10. hercegovačka udarna brigada
| 10. hercegovačka udarna brigada | |
|---|---|
 | |
| Osnivanje | 10. avgust 1942. |
| Formacija | tri bataljona |
| Jačina | 620 boraca |
| Angažovanje | |
| Odlikovanja | Orden narodnog heroja Orden narodnog oslobođenja Orden bratstva i jedinstva |
| Komandanti | |
| Komandant | Vlado Šegrt |
Deseta hercegovačka narodno-oslobodilačka udarna brigada bila je brigada Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije formirana od partizanskih ustanika i boraca sa područja Hercegovine.
Deseta hercegovačka brigada je imala veliki značaj za razvoj narodnooslobodilačke borbe u Hercegovini, stvaranje 29. hercegovačke divizije, stvaranje narodne vlasti, razvoj organizacija narodnooslobodilačkog pokreta i učvršćenje bratstva i jedinstva u Hercegovini. Bila je jedina brigada NOVJ koja je narasla na 11 bataljona. U njenim redovima borili su se, pored Srba, Hrvata i Muslimana iz Bosne i Hercegovine i Dalmatinci, Crnogorci i drugi.[1][2]
Deseta hercegovačka narodno-oslobodilačka brigada je formirana odlukom Vrhovnog štaba NOP i DVJ 10. avgusta 1942. u Šujici kod Duvna, od Hercegovačkog partizanskog odreda i Mostarskog partizanskog bataljona. Na dan formiranja imala je tri bataljona sa oko 620 boraca. Prvi komandant brigade bio je Vlado Šegrt, a politički komesar Čedo Kapor.[3][1][2]
Do stupanja u sastav Treće udarne divizije, 9. novembra 1942. bila je pod neposrednom komandom Vrhovnog štaba NOV i DVJ.[1]
Avgusta 1942. godine učestvovala je u borbama za Kupres, zatim u borbama oko Duvna i Posušja, pa u Prozorskoj operaciji. Posle toga delovala je oko Travnika i na sektoru Livno-Glamoč. Od ulaska u sastav Treće udarne divizije do početka bitke na Neretvi vodila je više borbi u dolini reka Vrbasa, Lašve i Bosne. U novembru je učestvovala u oslobođenju Jajca, a u decembru u njegovoj odbrani.
Do 17. januara 1943. godine brigada je delovala u zahvatu komunikacije Jajce-Travnik i na Vlašić planini; 17. januara 1943. godine učestvovala je u oslobođenju Žepča; potom je desetak dana delovala u zahvatu komunikacije Brod-Sarajevo. U bici na Neretvi 15/16. i 16/17. februara učestvovala je u oslobođenju Prozora; potom je oslobodila Ramu i Ostrožac, pa je učestvovala u borbama na Neretvi i napadima na Konjic.
U protivofanzivi Glavne operativne grupe Vrhovnog štaba NOV i POJ sa Neretve na istok učestvovala je u brojnim poduhvatima: u razbijanju četnika u severnoj Hercegovini (od 14. do 22. marta), oslobođenju Nevesinja (u martu), u oslobođenju i odbrani Gacka (april-maj) i Ljubinja i Stoca (u aprilu). U maju je vodila borbe na pravcima Mostar-Nevesinje-Ulog i Bileća-Gacko, što je imalo veliki značaj za oživljavanje Narodnooslobodilačkog pokreta u Hercegovini i za stvaranje slobodne teritorije.
Za vreme bitke na Sutjesci, do 6. juna 1943. godine, vodila je teške borbe na pravcima Nikšić-Piva i Gacko-Piva i u dolini Pive. Potom je bila angažovana na Volujku, pa u presudnim operacijama u dolini reke Sutjeske i na Zelengori. U ovoj operaciji imala je ogromne gubitke - oko 400 poginulih, ranjenih i nestalih. Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito je 14. juna uputio brigadu u Hercegovinu sa zadatkom da snažnije utiče na razvoj NOP-a, izgradnju narodne vlasti i dr. Već 19. juna brigada je kod Uloga uništila Četnički štab za istočnu Bosnu i Hercegovinu.
U avgustu je oslobodila Ljubinje, a kasnije Kalinovik, Avtovac, Gacko i dr. U oktobru je ponovo oslobodila Ljubinje i Bileću, a u novembru Kulu Fazlagića. Oslobodila je i deo teritorije u zapadnoj Crnoj Gori. U zimskim operacijama 1943/44. godine vodila je žestoke borbe sa nemačkom Sedmom SS divizijom Princ Eugen.
U borbama do kraja proleća 1944. godine težila je da prodre prema Bokokotorskom zalivu i vodila borbe u istočnoj i južnoj Hercegovini (Bileća, Gacko, Trebinje, Nevesinje, Korita, Trusina i Popovo polje). U julu i avgustu vodila je borbe oko Bileće i ometala prodor nemačkih snaga iz istočne Hercegovine u zapadnu Crnu Goru.
Od oktobra 1944. do početka marta 1945. godine vodila je više borbi za konačno oslobođenje Hercegovine, dela Boke Kotorske i južne Dalmacije: u oktobru je oslobodila Bileću, Dubrovnik i Hercegovinu.
