
• 3. 5. - Stupio na snagu britanski Akt o vladi Irske: osnovane Južna Irska (26 od 32 okruga) i Severna Irska.
• 3. 5. - Policija pretukla studente pravnog fakulteta u Subotici, navodno zato što su klicali Velikoj Srbiji.
• 5. 5. - Ratne reparacije: Londonski raspored isplata određuje teret od 132 milijarde zlatnih maraka za sve Centralne sile u 66 godišnjih rata ("Londonski ultimatum").
• 6. 5. - Potpisan Nemačko-ruski privremeni sporazum - Nemačka priznaje sovjetski režim.
• 6. 5. - Na sednici zagrebačkog opštinskog odbora, Stjepan Radić odbija položiti zakletvu jer ne priznaje Karađorđeviće. Velika skupština HRSS zakazana u Zagrebu 16. maja će biti zabranjena.
• 8. 5. - Veliki zbor HRSS u Koprivnici.
• 8. 5. - Maksimalisti preuzimaju kontrolu u rumunskoj socijalističkoj stranci (428 prema 111 za priključenje Kominterni), nastaje Rumunska komunistička partija s malim brojem članova.
• 9. 5. - Talijanska vojska se povlači do mosta na sv. Ani pa nekoliko mjesta kod Sušaka preuzima Jugoslavija: Škrljevo, Draga, Kostrena i Martinšćica do Plumbuma te Grobinština do Orehovice.
• 10. 5. - Nakon Fehrenbachove ostavke, novi nemački kancelar je Joseph Wirth: prihvata uslove reparacija.
• 12. 5. - Ustav KSHS je primljen u načelu sa 227 glasova prema 93.
• 13 - 15. 5. - "Crni Duhovi" u Irskoj: Sinn Féin osvaja na izborima 124 od 128 mesta parlamenta Južne Irske ali ih ne želi preuzeti; 14-og i 15-og IRA ubila 15 policajaca - fijasko britanske politike.
• 14. 5. - Zastupnici HRSS prihvatili "Ustav ili državno uređenje neutralne seljačke republike Hrvatske" (proglašen 26. 6.).
• 14. 5. - "Politika" piše da će Ministarstvo unutrašnjih dela iz redova vojnika regrutovati 2.000 žandarma zbog pojačane aktivnosti bugarskih komita u Južnoj Srbiji.
• 14-15. 5. - Jaka geomagnetska oluja, poremećen telegrafski saobraćaj.
• 15. 5. - Izbori u Italiji, prvi i na proširenoj teritoriji, najviše glasova za socijaliste, oslabljene otcepljenjem komunista, i demohrišćane.
• 14-17. 5. - Antievropski neredi u Kairu i Aleksandriji.
• 16. 5. - Osnovana Komunistička partija Čehoslovačke.
• 19. 5. - Ustavotvorna skupština usvojila prvi odeljak Ustava: ime države je Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, službeni jezik je srpsko-hrvatsko-slovenački.
• 19. 5. - Emergency Quota Act: ograničena imigracija u SAD, uvedene kvote po zemljama, znatno oboreno useljavanje iz južne i istočne Evrope (Formula nacionalnog porekla traje do 1965).
• 20. 5. - Alfredo Zayas y Alfonso novi predsednik Kube (do 1925). Enoch Crowder, specijalni izaslanik predsednika SAD, nameće razne reforme, "program moralizacije", od kojih zavisi zajam vredan 50 miliona dolara od J.P. Morgana (Zayas poništio reforme kada je dobio novac).
• 23. 5. - Saveznička komisija osudila grčke masakre na poluostrvu Yalova nad muslimanskim stanovništvom.
• 23. 5. - 16. 7. - Lajpciški proces: suđenje optuženima za ratne zločine pred nemačkim sudom - saveznici presude smatraju slabim, a Nemci prestrogim.
• 24. 5. - Masakr u Bulhoeku (Whittlesea) u Južnoj Africi: 160 pripadnika fanatične sekte Izraelita pokošeno mitraljezima.
• 25. 5. - IRA zauzela i zapalila The Custom House u Dablinu - propagandni uspeh, ali vojna katastrofa, od stotinak dobrovoljaca zarobljeno 80, poginulo pet.
• 26. 5. - Oslobođen Kastav.
• 31. 5. - 1. 6. - Rasni neredi u Tulsa, Oklahoma, zvanično 39 mrtvih.

