Užice
Užice | |
|---|---|
 Panorama Užica | |
 Grb | |
  Užice | |
| Koordinate: 43°51′21″N 19°50′28″E / 43.8558°N 19.8411°E | |
| Država |  Srbija |
| Pokrajina | Centralna Srbija |
| Okrug | Zlatiborski okrug |
| Uprava | |
| • Gradonačelnik | Jelena Raković Radivojević |
| Stanovništvo | |
| • Grad | 55.025 |
| • Metro | 83.022 |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET) |
| • Ljeti (DST) | UTC+2 (CEST) |
| Poštanski broj | 31000, 31102,31103,31104,31105, 31106,31107,31108,31109 |
| Pozivni broj | 031 |
| Registarska oznaka | UE |
| Sajt | www.uzice.rs |
- Za tvrđavu u Užicu, pogledajte članak Užički Grad.
Užice, grad u u Zlatiborskom okrugu, u Republici Srbiji. Prema popisu iz 2002. u njemu je živelo 54.717 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo ih je 53.607).
Leži na obalama reke Đetinje. Užice je dobilo ime po staroslovenskoj reči ǫžь. To ime se pojavljuje i u drugim krajevima koji su naseljeni Slovenima. U Slovačkoj postoji reka Už, a u Ukrajini grad Užgorod.
Užice je središte Zlatiborskog okruga. Okrug je dobio ime po istoimenoj planini južno od grada, koji dostiže visinu od 1496 m. Severno od grada je planina Povlen (1.346 m). Grad se nalazi na nadmorskoj visini od 411 m. Kroz njega protiče reka Đetinja, pritoka Zapadne Morave.
Prvi stanovnici Užica i okoline bili su Iliri, odnosno njihova plemena Partini i Autarijati. Širom užičkog kraja ostavili su svoje grobnice i spomenike. Dolaskom Rimljana, ovi prostori uvršćeni su u sastav provincije Dalmacije, a Iliri su romanizovani.
U srednjem veku dolaze slovenska plemena, a potom i Srbi iz Bele Srbije. Oko 1180. godine, veliki župan Stefan Nemanja je Užice pripojio Raškoj, a pre toga nalazilo se u posedu župana Stracimira. Kada je kralj Dragutin abdicirao u korist svog brata Milutina, za sebe je zadržao Zlatibor, Arilje i Užice, i, dobivši od ugarskog kralja Mačvu, stvorio je tzv. Sremsku kraljevinu. Kada je kralj Dragutin umro, ovi krajevi opet su ušli u sastav Srbije. Nakon smrti cara Dušana, Užice je ušlo u posed Vojislava Vojinovića. Posle njegove smrti gradom je ovladao njegov bratanac Nikola Altomanović. Udruženim snagama, knez Lazar i Tvrtko I pobedili su Nikolu Altomanovića, oslepeli ga u Užicu i razvlastili, a njegove posede podelili međusobno. Tom prilikom, Užice je pripalo knezu Lazaru.
Turci su osvojili Užice 1463. godine, i ostali u njemu naredna četiri veka. Od tada je bilo u okviru Beogradskog Pašaluka, sve do 1807. godine, kada su ga tokom Prvog srpskog ustanka oslobodila srpski ustanici.
U oslobođenoj Srbiji Užice je bilo središte okruga i sreza, sa mnogo trgovaca i zantalija. Tek pred kraj 19. veka Užice je počelo da se razvija kao industrijski grad. Užice je bilo prvi grad u Srbiji sa elektranom sagrađenom po Teslinim principima. Hidroelektrana na Đetinji je sagrađena 1900.
Tokom nemačke okupacije u Drugom svetskom ratu 1941. godine, Užice je bilo privremeno oslobođeno od strane partizana. Tokom 67 dana postojanja Užičke Republike (od 24. 9. do 29. 11.), industrija i fabrike su uglavnom proizvodile proizvode za vojnu upotrebu, pruga i putevi su funkcionisali i novine i knjige su bile štampane. Okvirne granice republike su bile područje od reke Drine na zapadu do Zapadne Morave na istoku i od reke Skrapeža na severu do reke Uvca na jugu.
Muzej ustanka nalazi se u zgradi koja je služila kao glavni štab partizana.
U okvirima SFRJ, Užice je bilo preimenovano u Titovo Užice, zajedno sa još 7 gradova širom zemlje (Titov Drvar, Titov Veles, Titova Korenica, Titov Vrbas, Titova Mitrovica, Titovo Velenje, Titograd). Ovo je bio jedan od razloga zbog kojeg je Užice dobilo veliku finansijsku pomoć od države i velika ulaganja u infrastrukturu i lokalnu industriju. Tokom narednih decenija, Užice je preraslo u jedan od većih i razvijenijih gradova u SFRJ, sve do njenog raspada. Posle raspada, 1992. godine, Užice gubi pridev ”Titovo”.
