Daugavpils

Daugavpils
Panorama grada na Zapadnoj Dvini
Koordinate: 55°52′N 26°32′E
država	Latvia
Osnivanje	1275.
Vlast
- gradonačelnik	Andrejs Elksniņš
Površina
- Ukupna	72.4 km²
Visina	105
Stanovništvo (2021.)
- Grad	81,074
- Gustoća	1,120 stan/km²
Vremenska zona	UTC+2 (UTC+3)
Poštanski broj	5401–5465
Pozivni broj	654
Karta
Daugavpils Daugavpils na karti Latvije

Daugavpils (njemački: Dünaburg, ruski: Даугавпилс, što prevedeno znači Zamak na Dvini) je grad od 81,074 stanovnika na jugoistoku Latvije.

Geografske karakteristike

Daugavpils je drugi po veličini grad u Latviji i neformalna prijestolnica Latgalijske regije. Prostire se duž obala rijeke Zapadne Dvine udaljen 232 km od glavnog grada Rige.

Grad je tokom historije više puta mijenjao ime; Dünaburg (1275. - 1656.; 1667. - 1893.), Borisoglebsk (1656. - 1667.), Dvinsk (1893.-1920.), i od 1920. - Daugavpils.

Historija

Centralni trg

Tramvaj

Historija grada seže u srednji vijek, kad su germanski viteški redovi osvojili Livoniju. U Livonskoj rimovanoj kronici se navodi da je zamak Dünaburg 1275. podigao Veliki majstor Livonskog reda Ernst von Ratzeburg, na trgovačkom putu prema ruskim i poljskim zemljama. Zamak je postao važna fortifikacija pored kog je izraslo trgovište.

Zamak Dünaburg je bio na ranjivom položaju, pa su ga ruske i litvanske vojske nekoliko puta pokušale razoriti. Prve bitke u podnožju zamka dogodile su se 1277. kad ga je litvanski knez Troiden mjesec dana bezuspješno opsjedao.

Tokom 14-15. vijeka zamak je više puta napadan od trupa litvanskih i ruskih kneževa, rušen i ponovno obnavljan jer je imao stratešku važnost. Livonski red nije štedio sredstva da ga ojača. Veliki majstor Reda Gosvin Gerik utvrdio ga je sa četiri tornja 1347.

Početkom 15. vijeka dinaburški komandant postao je jedna od najutjecajnijih figura Livonskog reda. U tom je periodu koristeći garnizon zamka Dünaburg, Livonski red je nekoliko puta napao ruske zemlje, prijeteći Pskovu i Novgorodu.

Situacija se promjenila nakon što je te gradove zauzeo Veliki moskovski knez Ivan III i anektirao ih u svoju kneževinu, kako bi osigurao svoje zapadne granice. Sad je on počeo napadati na Terru Marianu Livonskog reda pa je 1481. i zauzeo dinaburški zamak.

Prema uvjetima mirovnog sporazuma između Ivana III i Velikog majstora Waltera von Plettenberga, sva osvojena područja vraćena su Terra Mariani, koja je zauzvat morala plaćati danak Velikoj Moskovskoj Kneževini 50 godina. Taj ugovor produžio je postojanje Terre Mariane za više od vijeka, tek je Livonski rat (1558.-1582.) dokrajčio tu uzdrmanu konfederaciju.

Nova utvrda iz 19. vijeka

U drugoj polovici 16. vijeka Terra Mariana više nije mogla odoljevati napadima ruskih trupa pa se obratila se za pomoć Kraljevini Poljskoj. Tako je 1559. dinaburški zamak, zajedno sa drugim fortifikacijama postao vlasništvo poljskog kralja Sigismunda II. Kad je 1561. Livonski red raspušten, slijedeća dva vijeka od 1561. do 1772. Latgalija je zajedno sa Vidzemom postala dio Vojvodstva Livonija domene Poljsko-Litvanske Unije.

Dünaburg je 1566. postao jedan od administrativnih centara Vojvodstva Livonija, pa je dobio i njegov grb.

Za Livonskog rata vojska ruskog cara Ivana Groznog zazela je 1577. dinaburški zamak i trgovište i razorila ga. Ivan Grozni počeo graditi novu utvrdu 19 km nizvodno od stare uz Zapadnu Dvinu, ali mu ona nije pomogla da zadrži Latgaliju koja je nakon Livonskog rata ponovno došla pod vlast Poljsko-Litvanske Unije. Tadašnji poljski kralj Stefan Batory dodijelio je 1582. Dünaburgu status grada po magdeburškom pravu, što mu je omogućilo daljnji razvoj. Dolazak jezuitskih misionara donio je značajne promjene u grad, jer je postao centar kršćanstva u Latgaliji.

Nakon sklapanja Sporazuma iz Altmarka 1629., Dünaburg je postao administrativni centar Latgalije. Odlukom poljskog Sejma 1647., Dinaburg je postao mjesto za pretovar žitarica i druge robe.

Sportski centar

Za vladavine Poljsko-Litvanske Unije, Rusko Carstvo i Kraljevina Švedska su se međusobno borile za baltičke zemlje, pa su tako Šveđani u dva navrata 1600. i 1655. zauzeli grad i utvrdu.