Jun/Juni/Lipanj

• 1. 6. - Saveznička komisija osuđuje Izmitske masakre Turaka nad Grcima.
• 1. 6. - Jusuf Mehonić ubio devetoricu Srba u bivšoj javorskoj carinarnici.
• 7. 6. - Sporazum između Kraljevine SHS i Rumunjske.
• 10 - 12. 6. - Na osnovi Rapalskog ugovora, Talijani dovršili evakuaciju druge zone: Berković, Skradin, Primošten (10.), Šibenik, Benkovac (12.).
• 11. 6. - KPJ napušta Ustavotvornu skupštinu.
• 11 - 13. 6. - Ungern-Sternberg poražen u pokušaju da zauzme Troickosavsk (Kjahtu).
• ca. 14. 6. - Kačaci u Sandžaku i na Kosmetu: MUP u saradnji s vojskom naredio da se pošalju veći kontigenti vojske, s artiljerijom; ucena za Azema Bejtu povećana sa 10.000 na 30.000 dinara.
• jun - Sovjetske snage na čelu s Tuhačevskim guše Tambovsku pobunu, naređena upotreba hemijskog oružja.
• jun - Srpski poreski zakon proširen na Crnu Goru.
• jun - Italijani se povlače iz regiona Antalije u Turskoj.
• 20. 6. - Potpisan sporazum po kojem Kraljevini SHS pripada 5% ratne štete koju plaća Nemačka, tj. 2,5 milijardi maraka ove godine.
• 21. 6. - Crnogorski razbojnici zaustavili i opljačkali voz između Zelenike i Uskoplja kod Gacka.

Vidovdanski ustav

• 27. 6. - Sporazum vlade i Džemijeta o zaštiti feudalaca u Južnoj Srbiji (Makedoniji) - time je omogućeno donošenje ustava.
• 28. 6. - Prostom većinom usvojen Vidovdanski ustav - 223 za, 35 protiv, 158 odsutnih, uključujući HRSS, koja do 1925. neće priznavati nastalo stanje.
• 28. 6. - U Sofiji ubijen Đorče Petrov - unutrašnji sukob u VMRO.
• 29. 6. - Komunista Spasoje Stejić bacio bombu na prestolonaslednikovu povorku, koji nije ranjen.
• jun, krajem - U Italiji osnovani Arditi del Popolo, protivnici fašista i crnokošuljaša.
• jun-jul - Treći kongres Komunističke Internacionale.

• leto - Nemačka isplatila prvu ratu reparacija, dolazi do hiperinflacije (do 1924).

Jul/Juli/Srpanj

• 1. 7. - Trojica komunističkih poslanika su izgubila imunitet i uhapšena istog dana (Filipović, Ćopić, Kovačević).
• 2. 7. - KSHS: Ustavotvorna skupština postaje Zakonodavna.
• 3. 7. - Prema novom zakonu o emigraciji u SAD, iz KSHS se godišnje prima 6.405 lica (prošle godine bilo je više od 20.000 emigranata).
• 4. 7. - Ivanoe Bonomi je novi premijer Italije (do 1922),
• 6. 7. - Mongolska revolucija: mongolski i ruski boljševici zauzeli Urgu, Ungern-Sternbergova Azijska divizija izbegla, kasnije pokušava invaziju Transbajkala (uhvaćen je u avgustu i pogubljen u septembru).
• 10 - 24. 7. - Bitka kod Kütahye–Eskişehira: Grci odnose pobedu ali propuštaju da opkole turske snage.
• 11. 7. - Prvo zvanično prvenstvo Jugoslavije u vaterpolu.
• 11. 7. - Primirjem se okončava Irski rat za nezavisnost (vrhunac nasilja je bio u proteklih šest meseci, obe strane su u pat-poziciji).
• 11. 7. - Proglašena nezavisnost Mongolije od Kine, pod okriljem Crvene armije (nezavisnost prvi put proglašena 1911).
• jul - Okončana je Depresija (1920-21) u SAD, Roaring Twenties mogu početi (do sloma berze 1929).
• 17. 7. - Na severu Albanije proglašena Republika Mirdita - potrajala do novembra, uz pomoć KSHS.
• 17. i 30. 7. - Agrarna reforma u Rumuniji: doneseni zakoni za stare odn. nove, bivše austrougarske krajeve; Besarabija je pokrivena u martu prošle godine. Blizu 1,4 miliona seljaka će dobiti zemlju.
• 18. 7. - Prvi put primenjena BCG vakcina protiv tuberkuloze.