Tokom 1999. godine i napada NATO-a na SRJ, Užice je pretrpelo dnevna bombardovanja, a najgore je prošlo 6. 5., kada su avioni NATO-a bombardovali veliki broj mostova, puteva, civilnih i državnih zgrada i aeorodrom (vidi Bombardovanje Užica).
U naselju Užice živi 43126 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 37,4 godina (36,7 kod muškaraca i 38,0 kod žena). U naselju ima 17836 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,06.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je porast u broju stanovnika.
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Etnički sastav prema popisu iz 2002. | ||||
|---|---|---|---|---|
| Srbi | 53333 | 97.47% | ||
| Crnogorci | 233 | 0.42% | ||
| Jugosloveni | 136 | 0.24% | ||
| Hrvati | 79 | 0.14% | ||
| Makedonci | 41 | 0.07% | ||
| Romi | 40 | 0.07% | ||
| Muslimani | 39 | 0.07% | ||
| Mađari | 22 | 0.04% | ||
| Slovenci | 18 | 0.03% | ||
| Rusi | 16 | 0.02% | ||
| Slovaci | 5 | 0.00% | ||
| Bošnjaci | 4 | 0.00% | ||
| Bunjevci | 3 | 0.00% | ||
| Česi | 1 | 0.00% | ||
| Ukrajinci | 1 | 0.00% | ||
| Rusini | 1 | 0.00% | ||
| Rumuni | 1 | 0.00% | ||
| Nemci | 1 | 0.00% | ||
| Albanci | 1 | 0.00% | ||
| nepoznato | 257 | 0.46% | ||
| m | ž | |||
| ? | 115 | 143 | ||
| 80+ | 153 | 294 | ||
| 75-79 | 427 | 612 | ||
| 70-74 | 801 | 976 | ||
| 65-69 | 1240 | 1438 | ||
| 60-64 | 1443 | 1454 | ||
| 55-59 | 1285 | 1344 | ||
| 50-54 | 2013 | 2154 | ||
| 45-49 | 2373 | 2535 | ||
| 40-44 | 2120 | 2365 | ||
| 35-39 | 2080 | 2172 | ||
| 30-34 | 1909 | 2139 | ||
| 25-29 | 1861 | 2042 | ||
| 20-24 | 1990 | 1960 | ||
| 15-19 | 2069 | 1983 | ||
| 10-14 | 1825 | 1804 | ||
| 5-9 | 1615 | 1528 | ||
| 0-4 | 1223 | 1232 | ||
| prosek | 36.7 | 38.0 | ||
|
|
|
|
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija | Proizvodnja i snabdevanje... | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 11216 | 88 | 1 | 23 | 4533 | 286 | 1014 | 1355 | 332 | 1125 |
| Ženski | 9772 | 42 | 1 | 6 | 2928 | 131 | 310 | 1619 | 519 | 408 |
| Oba | 20988 | 130 | 2 | 29 | 7461 | 417 | 1324 | 2974 | 851 | 1533 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 167 | 309 | 918 | 252 | 391 | 326 | 1 | 3 | 92 | |
| Ženski | 339 | 201 | 533 | 735 | 1592 | 348 | 4 | 3 | 53 | |
| Oba | 506 | 510 | 1451 | 987 | 1983 | 674 | 5 | 6 | 145 |
-
današnji izgled crkve Sv. Đorđa -
Užički Grad (Stari Grad) -
Panorama Užica -
Gradska plaža -
Velika brana u kanjonu reke Đetinje -
Centar grada -
Crkva svetog Đorđa -
Pecanje u kanjonu Đetinje
- Radomir Antić , poznati fudbalski trener
- Milovan Rajevac , poznati fudbalski trener
- Milovan Đorić , poznati fudbalski trener
- Nemanja Vidić , poznati fudbaler
- Olivera Jevtić , atletičarka dugoprugašica
- Dragiša Kuzmanović , atletski trener
- Andrija Zlatić , streljač
- Slavoljub Kuzmanović , atletski trener
- Srboljub "Srba" Stamenković , poznati fudbaler
- Aleksandar Bakočević , društveno-politički radnik, bivši predsednik Skupštine Republike Srbije i Skupštine grada Beograda.
