1839

**1839. po kalendarima**
Gregorijanski	1839. (MDCCCXXXIX)
Ab urbe condita	2592.
Islamski	1254–1255.
Iranski	1217–1218.
Hebrejski	5599–5600.
Bizantski	7347–7348.
Koptski	1555–1556.
	Hindu kalendari
• Vikram Samvat	1894–1895.
• Shaka Samvat	1761–1762.
• Kali Yuga	4940–4941.
	Kineski
• Kontinualno	4475–4476.
• 60 godina	Yin Zemlja Svinja; (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11839.
	p • r • u
	Podrobnije: Kalendarska era

Milenijum:	2. milenijum
Vjekovi:	18. vijek – 19. vijek – 20. vijek
Decenija:	1800-e 1810-e 1820-e – 1830-e – 1840-e 1850-e 1860-e
Godine:	1836 1837 1838 – 1839 – 1840 1841 1842

Ovo je članak o godini 1839.

Godina 1839. (MDCCCXXXIX) bila je redovna godina koja počinje u utorak po gregorijanskom, odn. redovna godina koja počinje u nedjelju po 12 dana zaostajućem julijanskom kalendaru (linkovi pokazuju godišnje kalendare).

Događaji[uredi | uredi kod]

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak[uredi | uredi kod]

6. 1. - "Noć velikog vetra": Irsku pogodio uragan, najgora oluja za 300 godina.
7. 1. - Louis Daguerre opisao svoj pronalazak pred Francuskom akademijom nauka, nekoliko dana ranije je napravio prvu fotografiju Meseca.
19. 1. - Britanski marinci se iskrcavaju u Adenu, nastaje Kolonija Aden umesto Sultanata Lahidž (grad ostaje britanski do 1967).
20. 1. - Rat protiv Peruansko-bolivijske konfederacije: Bitka kod Yungaya je odlučujuća pobeda Čileanaca i peruanskih restoracionista, znak kraja Peruansko-bolivijske konfederacije.

3. 2. - U Habsburškoj Monarhiji stupio na snagu Carski austrijski obiteljski statut.
3. 2. - Britanci zauzeli Karachi.
9. 2. - Kapetan engleskog kitolovca John Balleny otkrio Otočje Balleny u Južnom oceanu.
24. 2. - William Otis dobio patent za parni bager.

25. 2. (13. 2. po j.k.) - Skupština u Beogradu - na Kalemegdanu pročitan Ustav Srbije, zvani "Turski", traje do 1869.
26. 2. (14. 2. po j.k.) - Ukaz o osnivanju Državnog saveta (Knjažesko-srpski sovjet), predsedatelj je Jevrem Obrenović. Istog dana postavljena vlada Avrama Petronijevića.

7. 3. - Osnovana Matica ilirska, kasnija Matica hrvatska.
9. 3. - Pruski Regulativ zabranjuje rad dece mlađe od 9 godina.
18. 3. - Car Daoguang zabranjuje strancima uvoz opijuma u Kinu.
23. 3. - Prvi zabeležena štampana upotreba izraza OK.

April/Travanj – Jun/Lipanj[uredi | uredi kod]

7. 4. - Završena pruga Leipzig-Dresden, prva dugačka pruga u Nemačkoj.
9. 4. - Na delu britanske Great Western Railway proradila prva komercijalna linija električnog telegrafa.
19. 4. - Londonski ugovor:
- evropske sile priznaju i garantuju nezavisnost i neutralnost Belgije; deo Limburga se vraća Holandiji.
- jednoj trećini istorijskog Luksemburga je potvrđena nezavisnost, u personalnoj uniji sa Holandijom.
25. 4. - Prvi anglo-afganski rat: Britanci ušli u Kandahar bez otpora.
april/maj - Nezadovoljan odnosima sa Savetom, knez Miloš odlazio u austrijski Zemun ali vratio se na molbu konzula^[1].