† Milorad Drašković

• 21. 7. - U Delnicama ubijen ministar unutrašnjih poslova Milorad Drašković, počinitelj je komunista Alija Alijagić; u Zagrebu uhapšen Rodoljub Čolaković.
• 21. 7. - Ruska glad 1921–22: u Sovjetskoj Rusiji osnovan CK Pomgol, Centralna komisija pomoći gladnima. Glad, pogoršana velikom sušom koja je zahvatila severnu hemisferu, odnosi milione života.
• 21. 7. - Sacco i Vanzetti proglašeni u Masačusetsu krivim za ubistvo (biće pogubljeni posle još jednog suđenja 1927, uprkos velikim protestima širom sveta).
• 21. 7. - Rifski rat (ili Drugi Marokanski): španske trupe teško poražene u bici kod Anuala, ustanici šire teritoriju narednih dana.
• 23. 7. - 2. 8. - Osnivački kongres Komunističke partije Kine u Šangaju.
• 27. 7. - Tim istraživača na Univerzitetu Toronto, na čelu sa Frederickom Bantingom, objavio otkriće insulina (prva primena sledećeg januara).
• 29. 7. - Adolf Hitler dolazi na čelo NSDAP, sa skoro apsolutnim ovlašćenjima.
• 31. 7. - Stupio na snagu Trijanonski sporazum saveznika i Mađarske.
• 31. 7. - Pokret Swadeshi ("samodovoljnost"): Gandi priredio u Bombaju lomaču bojkotovane strane odeće.
• jul/avgust - "Tagancevljeva zavera", isfabrikovana od Čeke za zastrašivanje intelektualaca u Petrogradu - preko 800 uhapšenih, 98 pogubljenih.

Avgust/August/Kolovoz

† Petar I

• 2. 8. - Zakon o zaštiti javne bezbednosti i poretka u državi - protiv komunista, anarhista i sl. KPJ stavljena van zakona, poslanicima oduzeti mandati, zabranjena propaganda.
• 5. 8. - Turska skupština izabrala Mustafu Kemala za vrhovnog komandanta vojske
• 7. 8. - Osnovana Turkmenska oblast Turkestanske ASSR, od 1924. Turkmenska SSR (od 1991. Turkmenistan).
• 10. 8. - Zemljotres s epicentrom između Gnjilana i Uroševca (Vitina, M 5.7, Int. VIII).
• avgust - Vrući talas u Evropi, još jedan u oktobru.
• avgust - Franklin Delano Roosevelt se razboleo od poliomijelitisa.
• 16. 8. - Umro Petar I Karađorđević, kralj Srba, Hrvata i Slovenaca (pogreb 22. 8.). Regent Aleksandar I Karađorđević postaje kralj (do 1934).
• 16. 8. - Proglašena kratkotrajna Srpsko-mađarska republika Baranja-Baja.
• 19. 8. - Civilne vlasti SHS napustile Pečuj, izbeglice kreću za njima.
• 21. 8. - Nakon progona Khilafatskog pokreta od strane britanske vlasti u Indiji, počinje Malabarska pobuna Mappila muslimana kojoj su na meti i hindusi.
• 23. 8. - Mađarska vojska zaposela svoj deo Baranje.
• 23. 8. - U Bagdadu krunisan Fejsal I, sin šerifa Meke Huseina (vl. do 1933).