- Goran Daničić, srpski glumac
- Zoran Njeguš , fudbaler
- Miloš Marić , fudbaler
- Stojan Stiv Tešić , poznati filmski scenarista ,dramski pisac i romansijer , oskarovac
- Milovan Vesnić , auto vozač
- Ljubica Čakarević , učiteljica i poznata učesnica prvog svetskog rata
- Vesna Čitaković-Đurišić , odbojkašica
- Marija "Maga" Magazinović , prva srpska novinarka i bibliotekarka
- Dejan Petrović , poznati trubač
- Ivan Vukomanović , fudbaler
- Mirko Petrović , atletičar
- Ljubomir "Ljuba" Stojanović , srpski državnik , pisac
- Ivan Bosiljčić , srpski glumac
- Mihailo Milovanović , akademski slikar, vajar
- dr.Nađa Tešić , književnica
- Tatjana Kuzmanović-Lojanica , atletičarka
- Ljubomir Simović , dramski pisac,pesnik i romansijer
- Snežana Marinković-Kostić , atletičarka
- Zoran Drakulić , privrednik
- Nemanja Kojić , atletičar
- Milovan Raković , košarkaš
- Uroš Kutlešić , atletičar
- Miroslav Vukašinović , fudbalski trener
- Bogdan Pantić , atletičar
- Vladislav Dragojlović , košarkaš
- Milutin Uskoković , književnik
- Petar Tešić , poznati užički novinar
- Risto Kubura, poznati sportski novinar i tv komentator na radiju i na tv-u.
- Nikola Stamenić , atletičar
- Ivan Gajić , atletičar
- Željko Čeliković , atletski trener
- Danijel Vukajlović , atletičar
- Nikola Simić, poznati sportski novinar i komentator nagrada "Hrabro srce"
- Milovan Milutinović - "Supermen" , poznati Užičanin peške otišao do Londona
- Miroslav Radošević , košarkaš
- Ana Sekulić , atletičarka
- Katarina Ostojić - "Kaya", pevačica
- Milan Jeremić , fudbaler
- Svetislav Tijanić , poznati novinar
- Nikola Ljubičić , general jugoslovenske narodne armije i predsednik predsedništva SFRJ
- Marija Mutavdžić ,
- Milana Nikitović ,
- Gligorije Glišo Kokora , poznati privrednik i ugostitelj
- Jovana Ajdanić , atletičarka
- Ivan Vučićević , pevač
- Ivan Ilić , poznati odbojkaš
- Jovana Ivanović ,
- Katarina Živanović ,
- Aleksandar Radišić , stoni tenis za osobe sa invaliditetom
- Oliver Mandić, kompozitor i pevač
- Miroslav Ristanović Rista, gitarista grupe Oliver, grupe Kilo ipo I grupe Zdravo.
- Kosta Todorović, je bio srpski vojnik, major i komandant Zlatiborskog dobrovoljačkog odreda u sastavu Užičke vojske
- Oliver Jezdić, klavijaturista grupe Galija (1993-1996)
- Katarina Aleksić, estradna umetnica, bonvivan i hedonista
- TV Lav Užice
- Prvi Radio Užice
Užice je poznato po starogradskim kafanama "Intelektualac" , "Šumadija" i po imenima solitera nazvanim "Lepa Brena, Slatki greh, Crna dama, Mali mrav, Šarulja, Tele, Konzerve, Beli dvor, Sivonja, Šaronja i Limenka".
- ↑ Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN 86-84433-14-9
- ↑ Knjiga 2, Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN 86-84433-01-7
- ↑ Dr. Radivoje Ćitić, čuveni neurohirurg
- užički govor
- užička pršuta
- Zlatibor
- Užička gimnazija
- Užičanka (kolo)
- Užička republika
- Užička lepinja
- Užička rakija
- Užice na Internetu (na vebu od 1996. godine) - sve o užičkom kraju
- Užice na prvi pogled - fotomonografija Užica
- Galerija slika Užica Arhivirano 2006-08-23 na Wayback Machine-u (na engleskom)
- Užice bez žice, gradska nekomercijalna bežična mreža - virtuelno Užice
- Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
- Satelitska mapa (Wikimapia)
- Gugl satelitska mapa (Maplandia)
- Plan naselja na mapi (Mapquest)
- Užice - slike[mrtav link] [1]
| Naseljena mesta grada Užica |
|---|
|
Bioska • Bjelotići • Buar • Vitasi • Volujac • Vrutci • Gorjani • Gostinica • Gubin Do • Dobrodo • Drežnik • Drijetanj • Duboko • Zbojštica • Zlakusa • Kamenica • Karan • Kačer • Keserovina • Kotroman • Krvavci • Kremna • Kršanje • Lelići • Ljubanje • Mokra Gora • Nikojevići • Panjak • Pear • Ponikovica • Potočanje • Potpeće • Ravni • Raduša • Ribaševina • Sevojno • Skržuti • Stapari • Strmac • Trnava • Užice |
| Zlatiborski okrug |
|---|
|
Opštine: Arilje • Bajina Bašta • Čajetina • Kosjerić • Nova Varoš • Priboj • Požega • Prijepolje • Sjenica • Užice |