Tarim (Jemen)

Tarim تريم‎
Minaret džamije Al Muhdhar u Tarimu (53 m) Minaret džamije Al Muhdhar u Tarimu (53 m)
Koordinate: 16°03′N 49°0′E
Država	Jemen
Visina	900
Stanovništvo (16. 12. 2004.)
- Grad	48,079
Karta
Tarim

Tarim (arapski: تريم), je drevni grad na jugu Jemena, udaljen oko 540 km jugoistočno od glavnog grada Sane i 35 km od regionalnog središta Sajuna. Grad ima 48,079. stanovnika (popis iz 2004)

Tarim je vjersko i obrazovno središte Muhafaze Hadramaut, leži u dolini Vadi Hadramaut najvećem povremenom vodotoku i najvećoj kotlini u Jemenu. Udaljen je 176 km od obala Indijskog oceana.

Tarim je poznat po svojoj medresi Dar al-Mustafa, vjerskoj islamskoj školi.

Historija grada

Predislamsko doba

Dolina Vadi Hadramaut je ljudsko stanište od kamenog doba. Ekonomski značaj antičkog Hadramauta počivao je na trgovini tamjanom. hadramijska civilizacija cvjetala je od 8. vijek pne. do 4. vijeka ne., tad je trgovina tamjanom skrenula iz Vadi Hadramauta na novootvoreni pomorski pravac preko Adena i Crvenog mora i to je bio kraj zlatnog doba.

Na početku 6. vijeka Etiopljani su provalili u Jemen, uz podršku Bizanta koji je na taj način htio zaštititi kršćane od tadašneg jemenskog vladara iz Nadžrana, koji ih je silom htio obratiti na judaizam. Jemenska plemena potražila su pomoć protiv etiopskih agresora kod sasanidskih vladara Perzije. Krajnji rezultat te pomoći bio je taj da su Perzijanci preuzeli kontrolu nad Hadramautom oko 570 godine. Jedini trag njihove prisutnosti koji je opstao do danas su ruševine utvrde Husn al Urr, između Tarima i Kabr Huda.

Razdoblje širenja islama

perzijski satrap iz Sane - Badhan, prihvatio je islam 625 godine, a nakon njega, raširio se vrlo brzo po cijelom Jemenu. Većina arapskih historičara slažu se u mišljenju da je grad Tarim osnovan u 4. vijeku prije Hidžre (2. st. ne.). Stanovnici Tarima prihvatili su islam na samom njegovom početku, tad se po predanju delegacija iz Hadramauta sastala s prorokom Muhamedom u Medini u 10 godini Hidžre (631). Tarim često zovu i Grad Al Sidikija, u čast Abu-Bakr al-Sidika (632-634), prvog kalifa sunitskog islama.

Prvi jemenski Rabat (islamski univerzitet), osnovan je u Zabidu u 11. vijeku, a nešto kasnije i u Tarimu, koji djeluji i danas.

Planinsko pleme Hamdani iz okolice Sane, na čelu s Amirom Badr Ibn Tavarikom Katirijem, provalilo je u Hadramaut i uspjelo osnovati svoju feudalnu tvorevinu - Dola, prvo u Tarimu, a potom u obližnjem Sajunu (u kojem su vladali od 1516 do 1967).

Britanci i dinastija Kuvaiti 1882. - 1967.

Poštanska marka iz 1942. Sultanata Kuvaiti (na njoj je Sultan Saleh i gradska vrata Aš Šihra

Teška nedaća pogodila je Vadi Hadramaut 1809 god. nakon vehabističke invazije iz Saudijske Arabije. Tad je uništena gomila vrijednih rukopisa i knjiga iz univerzitetske knjižnice Rabat Tarim. Vehabisti nisu dugo vladali Tarimom, ali je njihova kratkotrajna vlast uništila je ekonomiju grada. Zbog tog se povećalo iseljavanje iz grada i okolice, osobito u indijski Hajderabad, gdje su dobivali posao kod lokalnog guvernera (nizama) kao plaćeni vojnici. Iz tog vremena je i događaj da je obični najamni vojnik iz Hadramauta po imenu Omar bin Avadh al Kuvaiti uspio napredovati do oficirskog položaja u indijskoj vojsci (jemadar) i zaraditi pravo bogatsvo. Umar je sa zarađenim novcem i stečenim ugledom uspio u svojoj domovini nakupovati svu vrijedniju zemlju osim terena oko Sajuna i Tarima. Bogatstvo mu je omogućilo da osnuje vlastitu feudalnu Dinastiju Kuvaiti krajem 19. vijeka, nakon toga potpisao je sporazum s britancima 1888, i stvorio vlastiti sultanat Kuvaiti 1902 koji je bio sastavni dio britanskog vazalnog Protektorata Aden.