Bitka na Sakaryi, grčka litografija

• 23. 8. - 13. 9. - Grčko-turski rat — Bitka na Sakaryi: grčki prodor zaustavljen manje od 100km od Ankare; sledi pat-pozicija do velike turske ofanzive u avgustu 1922.
• kolovoz, listopad? - Organiziran Hrvatski blok - HRSS, Hrvatska zajednica i Hrvatska stranka prava.
• 24. 8. - Eksplozija dirižabla klase R38 u Engleskoj, poginulo 44 Britanaca i Amerikanaca.

Turski rat za nezavisnost

• 24 - 29. 8. - Sjedinjene Države sklapaju zasebne mirovne ugovore sa Nemačkom, Austrijom i Mađarskom (SAD nisu ratifikovale Versajski sporazum).
• 26. 8. - "Politika" javlja o "muslimanskoj pobuni" u okolini Pljevalja i Bijelog Polja (čete Jusufa Mehonića i Huseina Boškovića pomognute stanovništvom).
• 26. 8. - Matthias Erzberger, potpisnik primirja iz 1918, ubijen od strane nacionalističke Organizacije Consul; u Nemačkoj uvedeno vanredno stanje.
• 28. 8. - Datum kada je Austrija trebala preuzeti Burgenland od Mađarske, ali nailaze na oružani otpor.

Septembar/Rujan

Roscoe Arbuckle

• 9. 9. - Smrt glumice Virginije Rappe u San Franciscu, za koju će biti okrivljen Roscoe Arbuckle - na kraju je oslobođen, sledećeg aprila nakon trećeg suđenja, ali veliki skandal mu uništava karijeru
• 11. 9. - U Kraljevini SHS osnovan nacionalni atletski savez.
• 13. 9. - U Wichiti otvoren restoran White Castle, početak prvog lanca brze hrane u SAD.
• 14. 9. - Hitler sa nekoliko saradnika napao bavarskog autonomistu Otta Ballerstedta na njegovom mitingu, zbog čega će biti mesec dana u zatvoru sledeće godine.
• septembar - Okončana Persijska Sovjetska Socijalistička Republika u Gilanu (→ Šumski pokret u Gilanu, en).
• 18. 9. - Rifski pobunjenici proglasili Rifsku Republiku, nezavisnu od Španaca i marokanskog sultana, na čelu sa Abd el-Krimom (potrajala do 1926. i kraja Rifskog rata).
• 19. 9. - U Berlinu otvoren prvi autoput: AVUS, Automobil-Verkehrs- und Übungsstraße, služi kao i trkalište.
• 21. 9. - Eksplozija u Oppauu: katastrofa u BASF-ovoj fabrici u današnjem delu Ludwigshafena, 500-600 poginulih.
• 25. 9. - U beogradskoj Sabornoj crkvi zavladičen moravsko-šleski vladika češke crkve Gorazd (budući novomučenik).

Oktobar/Listopad

The Sheik

• 6. 10. - U Zagrebu počelo suđenje ubicama ministra Draškovića (Alija Alijagić i još petorica).
• 8. 10. - U Pančevu prva partija šaha živim figurama u Jugoslaviji.
• 10. 10. - Počela nastava na Segedinskom univerzitetu, preseljenom iz Koložvara/Kluža.
• 10. 10. - Pokret Sarekat Islam u Nizozemskoj Istočnoj Indiji (Indoneziji) raskinuo sa komunistima
• 13. 10. - Potpisan Karski ugovor između Turske i Sovjeta.
• oktobar - Simko Shikakova pobuna (1918-22): pobunjeni Kurdi u Persiji odnose jednu pobedu.
• 19. 10. - "Krvava noć" u Lisabonu: ubijen premijer António Granjo i još četvorica.
• 20. 10. - Potpisan Ankarski ugovor kojim je okončan Francusko-turski rat: granica sa francuskom Sirijom povoljnija za Tursku.
• 21. 10. - Prikazan The Sheik, verovatno najpoznatiji Valentinov film.
• 22. 10. - Narodno pozorište Sarajevo otvara svoju prvu sezonu.
• 22. 10. - Osnovan Srpski aeroklub, kasnije Aeroklub Kraljevine SHS pa Kraljevski jugoslovenski aeroklub "Naša krila".
• 23. 10. - Drugi Karlov pokušaj u Mađarskoj, Čehoslovačka i Jugoslavija prete ratom.