9. 5. (27. 4. po j.k.) - Doneto Ustrojenije Sovjeta Knjažestva Srbskog - ograničava Kneževu vlast.
12. 5. - Društvo godišnjih doba (Armand Barbès) i Savez pravednih pokušali republikansku pobunu u Parizu.
23. 5. (11. 5. po j.k.) - Pobuna vojnika u Kragujevcu za kneza Miloša - protiv njih poslat Toma Vučić Perišić, položili oružje 18/30. maja.

3. 6. - Carski komesar Lin Zexu započinje Uništenje opijuma u Humenu - za 23 dana uništeno oko 1.000 tona ilegalno uvezenog britanskog narkotika.
10. 6. (29. 5. po j.k.) - Ustanovljeno Ustrojenije Centralnog Pravlenija (Vlade) Kneževine Srbije, Ustrojenije Knjažeske kancelarije i Ustrojenije garnizonog vojinstva zemaljskog.^[2] U ovo vreme je osnovana i pošta, nastale su i opštine kao samoupravna tela.^[3]
13. 6. (1. 6. po j.k.) - Knez Miloš Obrenović abdicirao u korist sina Milana Obrenovića II; pošto je Milan teško bolestan, imenovano je namesništvo: Avram Petronijević, Jevrem Obrenović i Toma Vučić Perišić. Knez Miloš za sobom ostavlja oko 1,3 miliona talira u državnoj kasi. Ovo se može smatrati početkom perioda Ustavobranitelja (do 1858).
15. 6. - Miloš i Mihailo Obrenović napustili Srbiju (Miloš će se vratiti tek 1859).
18. 6. - Osnovana Prva beogradska gimnazija.
24. 6. - Tursko-egipatski rat (1839-41), Bitka kod Neziba (Nizipa): Ibrahim Paša Egipatski porazio osmanlijsku vojsku.
25. 6. (13. 6. po j.k.) - Skupština u Beogradu obaveštena o promeni na prestolu, osuđeno ponašanje bivšeg kneza Miloša.
27. 6. (15. 6. po j.k.) - Bećir-beg Bušatlija napao Bjelopavliće i poginuo^[4]^[5].
29. 6. (17. 6. po j.k.) - Prvi Zakon o ustrojstvu opština u Srbiji, koje će imati "primiritelan sud" za manje policijske i sudske poslove, kao i opštinski odbor (zakon potpisan 13/25. jula^[6]).

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan[uredi | uredi kod]

1. 7. - Umro sultan Mahmud II, sledi Abdülmecid I (do 1861). Istog dana osmanska flota se predala Egipćanima.
2. 7. - Pobuna robova na brodu La Amistad.
8. 7. (26. 6. po j.k.) - Umro knez Milan Obrenović, nasleđuje ga mlađi brat Mihailo Obrenović III (namesnici ostaju do Mihailovog povratka u Beograd marta 1840).
13. 7. - Održani prvi izbori za beogradsku opštinu.
21. 7. (9. 7. po j.k.) - U Srbiji stupio na snagu zakon o obaveznoj vakcinaciji kravljim boginjama.
23. 7. - Britanci u Afganistanu zauzeli Gazni.
25. 7. - Ukaz o ustrojstvu prvih gradskih opština u Srbiji.
30. 7. - Dr. Emerih Lindenmajer postavljen za prvog šefa srpskog saniteta (danas je ovaj datum Dan Sanitetske službe Vojske Srbije)

7. 8. - Shah Shujah Durrani uz britansku pomoć ustoličen u Kabulu posle 30 godina progonstva (do 1842).
19. 8. - Francuska vlada objavljuje da je dagerotipija poklon Francuske svetu i objavljuje kompletne instrukcije.
25. 8. - Osnovana gimnazija u Užicu.
31. 8. - Prvi karlistički rat u Španiji se završava "Zagrljajem iz Vergare".

6. 9. - Züriputsch: ruralni konzervativci srušili liberalnu vladu kantona Zürich.
6. 9. - Američki oficir Charles Wilkes ponovo otkrio polinezijski atol Ahe.
20. 9. - Prva železnička pruga u Holandiji, između Amsterdama i Haarlema - izgrađena sa širokim kolosekom od 1945mm, od 1866. normalni od 1435mm.
24. 9. (12.9. po j.k.) - U Srbiji Uredba o zajmovima iz državne kase - koristi imućnijima.