Sultan Kuvaitija - Saleh bin Ghalib (vladao 1936-1956) po uzoru na Britance iz Adena uveo je moderniji način uprave i prosvjećeniju administraciju, i želio po svaku cijenu modernizirati svoj sultanat, ali mu je nedostajalo sredstava. Zbog toga je pristao na povratak jemenskih iseljenika, pogotovo onih koji su poput porodice Al-Kaf (porijeklom iz Tarima) zaradili pravo bogatstvo u Singapuru, a željeli su investirati dio svog bogatstva u domovinu. Familija Al-Kaf predvođena šeikom Abu Bakrom al-Kafom doista je investirala u izgradnju moderne ceste Tarim - Šihr (luka na obali), nadajući da će to pomoći većem prometu robe u Hadramaut, ali su naišli na veliki otpor kod plemena vlasnika deva koja su držala monopol nad karavanskim putevima ali i nad trgovinom između obale i unutrašnjosti Jemena, tako da je njihov poduhvat doživio fijasko.

Uz posredovanje britanskog oficira Harolda Ingramsa i novčanu pomoć šeika Abu Bakra al-Kafa potpisan je mir u februaru 1937 između vječito zaraćenih susjednih sultanata Kuvaiti (Tarim) i Katiri (Sajun ), što je bio jedinstveni događaj u vječno sukobljenom i zaraćenom Jemenu. Taj mir poznat i kao Igrimov mir dovelo je do neke stabilnosti i pozitivno uticao na daljni razvoj Hadhramauta.

Novo doba od 1967. do danas

Nakon britanskog povlačenja iz Južnog Jemena 1967, vlast je preuzela Narodnooslobodilačka fronta, kojom su rukovodili radikalni marksisti. Tarim je kao i cijeli južni Jemen ušao u sastav nove države Narodne Demokratske Republike Jemen, koja je građena po sovjetskom obrascu. Nova vlast je potiskivala religiju, islamska ulema je marginalizirana, žene su morale ići bez zara, a liberalizirana je i konzumacija alkohola. Ipak te radikalne promjene nisu uhvatile dublje korijene u izoliranom Hadhramautu. Nakon ujedinjenja zemlje provedenog 1990 komunisti su skinuti s vlasti, a Hadramaut se vratio svom tradicionalnom vjerskom konzervativizmu.

Gradske znamenitosti

Džamije i knjižnice

Procjenjuje se da Tarim imao čak 365 džamija, jedna od njih Sirjis, datira iz 7. vijeka. Između 17. i 19. vijeka, ova džamija je imala veliki utjecaj na islamsko vjersko učenje. Najpoznatija džamija iz Tarima je Al Muhdar sa svojim 46 metarskim minaretom podignutim od adobe opeke, (najviši minaret u Jemenu). Minaret su osmislili lokalni pjesnici Abu Bakr bin Šihab i Alavi Al Mašhur. Minaret je po njihovim zamislima dovršen 1914., džamija je ime dobila po Omaru Al-Muhdaru, muslimanskom lideru koji je živio u gradu tokom 15. vijeka.

U Tarimu je smještena i velika vjerska knjižnica al-Kaf, u sklopu džamije Al-Jamea u kojoj se čuva više od 5.000 rukopisa iz brojnih područja; od strogo religioznih, ili islamskih zakona, sufizma, medicine, astronomije, agronomije, biografija, historije, matematike, filozofije i logike.

Mnogi od ovih rukopisa stari su po nekoliko stotina godina i popraćeni su ilustracijama u boji. Za 300 - 400 rukopisa se drži da su unikatni primjerci u cijelom islamskom svijetu. Kako je Tarim veliki vjerski obrazovni centar, godišnje knižnicu pohodi do 4.780 posjetioca (procjena iz 1996).

Gradske palače

Tarim je poznat i zbog svojih tridesetak palače izgrađenih između 1870 i 1930 Tokom druge polovice 19. vijeka i početkom 20. vijeka, trgovačke obitelji iz Hadramauta stekle su popriličan imetak, osobito se obogatila porodica Al-Kaf. Dio članova te familije stekao je ugled vjerskih učenjaka. Istovremeno, oni su bili prvi koji su prihvatili nove ideje zapadnog svijeta (Britanije) tako da su bili inicijatori modernizacije grada i gradnje većih javnih objekata. Njihova porodična palača svjedoči o društvenoj eliti kolonijalnog doba. Tarimske palače izgrađene su kao mješavina arhitektonskih stilova britanske kolonijalne arhitekture 19. vijeka od Indije, klasicizma, rokokoa, art nouvea do funkcionalizma. Ono što je interesanto je činjenica da je vanjština tih palača pratila tadašnju modu, ali su konstrukciono građene milenijski starim hadramskim tehnikama od nepečene cigle i vapna.