Novembar/Studeni

Oznaka Nacionalne fašističke partije

• 2. 11. - Osvajanje Ha'ila: emir Ibn Saud potčinio Emirat Jabal Shammar dinastije Rašid, proglašava se sultanom Nadžda.
• 4. 11. - Saalschlacht: "vatreno krštenje" nedavno osnovanog Sturmabteilung-a - nadjačali su Hitlerove protivnike na mitingu u minhenskoj pivnici Hofbräuhaus.
• 4. 11. - Desničar ubio japanskog premijera Hara Takashija.
• 5. 11. - Sovjetsko-mongolski ugovor: međusobno priznanje, mada je Spoljna Mongolija formalno deo Kine.
• 9. 11. - Konferencija Ambasadora u Parizu donela zaključak o albanskim granicama - iste kao 1913, uz manje ispravke.
• 9. 11. - U Italiji osnovana Nacionalna fašistička partija.
• 12. 11. - Počinje Vašingtonska pomorska konferencija (do sledećeg februara) - smanjena veličina velikih flota i utvrđen njihov odnos.
• 14. 11. - U Madridu osnovana Komunistička partija Španije.
• 17. 11. - Edward, princ od Walesa, stigao u posetu Indiji, nacionalisti organizuju veliki hartal (štrajk) u znak protesta, što je i vrhunac pokreta nesaradnje i bojkota engleskih proizvoda.

Balkan

• 21. 11. - Kraljevina SHS i Grčka pozvane da do 10. 12. povuku svoje trupe iz Albanije (→ Srpska okupacija Albanije).
• 22. 11. - U Kabulu potpisan Anglo-afganski ugovor: reafirmirana nezavisnost Afganistana, ispravka granice u njegovu korist.
• 29. 11. - Hirohito postaje regent Japana zbog očeve bolesti (car 1926 - 1989).

Decembar/Prosinac

• 1. 12. - Neredi u Beču zbog skupoće.
• 6. 12. - U Londonu potpisan Anglo-irski ugovor - definitivni kraj Irskog rata za nezavisnost, Južna Irska će biti Irska Slobodna Država, samoupravni dominion u okviru Britanske imperije (ugovor stupa na snagu godinu dana kasnije).
• 13. 12. - Ugovor Četiri sile (SAD, V. Britanija, Francuska i Japan) o statusu kvo na Pacifiku.
• 14 - 16. 12. - Na kontroverznom plebiscitu većina za ostanak Šoprona u Mađarskoj, umesto priključenja Austriji.
• 18. 12. - Prvi broj beogradskog dnevnog lista "Vreme", izlazi do 1941.
• 18. 12. - Osnovana Socijalistička partija Jugoslavije, ujedinjenjem slovenačkih socijaldemokrata i "centrumaša" isključenih iz KPJ, sekretar Živko Topalović.
• 22. 12. - Egipatski političar Saad Zaghloul ponovo u progonstvu, Britanci ga prebacuju na Sejšele (do 1923).
• ca. 26. 12. - Incident u Šibeniku sa italijanskom mornaricom.
• 28. 12. - Počinje štrajk belih rudara u rudnicima zlata u Witwatersrandu, koji će prerasti u Randsku pobunu.
• 31. 12. - Zakon o inspekciji rada u KSHS.

Tokom godine

• Razni ugovori između zemalja Male Antante (KSHS, Rumunija i Čehoslovačka).
• Osnovano Udruženje Četnika za slobodu i čast Otadžbine.
• krajem godine? - ? Unifikacija valute u KSHS.

