Zaječar

Zaječar
Zaječar
	Zaječar
	Grb
	Zaječar
	Koordinate: 43°54′15″N 22°17′05″E / 43.904167°N 22.284722°E
Država	Srbija
Pokrajina	Centralna Srbija
Okrug	Zaječarski okrug
Površina
• Grad	97 km2
Nadmorska visina	137 m
Stanovništvo
• Grad	18.151
• Gustina	187/km2
• Metro	26.177
Vremenska zona	UTC+1 (CET)
• Ljeti (DST)	UTC+2 (CEST)
Poštanski broj	19000
Pozivni broj	019
Registarska oznaka	ZA
Sajt	www.zajecar.info

Zaječar je grad u Zaječarskom okrugu. Administrativni je centar Zaječarskog okuruga i ujedno je jedan od većih gradova Istočne Srbije. Prema popisu iz 2011. bilo je 43.860 stanovnika (prema popisu iz 2002. bilo je 39.625 stanovnika). U ovom popisu je u urbano gradsko naselje prvi put uračunato više prigraskih naselja koja gravitiraju ka naselju Zaječar. To su Grljan, Zvezdan i Veliki Izvor. Ne računajući i stanovnike na privremenom radu u inostranstvu, broj stanovnika u Zaječaru prelazi 25.000. Sedište je više osnovnih i srednjih škola kao i Više škole za menadžment i prvog osnovanog privatnog fakultetu u Srbiji Fakulteta za menadžment Megatrend univerziteta. Zaječar je i nadaleko poznat po muzičkom rok festivalu Gitarijadi koja traje punih 45 godina i po festivalu Zalet posvećenom savremenoj umetnosti koji se održava od 2005. godine.

Ovde se nalazi Istorijski arhiv "Timočka krajina" Zaječar i Zaječarska pivara. Rekorder u najviše popijenog piva drži Sandra Momčilović

Geografija[uredi | uredi kod]

Grad se danas nalazi u zaječarskoj kotlini gde se kod mesta zvanog Sastavak Crni Timok i Beli Timok slivaju u reku Veliki Timok. Sama kotlina se nalazi između dva planinska luka karpatskog i balkanskog. Grad je izgrađen na raskrsnici magistralnih puteva:

Paraćin - Zaječar - Kula prema Bugarskoj granici i Vidinu,
Paraćin - Zaječar - Negotin - Kladovo ka rumunskoj granici
Paraćin - Zaječar - Knjaževac - Niš
Negotin - Zaječar - Knjaževac - Niš.

Gradske četvrti i prigradska naselja[uredi | uredi kod]

Kotlujevac je jedna od gradskih opština Zaječara i ima oko 18.000 stanovnika. Čine je nekoliko urbanih gradskih četvrti, kao što su:Ključ 1,2,3 i 4, zatim Živinarnik, Beli Breg, Zvezdanska krivina.
Kraljevica, Vlačić, Naselje Sunce, Selište, Višnjar, Timok, Vlaška mala, Muljak, Pišura, Gnjilak, Pazarište, Grljan, Veliki Izvor, Zvezdan, Cerak, Pikovo imanje, Okoruša, Lubničko brdo, Šljivarsko brdo.

Istorija[uredi | uredi kod]

Najstariji poznati stanovnici ovih krajeva bili su Tribali, posle njih na ovom području se spominju Mezi, u dolini Timoka pominju se još i Timahi, ali se o njima sem njihovog imena ništa ne zna. Naseljeni Sloveni u ove krajeve nazvali su se Timočani, a prve direktne vesti o Timočanima odnose se na 818. godine, kada se oni već smatraju formiranom slovenskom grupom, te iste godine oni su se odmetnuli od Bugara. Zaječar se prvi put spominje 1466. godine u turskom tefteru vezanom za stanovništvo vidinskoga pašaluka, a od XVI - XVIII veka ima malo podataka o naselju. 1806. godine stvoreni su povoljni uslovi za dizanje ustanka u ovim krajevima Karađorđe je odobrio hajduk Veljku Petroviću, knezu Milisavu i popu Radosavu da sa Timočanima i Crnorečanima dižu ustanak i posle niza uspešnih bojeva najveći deo Krajine i Zaječara je oslobođen. Kriza i propast Prvog srpskog ustanka imali su teške posledice i u ovim krajevima. 1833. godine ovaj kraj je konačno oslobođen i pripojen Srbiji. Naziv je najverovatnije turskoga porekla. Po nekim pretpostavkama potiče od izvesnog Said-Asir paše koji je svoju vojsku postavio u dolini Timoka u godinama kriznim po srpsku despotovinu. U blizini grada se nalaze ostaci rimske carske palate iz IV pre nove ere, Felix Romuliana (Gamzigrad), koja je priznata kao svetska kulturna baština pod zaštitom UNESKO-a.

Religija[uredi | uredi kod]

Zaječar je sedište Eparhije Timočke Srpske pravoslavne crkve, koja se prostire na celokupnoj teritoriji Zaječarskog i Borskog okruga, na čelu Eparhije je NJegovo Preosveštenstvo Episkop Timočki G. Ilarion. Grad ima saborni hram posvećen Roždestva Presvete Bogorodice, ceneći značaj i ulogu Crkve u ovim krajevima knez Miloš Obrenović je odlučio da se osnuje nova timočka episkopija i da se u Zaječaru podigne nova crkva, gradnja je počela u proleće 1834. godine a završena oktobra meseca iste godine. Danas je u izgradnji novi hram u naselju Kotlujevac. U ataru naselja Selačka postoji Manastir Suvodol, kao i Manastir Svetog Petra i Pavla u Grlištu.