Među Tarimskim palačama ističe se niz vila - Kasr al-'Ishšah, koji je izgradio šeik Umara al-Kafa novcem zarađenim u Singapuru (Grand Hotel de l'Europe). Zgrade su nicale od 1890 do 1930 kako je rasla porodica tako su se podizale kuće. Ove vile imaju bogatu štuko dekoraciju na svojim pročeljima. Od 1997 god., u jednom dijelu ovog niza smješten je Muzej Tarim.

Klimatske prilike

Tarim kao i cijeli Hadramaut ima izuzetno vruću i suhu pustinjsku klimu. Prosječna godišnja temperatura je 26.7 °C, ljeti se penje i iznad 37.8 °C a zimi je prosjek 21.1 °C. Kiše su prava rijetkost, prosječno padne samo 73 mililitara na godinu, ali se zna desiti da kad padnu, da to ispadne pravi potop.

Saobraćaj

Najbliži aerodrom do Tarima je onaj u Sajunu udaljen oko 30 kilometera, koji ima redovne međunarodne linije za Jeddah u Saudijska Arabija), Dubai i Abu Dabi u Ujedinjenjenim Arapskim Emiratima i više letova za Sanu, koja je udaljena oko 540 kilometera i do koje put autobusom traje 6-8 sati.

Kultura i obrazovanje u Tarimu

Dolina Hadhramaut je vjerojatno najreligiozniji dio Jemena, po nekima u Tarimu ima više džamija nego u cijeloj Saudijskoj Arabiji. Hadramaut je kraj u kojem mješavina plemenskih i islamskih tradicija određuje cjelokupni život stanovnika. I pored toga što žive u gradovima, Hadhramiji još uvijek žive pod velikim uticajem svojih plemenskih običaja, iako to danas nije toliko snažno kao što je bilo do nedavno.Vjerska aristokracija - sajidi, koja za sebe tvrdi da vuče svoje porijeklo od proroka Muhameda, ima izuzetno mjesto u vjerskom ali i svjetovnim životu Tarima.

Rabat Tarim

Rabat Tarim je islamski fakultet, na kojem se studira islam i arabistika, koji svoje korijene vuče iz 11. vijeka, ponovno je pokrenut 1886, od strane tarimskih uglednika; Muhameda bin Salem Asrija, Ahmeda bin Omar al-Šatrija, Abdula-Kader bin Ahmed al-Hadada, Ahmeda bin Abdul-Rahman al-Juneda i Muhameda bin Omar Arfana. Fakultet je otpočeo s radom 2. oktobra 1887. pod vjerskim nadzorom muftije Hadhramauta, Abdula-Rahmana Bin Mohameda Al-Mešhura. Za vrijeme Narodne Demokratske Republike Jemen, Rabat Tarim je 1979 godine zatvoren, nakon ujedinjenja Jemena, ponovno je pokrenut 1991 godine.

Prema statistikama iz 2007, broj učenika koji su završili Rabat Tarim je 13.000. Trenutačno je u Rabat Tarimu oko 300 stranih, te 1500 jemenskih studenata. Velik dio diplomanata iz Rabata, nakon studija odlazi u inozemstvo i rade na propagandi islama i osnivanju islamskih vjerskih institucija.

Najpoznatiji diplomant među polaznicima Rabata Tarima je vjerojatno Abdul Rahman Al- Mašhur.

Medresa Dar al-Mustafa

U istočnom dijelu grada Tarima nalazi se islamska medresa Dar al Mustafa sa svojom sestrinskom medresom za arabistiku Badr. Školom upravlja šeik Habib Omer bin Hafiz koji je poznati islamski duhovni vođa. Na Dar Al Mustafi je 2007. bilo oko 250 učenika. Medresa Dar al-Mustafa poznata je u islamskom svijetu po svojim ljetnim tečajevima od 40 dana (jul-august) poznatih kao Dovra.

Medresa Dar al-Zahra

Dar al-Zahra je sestrinska medresa Dar al-Mustafe namijenjena ženama.

• U julu 2009. Islamska organizacija za obrazovanje, nauku i kulturu proglasila je Tarim, - islamskom kulturnom metropolom za 2010.

Bibliografija

• Christian Scott: Perceptions of Pakistan: Yemen: Introduction to Tarim - City of Scholars, 8. januar 2006.
• Hatab, Hasan: The Fellowship of Tarim, Yemen, 2005. Arhivirano 2016-03-04 na Wayback Machine-u

Vanjske poveznice

• Engseng Ho: The Graves of Tarim: Genealogy and Mobility across the Indian Ocean, University of California Press Arhivirano 2008-02-22 na Wayback Machine-u (en)
• The Tarim Documentation Project, Columbia University Arhivirano 2014-05-08 na Wayback Machine-u (en)
• Medresa Dar Al-Mustafa Arhivirano 2012-09-18 na Wayback Machine-u (en)