Rođenja

Januar/Siječanj – Februar/Veljača

• 1. 1. - Ivan Raos, književnik († 1987)
• 5. 1. - Friedrich Dürrenmatt, švicarski književnik († 1990.)
• 5. 1. - Jean, veliki vojvoda Luksemburga
• 19. 1. - Janez Vrhovec, glumac († 1997)
• 19. 1. - Davorjanka Paunović Zdenka, učesnica NOB († 1946)
• 19. 1. - Patricia Highsmith, američka spisateljica († 1995.)
• 23. 1. - Marija Gimbutas, arheologinja († 1994)
• 24. 1. - Marijana Gregoran, narodni heroj († 1941)
• 26. 1. - Akio Morita, suosnivač Sony-ja († 1999)
• 27. 1. - Donna Reed, glumica († 1986)

• 4. 2. - Betty Friedan, spisateljica, feministkinja († 2006)
• 7. 2. - Nexhmije Hoxha, Enverova supruga († 2020)
• 8. 2. - Lana Turner, glumica († 1995)
• 10. 2. - Severin Bijelić, glumac († 1972)
• 12. 2. - Miodrag Milovanović Lune, narodni heroj († 1944)
• 16. 2. - Hua Guofeng, premijer NR Kine, predsednik KPK († 2008)
• 18. 2. - Branko Bauer, filmski i TV reditelj i scenarista († 2002)
• 22. 2. - Giulietta Masina, glumica († 1994)
• 22. 2. - Jean-Bédel Bokassa, predsednik i car Centrafrike († 1996)
• 24. 2. - Abe Vigoda, glumac († 2016)

Mart/Ožujak – April/Travanj

• 3. 3. - Miroslav Čangalović, srpski operski pevač († 1999)
• 12. 3. - Gianni Agnelli, šef FIAT-a († 2003)
• 16. 3. - Fahd ibn Abdulaziz Al Saud, kralj Saudi Arabije († 2005)
• 24. 3. - Vasilij Smislov, šahovski velemajstor, šampion († 2010)
• 25. 3. - Simone Signoret, glumica († 1985)
• 25. 3. - Aleksandra Karađorđević, jugoslovenska kraljica († 1993)
• 27. 3. - Ivan Rabuzin, slikar-naivac († 2008)
• 28. 3. - Dirk Bogarde, engleski glumac († 1999)

• 3. 4. - Anđelija Milić, pevačica († 2001)
• 7. 4. - Zoran Petrović, slikar, vajar, književnik († 1996)
• 10. 4. - Chuck Connors, igrač bejzbola, glumac († 1992)
• 16. 4. - Peter Ustinov, glumac, pisac († 2004)
• 25. 4. - Karel Appel, holandski slikar († 2006)

Maj/Svibanj – Jun/Lipanj

• 2. 5. - Satyajit Ray, filmski režiser († 1992)
• 4. 5. - Edo Murtić, hrvatski slikar († 2005.)
• 9. 5. - Sophie Scholl, pripadnica Bele ruže († 1943)
• 20. 5. - Olga Ivanović, srpska glumica († 2001.)
• 21. 5. - Andrej Saharov, fizičar, disident, nobelovac za mir († 1989)
• 30. 5. - Branko Mamula, admiral flote JNA, načelnik Generalštaba, savezni sekretar za NO SFRJ
• 31. 5. - Alida Valli, glumica († 2006)

• 8. 6. - Suharto, predsednik Indonezije († 2008)
• 10. 6. - Princ Philip, vojvoda od Edinburgha, suprug Elizabete II († 2021)
• 10. 6. - Ivan Kožarić, kipar, akademik HAZU († 2020)
• 13. 6. - Marko Nikezić, društveno-politički radnik SR Srbije i SFRJ († 1991)
• 19. 6. - Louis Jourdan, glumac († 2015)
• 20. 6. - Petar Lupa, glumac († 1997)
• 21. 6. - Jane Russell, američka glumica († 2011)
• 23. 6. - Dušan Pekić, narodni heroj, general-pukovnik JNA († 2007)
• 26. 6. - Violette Szabo, heroina Drugog svetskog rata († 1945)
• 28. 6. - Dušan Kanazir, biolog, predsednik SANU († 2009)