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac[uredi | uredi kod]

3. 10. - U Kraljevini dviju Sicilija puštena u promet prva željeznička pruga na Talijanskom poluotoku, Ferrovia Napoli-Portici (7,25 km).
12. 10. - Osnovana burska Republika Natalija u južnoj Africi (traje do 1843).
15. 10. - Abdelkader obnavlja borbu protiv Francuza u Alžiru.

3. 11. - Proglašen Đulhanski hatišerif koji označava početak reformskog perioda Tanzimat (do 1876).
3. 11. - Počinje Prvi opijumski rat između V. Britanije i Kine.
4. 11. - Newportski ustanak u Engleskoj: čartisti krenuli da oslobode drugove, vojska ubila 22 demonstranta.
12. 11. - U Srbiji donesen prvi vojni zakon, koji je postavio osnove za obaveštajnu delatnost (Dan Vojno-bezbednosne agencije u današnjoj Srbiji).
novembar - Ruski general Vasilij Pjerovski krenuo u neuspešnu ekspediciju na Hivski kanat.
17. 11. - U Milanu izvedena prva Verdijeva opera, Oberto, Conte di San Bonifacio.
25. 11. - Katastrofalni ciklon pogađa istočnu Indiju, naročito grad Coringa, Andhra Pradesh, navodno 300.000 mrtvih.

3. 12. - Kristijan VIII je novi kralj Danske (do 1848).
decembar - Charles Wilkes video Antarktik (→ Wilkesova zemlja).
decembar, krajem - Dok je Mustafa-paša Babić bio u Travniku na savetovanju, u Sarajevu izbila pobuna zbog gladi (ubrzo umirena)^[7].

Kroz godinu[uredi | uredi kod]

Vuk Karadžić napustio jotovanje glasova "d" (djevojka - đevojka) i "t" (tjerati - ćerati).
Uređivanje parka Maksimir.
Bjelopavlići i Piperi potukli Turke spahije Lekića u Kosovom Lugu^[8].
Iz Srbije poslati prvi državni pitomci na školovanje u inostranstvo - desetorica u Austriju i Saksoniju.
Dozvoljeno otvaranje seoskih dućana u Srbiji, uz uslove.
Šumska uredba u Srbiji - praktično neograničeno pravo zahvatanja šume i njene seče.
Serasker rumelijskog vilajeta Zekirije-paša pokušava da sprovodi reforme (npr. povratak baštine hrišćanskim seljacima) ali bez uspeha ^[9].
Bartol Bozanić postaje krčki biskup.
Nauka i tehnika:
- Charles Goodyear vulkanizirao gumu.
- Christian Friedrich Schönbein otkrio ozon.
- Carl Gustav Mosander otkrio lantan.
- Edmond Becquerel otkrio fotoelektrični efekt.
- Theodor Schwann i Matthias Jakob Schleiden izlažu ćelijsku teoriju.
- Otvorena Pulkovska opservatorija.
Književnost:
- Drama "Juran i Sofija ili Turci kod Siska" Ivana Kukuljevića Sakcinskog.
- Stendhalov "Parmski kartuzijanski manastir".
- Poov "Pad kuće Usher".
- Dickensov "Nicholas Nickleby".

Rođenja[uredi | uredi kod]

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1839.