Na dan staroruskih svetaca Borisa i Gleba 1656. odvila se bitka kod Zapadne Dvine između ruske i švedske vojske, nakon koje su Rusi zauzeli Dünaburg, pa ga je car Aleksej I prezvao u Borisoglebsk. Počela je obnova utvrde, sagrađena je drvena crkva Borisa i Gleba, pa su se stanovnici počeli vraćati u grad, koji je uskoro 1667. vraćen Poljsko-Litvanskoj Uniji.

Za nove poljske vlasti postao je administrativni centar Latgalije i biskupska rezidencija. Kao rezultat jezuitskog djelovanja, osnovana je katedrala i katolička bogoslovija.

Početak 18. vijek donio je nove izazove za grad, a to je bio Veliki sjeverni rat (1700. – 1721.) koji je donio velike promjene na baltičkoj geopolitičkoj karti. Rat je započeo 1700. neuspjelim napadom ruskih saveznika Sasa stacioniranih u Dinaburgu na Rigu. Rat je donio i epidemiju kuge 1710. koja je desetkovala grad i Latgaliju. Gotovo čitav dinaburški garnizon je izginuo, utvrda je razoružana, a topovi odveženi u Vilnius.

Nakon Prve podjele Poljske 1722., Carska Rusija anektirala je Dünaburg i započela ozbiljnu rekonstrukciju utvrde koja nije dovršena do Francuske invazije Rusije 1812. Ona je i nedovršena odigrala važnu ulogu u zaštiti sjeverozapadnih granica. Nakon rata gradnja utvrde je nastavljena 1833. i završena tek 1878.

Najznačajnije promjene u ekonomskog životu Dünaburga donijela je izgradnja željezničke pruge do Sankt Peterburga - 1860., sa krakom do Rige 1861., a nakon tog i do Varšave 1862. Dekretom ruskog cara Aleksandra III. iz 1893. grad je prezvan u Dvinsk.

Krajem 19. i početkom 20. vijeka Dvinsk je izrastao u najveći industrijsko i kulturni centar tog dijela Ruskog Carstva, - 1913. imao je 112 848 stanovnika, što je bilo više nego u Minsku.

Za Prvog svjetskog rata u Dvinsku se nalazio štab 5. ruske armije, kako se nalazio blizu fronta poprilično je razoren, pa mu je broj stanovnika naglo opao, a i brojne tvornice su preseljene. Od februara do novembra 1918. grad je proživio pod njemačkom okupacijom, a nakon tog pod vlašću Boljševika koja je trajala do 3. januara 1920. kad su ih istjerale združene snage Latvije, Litvanije i Poljske.

U međuratnom periodu za vladavine prve Latvijske Republike, grad je prezvan u današnje ime -Daugavpils. U to vrijeme bio je pravi multietnički grad jer je u njemu živjelo 34% Latvijaca, 25% Židova, 18% Poljaka, 18% Rusa i 3% Belorusa. Ekonomski i kulturni život je cvjetao, osnivana su brojna društva i obrazovne institucije.

Most preko Zapadne Dvine podignut je 1935., a 1937. Kuća Jedinstva, višenamjenski objekt sa teatrom, bibliotekom i koncertnom dvoranom.

Od juna 1940. Latvija je anektirana o strane SSSR-a, ali je već od 1941. sovjetsku okupaciju zamijenila nacistička. Nacisti su u utvrdi osnovali židovski geto i zarobljenički logor za sovjetske vojnike Stalag 340 Na širem području grada tokom rata ubijeno je više od 16 500 ljudi i uništeno više od 70% zgrada. Crvena armija oslobodila je grad 27. jula 1944., koji se brzo oporavio tako da je 1946. uveo tramvaj.

Za Latvijske SSR podignuto je puno velikih tvornica, među inim za proizvodnju lančanika, elektroničkih alata, remont lokomotiva i veliki kompleks kemijske industrije - Lenjinski komsomolski zavod.

Privreda, kultura i obrazovanje

Daugavpils je i danas veliko željezničko raskršće. Pored tog ima i nekoliko većih metaloprerađivačkih firmi, a razvijena je prehrambena i laka industrija. Zahvaljujući univerzitetu, teatru koji je restauriran 1988., kao i aktivnostima brojnih kulturnih i nacionalnih institucija, Daugavpils je postao važan centar kulture i obrazovanja u Latgaliji.

Pobratimski gradovi

Daugavpils ima ugovore o pobratimstvu sa slijedećim gradovima;

Harkov, Ukrajina Radom, Poljska Naro-Fominsk, Rusija Ferrara, Italija Motala, Švedska

Vitebsk, Belorusija Centralni administrativni okrug Moskve, Rusija Ramla, Izrael Harbin, Kina Panevėžys, Litvanija

Sankt Peterburg, Rusija Pskov, Rusija Babrujsk, Belorusija Magdebourg, Njemačka Batumi, Gruzija

Alaverdi, Armenija Lida, Belorusija Ečmijadzin, Armenija

Vanjske veze

Daugavpils na Wikimedijinoj ostavi

• Daugavpils (en)