Brigada je do početka 1945. učestvovala je u borbama oko Širokog brijega i Nevesinja; u Mostarskoj operaciji oslobodila je Nevesinje i Jablanicu, a učestvovala je i u oslobođenju Ostrošca i Konjica. Naročito je bitna njena uloga u razbijanju četničke grupe „nacionalnog otpora“ u mostarskoj operaciji. Posle ovoga vodila je jednomesečne borbe na Ivan-planini. Učestvovala je i u Sarajevskoj operaciji. Posle marša od Sarajeva do Postojne, dugog 610 kilometara, učestvovala je u Tršćanskoj operaciji i u oslobođenju Gorenjskog i Ljubljane, gde je završila svoj ratni put.
- Miloš Bajović, zamenik političkog komesara Prvog (gatačkog) bataljona
- Mladen Balorda, komandant Trećeg (mostarskog) bataljona
- Karlo Batko, političkog komesara čete u Petom bataljonu
- Kosta Bjelogrlić, komandant Prvog (gatačkog) bataljona
- Risto Vreća, politički komesar bataljona
- Pavle Vukoje, komandant Petog bataljona
- Hasan Zahirović Laca, borac-mitraljezac u Trećem (mostarskom) bataljonu
- Asim Zupčević, politički komesar čete u Trećem (mostarskom) bataljonu
- Miloš Kovačević, komandant Trećeg (mostarskog) bataljona
- Vaso Miskin Crni, partijski rukovodilac brigade
- Šefik Obad, politički komesar Treće čete Trećeg (mostarskog) bataljona
- Mileta Okiljević, borac Prve čete Prvog (gatačkog) bataljona
- Dušan Pajić-Dašić, komandir artiljerije brigade
- Žarko Papić, komandir Prve čete Prvog (gatačkog) bataljona
- Ahmed Pintul, komandir Druge čete Trećeg (mostarskog) bataljona
- Srećko Reić, komandant bataljona
- Vlado Tomanović, zamenik komandanta brigade
- Radovan Šakotić, komandant Trećeg (mostarskog) bataljona
- Danilo Šarenac, komandant Četvrtog bataljona
- Ante Šarić Rade Španac, komandir čete u bataljonu Vojin Zirojević
- Vlado Šegrt, prvi komandant brigade
- Obren Šupić, komandir čete u Prvom (gatačkom) bataljonu
- Boriša Kovačević, rukovodilac politodjela brigade
- Komandanti brigade:
- Vlado Šegrt — od formiranja brigade do septembra 1943.
- Rade Hamović — od septembra do novembra 1943.
- Nikola Ljubibratić — od novembra 1943. do decembar 1944.
- Radomir Mirković Rako — od decembra 1944. do kraja rata
- Politički komesari brigade:
- Čedo Kapor — od formiranja brigade do aprila 1944.
- Živko Jošilo — od aprila do avgusta 1944.
- Neđo Ilić — od avgusta do decembra 1944.
- Sveto Kovačević — od decembra 1944. do kraja rata
- Načelnici Štaba brigade:
- Rade Hamović — od formiranja brigade do septembra 1943.
- Mustafa Dizdarević — od septembra 1943. do septembra 1944.
- Antun Mratovič — od septembra do novembra 1944.
- Hrvoje Tičinović — od novembra 1944. do kraja rata
- Zamenici komandanta brigade:
- Vlado Tomanović — od formiranja brigade do juna 1943. (poginuo na dužnosti)
- Vojin Popović — od juna 1943. do oktobra 1943.
- Peko Bogdan — od oktobra 1943. do aprila 1944.
- Nikola Radošević — od aprila do septembra 1944.
- Radomir Mirković Rako — od septembra do decembra 1944.
- Milan Papić — od decembra 1944. do kraja rata
- Zamenici političkog komesara:
- Vaso Miskin Crni — od formiranja brigade do jula 1943.
- Slobodan Šakota — od jula 1943. do avgusta 1944.
- Savo Mitrović — od avgusta 1944. do marta 1945.
- Miljo Milatović — od marta 1945. do kraja rata
U toku Narodnooslobodilačke borbe, više puta je pohvaljivana od strane Vrhovnog štaba NOV i POJ i drugih pretpostavljenih štabova. Za ratne zasluge, brigada je odlikovana Ordenom narodnog oslobođenja i Ordenom bratstva i jedinstva, a povodom petnaestogodišnjice bitke na Sutjesci 3. jula 1958. odlikovana je Ordenom narodnog heroja. Brigada je 11. jula 1952. proglašena proleterskom i preimenovana u 17. proletersku.[1][2]
|
Segment isključivo posvećen Narodnooslobodilačkoj borbi. |
- Vojna enciklopedija (knjiga sedma). Beograd 1974. godina
- Narodni heroji Jugoslavije. „Mladost“ Beograd, 1975. godina
- Seferović, Mensur (1981). ISTOČNO I ZAPADNO OD NERETVE (DESETA HERCEGOVAČKA PROLETERSKA BRIGADA). Beograd: Narodna armija.
- Komnenović, Danilo; , Muharem Kreso (1979). 29. HERCEGOVAČKA DIVIZIJA. Beograd: Vojnoizdavački zavod.
- Ćemalović, Enver (1986). MOSTARSKI BATALJON. Mostar: Skupština opštine Mostar.
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Leksikon NOR 1 1980
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Narodni heroji 2 1982: str. 418
- ↑ Zbornik NOR 1949: str. 171
- 10. hercegovačka udarna brigada (znaci.org)
| proleterske od formiranja |  | |
|---|---|---|
| proglašene u toku rata | ||
| proglašene posle rata | ||