13. 1. - Sava Petrović, srpski botaničar i akademik, sanitetski pukovnik i dvorski lekar († 1889)
19. 1. - Paul Cézanne, slikar († 1906)
21. 1. - Lazar Komarčić, novinar i književnik († 1909)
27. 1. - Sava Kosanović (mitropolit) dabrobosanski († 1903)
29. 1. - Blaž Lorković, ekonomist († 1892)
8. 2. - Ivan Jastrebov, ruski diplomata († 1894)
11. 2. - Josiah Willard Gibbs, fizičar, hemičar († 1903)
3. 3. - Jamsetji Tata, pionir indijske industrije († 1904)
16. 3. - Sully Prudhomme, književnik, prvi nobelovac († 1907)
21. 3. - Modest Musorgski, kompozitor († 1881)
12. 4. - Nikolaj Prževaljski, geograf, istraživač Azije († 1888)
20. 4. - Carol I, vladar Rumunije († 1914)
30. 4. - Floriano Peixoto, brazilski vojnik i predsednik († 1895)
18. 5. - Jevrem Marković, srpski oficir, Svetozarev brat († 1878)
27. 5. - Vilim Korajac, književnik († 1899)
1. 6. - Abdul Frašeri, albanski političar († 1892)
10. 6. ? - Ion Creangă, književnik († 1889)
8. 7. - John D. Rockefeller, naftni magnat, prvi milijarder, filantrop († 1937)
8. 7. - Jakov Bajloni, pivarski industrijalac († 1902)
17. 7. - Ephraim Shay, pronalazač vrste lokomotive († 1916)
23. 7. - Laza Telečki, glumac i reditelj († 1873)
4. 8. - Walter Pater, engleski kritičar i esejista
29. 9. - Mihailo Valtrović, srpski arheolog i istoričar umetnosti, akademik († 1915)
5. 11. - Adam Mandrović, glumac i redatelj († 1912)
19. 11. - Emil Škoda, industrijalac († 1900)
5. 12. - George Armstrong Custer, američki oficir († 1876)
19. 12. - Mehmed-beg Kapetanović, književni radnik, gradonačelnik Sarajeva († 1902)
22. 12. - Benjamin Kallay, historičar i političar († 1903)
? - Mićo Ljubibratić, vojvoda u Hercegovini († 1889)

Smrti[uredi | uredi kod]

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1839.

23. 2. - Mihail Speranski, ruski matematičar, političar (* 1772)
4. 4. - Kīnaʻu, kraljica Havaja (* ca. 1805)
18. 5. - Caroline Bonaparte, Napoleonova sestra, bivša napuljska kraljica (* 1782)
1. 7. - Mahmud II, osmanski sultan (* 1789)
8. 7. - Knez Milan Obrenović (* 1819)
29. 9. - Friedrich Mohs, mineralog (* 1773)
3. 12. - Frederik VI, kralj Danske (* 1768)
? - Jovan Dimitrijević Dobrača, trgovac, vojvoda (* ca. 1765)

Reference[uredi | uredi kod]

↑ Ćorović, Vladimir. Krize u Srbiji, rastko.rs
↑ "Politika", 11. jun 1939
↑ "Politika", 19. mart 1939
↑ Njegoš. Ogledalo srpsko I, rastko.rs
↑ Stanišić, Milan (07-03-2014). Najviše stradali Bjelopavlići i Pješivci. Dan
↑ "Politika", 25. jul 1939
↑ Matija Mažuranić, Pogled u Bosnu, 28
↑ Stamatović, mr Aleksandar Mitropolija crnogorska za vrijeme mitropolita Petrovića, rastko.rs
↑ Istorija s. n. V-1, 237

Literatura

Istorija srpskog naroda, Od Prvog ustanka do Berlinskog kongresa 1804-1878, Beograd 1981
- Peta knjiga prvi tom (V-1)

[vckus-1] Ćorović, Vladimir. Krize u Srbiji, rastko.rs

[2] "Politika", 11. jun 1939

[3] "Politika", 19. mart 1939

[4] Njegoš. Ogledalo srpsko I, rastko.rs

[5] Stanišić, Milan (07-03-2014). Najviše stradali Bjelopavlići i Pješivci. Dan

[6] "Politika", 25. jul 1939

[7] Matija Mažuranić, Pogled u Bosnu, 28

[StamMCG-8] Stamatović, mr Aleksandar Mitropolija crnogorska za vrijeme mitropolita Petrovića, rastko.rs

[9] Istorija s. n. V-1, 237

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]