Zalet[uredi | uredi kod]

Zalet je festival savremene umetnosti koji se svake godine, počevši od 2005. godine. održava tokom leta. Zalet je nastao iz potrebe da se iniciraju, organizuju i održavaju kulturna događanja, afirmišu stvaraoci i da se posreduje u prenošenju raznorodnih umetničkih izraza i tendencija.

Gitarijada[uredi | uredi kod]

Gitarijada je letnji muzički festival, orijentisan prvenstveno na rok muziku, koji se održava jednom godišnje. Program festivala se sastoji iz takmičenja demo bendova i revijalnih nastupa poznatijih grupa. Organizatori Gitarijade tvrde da je ona najveći festival mladih i neafirmisanih bendova u jugoistočnoj Evropi.

Međunarodna saradnja[uredi | uredi kod]

Vidin, Bugarska
Kalafat, Rumunija

Demografija[uredi | uredi kod]

U naselju Zaječar živi 32337 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 40,2 godina (39,3 kod muškaraca i 41,1 kod žena). U naselju ima 13733 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,88. Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija

Godina	Stanovnika




1948.	11861
1953.	14489
1961.	18690
1971.	27599
1981.	36958
1991.	39219	39625
2002.	41298	40700

2018

Etnički sastav prema popisu iz 2002.
Srbi	37500	94.95%
Romi	233	0.59%
Jugosloveni	219	0.55%
Vlasi	159	0.40%
Crnogorci	131	0.33%
Makedonci	111	0.28%
Bugari	84	0.21%
Hrvati	80	0.20%
Albanci	34	0.08%
Rumuni	19	0.04%
Slovenci	18	0.04%
Mađari	17	0.04%
Muslimani	16	0.04%
Goranci	10	0.02%
Bošnjaci	8	0.02%
Slovaci	5	0.01%
Nemci	4	0.01%
Česi	3	0.00%
Ukrajinci	3	0.00%
Rusi	2	0.00%
nepoznato	267	0.67%

Stanovništvo prema polu i starosti ^[1]


	m	ž
?	154	135
80+	290	432
75-79	460	723
70-74	723	953
65-69	936	1086
60-64	1042	1121
55-59	1163	1150
50-54	1804	1917
45-49	1697	1808
40-44	1437	1604
35-39	1234	1293
30-34	1280	1328
25-29	1320	1404
20-24	1414	1318
15-19	1296	1287
10-14	1075	1076
5-9	976	956
0-4	832	767
prosek	39.3	41.1

Domaćinstva

**Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	4261	4913	6118	9119	11955	12666	13733

**Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosečan broj članova
Broj domaćinstava	2512	3569	3157	2938	921	498	100	27	7	4	2.88

Domaćinstva

**Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	16250	4437	10416	669	685	43	17559

**Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosečan broj članova
Broj domaćinstava	3452	10485	2388	1193	41

Stanovništvo prema delatnosti koju obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija	Proizvodnja i snabdevanje...	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	7919	231	1	249	2176	232	595	842	186	867
Ženski	6360	129	1	61	1526	96	159	1049	224	206
Oba	14279	360	2	310	3702	328	754	1891	410	1073
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	111	156	654	186	444	289	-	-	700
Ženski	197	155	374	514	1117	202	-	1	349
Oba	308	311	1028	700	1561	491	-	1	1049

Saobraćaj[uredi | uredi kod]

Znamenite ličnosti[uredi | uredi kod]

Galerije, car iz doba poznog Rimskog carstva, umro i sahranjen u blizini Zaječara (Gamzigrad).
Veljko Petrović, poznatiji kao hajduk Veljko, ustanički vođa, jedan od najslavnijih vojvoda iz Prvog srpskog ustanka.
Milutin Petrović, vojvoda krajinske nahije i brat Hajduk Veljka Petrovića.
Adam Bogosavljević, borac za socijalnu pravdu, demokratiju i seljačka prava jedan od osnivača narodnjačkog radikalizma u Srbiji.
Svetozar Marković, radikalni socijalista istaknuti agent - korespondent prve Internacionale za Srbiju, osnivač radikalnog socijalističkog pokreta u Srbiji.
Dragiša Stojadinović, četnik, učesnik Balkanskih ratova i Prvog svetskog rata, pravnik, političar i filmski snimatelj.
Nikola Pašić, najznačajniji srpski novovekovni političar, državnik, predsednik vlade, osnivač i vođa Narodne radikalne stranke Srbije.
Siniša Stanković, biolog.
Svetozar T. Nešić, generalštabni pukovnik Vojske Kraljevine Srbije.
Đorđe Genčić, industrijalac, ministar unutrašnjih dela u vreme Aleksandra Obrenovića.
General Nikola Colović, proslavljeni komandant Konjičke divizije u Prvom svetskom ratu.
Marinko Stanojević, naučni radnik, bavio se etnološkim i antropogeografskim ispitivanjima Timočke Krajine.
Živan Vasiljević, političar i učesnik Narodnooslobodilačke borbe.
Dragoslav Popović, glumac.
Zoran Radmilović, glumac, bard srpske glumačke scene.
Mirko Cvetković, ekonomista, bivši Predsednik Vlade Republike Srbije.
Petar Paunović, lekar, novinar, vinar.
Dragan Stanković, odbojkaš.
Petar Petković, političar.
Boban Stojanović, aktivista.