Jul/Srpanj – Avgust/Kolovoz

• 6. 7. - Nancy Reagan, glumica, Prva dama SAD († 2016)
• 7. 7. - Dragomir Felba, srpski glumac († 2006)
• 16. 7. - Krste Crvenkovski, društveno-politički radnik SR Makedonije i SFRJ († 2001)
• 17. 7. - Hannah Szenes, heroina Drugog svetskog rata († 1944)
• 18. 7. - John Glenn, američki astronaut, senator († 2016)

• 8. 8. - Esther Williams, plivačica, glumica († 2013)
• 11. 8. - Alex Haley, američki pisac, autor Korijena († 1992.)
• 19. 8. - Gene Roddenberry, TV radnik, kreator "Zvezdanih staza" († 1991)
• 24. 8. - Ivan Sabolić, kipar, pedagog († 1986)
• 30. 8. - Jurij Gustinčič, novinar († 2014)

Septembar/Rujan – Oktobar/Listopad

• 3. 9. - Žika Mitrović, filmski režiser i scenarista († 2005)
• 8. 9. - Dinko Šakić, komandant Jasenovca, osuđeni ratni zločinac († 2008)
• 12. 9. - Stanisław Lem, poljski SF pisac († 2006.)
• 26. 9. - Vojin Stojić, vajar, prevodilac († 2001)
• 27. 9. - Miklós Jancsó, filmski režiser († 2014)
• 30. 9. - Deborah Kerr, glumica († 2007)

• 13. 10. - Yves Montand, francuski šansonijer i glumac († 1991.)
• 13. 10. - Vasa Kazimirović, srpski istoričar († 1997)
• 14. 10. - Rade Marković, srpski glumac († 2010)
• 18. 10. - Jesse Helms, američki političar († 2008)
• 24. 10. - Srebrenka (Sena) Jurinac, hrvatska operna pjevačica, sopran († 2011)
• 25. 10. - Mihai I, kralj Rumunije († 2017)
• 25. 10. - Ivan Hetrich, TV voditelj, novinar († 1999)

Novembar/Studeni – Decembar/Prosinac

• 1. 11. - Branko Pešić, srpski arhitekta († 2006)
• 3. 11. - Charles Bronson, glumac († 2003)
• 11. 11. - Jovan Šćekić, novinar i urednik TV Beograd († 2002)
• 14. 11. - Brian Keith, glumac († 1997)
• 18. 11. - Vojislav Đonović, džez-gitarista († 2008)
• 22. 11. - Rodney Dangerfield, glumac, komičar († 2004)
• 27. 11. - Alexander Dubček, Prvi sekretar KP Čehoslovačke († 1992)
• 28. 11. - Slobodan Džunić, književnik, urednik Radio Beograda († 1998)

• 4. 12. - Deanna Durbin, glumica, pevačica († 2013)
• 5. 12. - Veljko Milatović, narodni heroj, predsjednik Predsjedništva SR Crne Gore († 2004)
• 19. 12. - Blaže Koneski, književnik, lingvista († 1993)
• 23. 12. - Adil Zulfikarpašić, publicist, političar († 2008)
• 29. 12. - Dobrica Ćosić, književnik, akademik, predsednik SRJ († 2014)

Kroz godinu

• Vida Jocić, vajarka († 2002)

Smrti

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

• 1. 1. - Theobald von Bethmann Hollweg, bivši kancelar Nemačke (* 1856)
• 1. 1. - Todor Stefanović Vilovski, naučnik i književni kritičar (* 1854)
• 3. 1. - Kosta Stojanović, srpski naučnik, ministar finansija KSHS (* 1867)
• 20. 1. - Živojin Mišić, srpski vojvoda (* 1855)

• 8. 2. - Pjotr Kropotkin, naučnik i anarhista (* 1842)
• 26. 2. - Carl Menger, austrijski ekonomista (* 1840)

• 2. 3. - Nikola I Petrović, bivši crnogorski kralj (* 1840)
• 8. 3. - Eduardo Dato, premijer Španije (* 1856)
• 11. 3. - Ivan Oražen, lekar, suosnivač Sokola KJ (* 1869)
• 15. 3. - Talat-paša, jedan od bivših lidera Osmanskog carstva (* 1874)
• 17. 3. - Nikolaj Žukovski, pionir aero- i hidrodinamike (* 1847)

April/Travanj – Jun/Lipanj

• 11. 4. - Auguste Viktoria, bivša nemačka carica (* 1858)
• 17. 4. - Milorad Petrović Seljančica, pesnik (* 1875)

• 1. 5. - Dragutin Hirc, prirodoslovac (* 1853)
• 15. 5. - Milenko Vesnić, diplomata, bivši premijer KSHS (* 1863)
• 17. 5. - Juraj Carić, biskup splitsko-makarski (* 1867)
• 19. 5. - Michael Llewelyn Davies, jedan od uzora za Petra Pana (* 1900)

• 5. 6. - Georges Feydeau, dramski pisac (* 1862)
• 28. 6. - Đorče Petrov, makedonski/bugarski revolucionar (* 1865)
• 29. 6. - Lady Randolph Churchill, majka Winstona Churchila (* 1854)
• 30. 6. - Boža Maršićanin, bivši upravnik beogradske varoši

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

• 11. 7. - Josip Karaman, pionir filma u Hrvatskoj (* 1864)
• 13. 7. - Pero Čingrija, hrvatski političar (* 1837)
• 21. 7. - Milorad Drašković, ministar unutrašnjih poslova KSHS (* 1873)

• 2. 8. - Enrico Caruso, talijanski pjevač (* 1873.)
• 7. 8. - Aleksandar Blok, ruski pesnik (* 1880)
• 9. 8. - Jovan Atanacković, srpski general (* 1848)
• 16. 8. - Petar I Karađorđević, kralj Srba, Hrvata i Slovenaca (* 1844)
• 25. 8. - Nikolaj Gumiljov, ruski pesnik (* 1886)

• 9. 9. - Virginia Rappe, glumica (* 1891)
• 22. 9. - Ivan Vazov, bugarski književnik (* 1850)
• 27. 9. - Engelbert Humperdinck, nemački kompozitor (* 1854)

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

• 1. 10. - Julius von Hann, meteorolog (* 1839)
• 11. 10. - Đorđe Simić, bivši premijer Srbije (* 1843)
• 17. 10. - Yaa Asantewaa, kraljica Ašantija (* ca. 1840)
• 18. 10. - Ludwig III., poslednji kralj Bavarske (* 1845)
• 23. 10. - John Boyd Dunlop, škotski veterinar i pronalazač (* 1840.)

• 7. 11. - Melentije Vujić, hilandarski monah, bivši episkop timočki (* 1857)
• 26. 11. - Charles White Whittlesey, dobitnik Medalje časti (* 1884)
• 28. 11. - `Abdu'l-Bahá, poglavar bahajske vere (* 1844)

• 9. 12. - Živojin Jurišić, srpski botaničar (* 1863)
• 12. 12. - Henrietta Swan Leavitt, astronomkinja (* 1868)
• 16. 12. - Camille Saint-Saëns, francuski skladatelj (* 1835.)
• 20. 12. - Julius Richard Petri, mikrobiolog (* 1852)
• 24. 12. - Đorđe Stanojević, fizičar, pionir elektrike u Srbiji (* 1858)

Kroz godinu

• Simo Popović, književnik, vojvoda (* 1846)
• Vojislav Šola, trgovac, političar (* 1863)

Nobelova nagrada za 1921. godinu

• Fizika: Albert Einstein (za usluge teoretskoj fizici, naročito za otkriće zakona fotoelektričnog efekta)
• Kemija: Frederick Soddy (doprinos znanju o hemiji radioaktivnih supstanci i ispitivanje porekla i prirode izotopa)
• Fiziologija i medicina: nije dodijeljena
• Književnost: Anatole France (...plemenitost stila, duboka ljudska simpatija, gracioznost i pravi galski temperament)
• Mir: Karl Hjalmar Branting, Christian Lous Lange (zalaganje za mir i Društvo naroda)

Reference

Literatura

• Chronology 1921, University of Indiana

1921 na Wikimedijinoj ostavi