6. vijek pne.
6. vijek pne. počeo je na prvi dan 600. pne. a završio na posljednji dan 501. pne.
Ovaj je vijek bio karakterističan po tome što su tada u Aziji nastale ili se naglo razvile mnoge svjetske religije. U Iranu je Zoroaster promicao dualistički koncept zorastrizma. U Indiji se razvio džainizam, a nakon njega je Buda počeo propovijedati budizam. U Kina|Kini je Konfucije razvio konfucijanizam, a Lao Zi razvio taoizam.
Na Bliskom Istoku se početkom vijeka kao dominantna država nametnulo Neo-babilonsko Carstvo pod Nabukodonosorom Velikim. Ono je progutalo mnoge manje države, uključujući Kraljevstvo Juda čiji je glavni grad osvojen, a stanovništvo prognano u babilonsko ropstvo - događaj koji je imao važan utjecaj na razvoj judaizma. Sredinom vijeka pod Kirom Velikim nastaje Perzijsko Carstvo koje je pokorilo ne samo Babilonce, nego i Egipat, postavši tako svjetsko carstvo, odnosno najveća i najmoćnija država u dotadašnjoj historiji.
Na evropskom kontinentu se među raznim narodima kao dominantna grupa počinju nametati Kelti, dok u zapadnom Mediteranu trgovačka republika Kartaga postaje velikom silom. Istovremeno u polisima Antičke Grčke cvate ne samo trgovina, nego i kultura u obliku filozofije koji će postati temeljima zapadne civilizacije.
Početkom stoljeća, Grci sa Krfa (Korkyra) osnivaju "Crni Krf" (Melaina Korkyra) na otoku Korčula - kolonija nije dugo trajala. Hekatej Milećanin daje prve vijesti o istočnoj obali Jadrana u "Obilasku zemlje".[1]
c. 625-525 dolazi do stabilizacije kulture Gvozdenog doba i jasnijeg razgraničenja. Bosutska kultura se deli: na području današnje istočne Srbije i Šumadije prelazi se na stočarstvo, lov i polunomadski način života, s ratničkim slojem (Zlotska grupa, budući Tribali); na području današnje Vojvodine ostaju pri zemljoradnji i sedelačkom životu, gotovo bez metalnog nakita i oružja (periferne Dako-getske populacije).
Krajem 7. i prvih decenija 6. veka pripadnici Glasinačke kulture (verovatno budući Autarijati) prelaze preko Drine u doline Đetinje i Rzava, dok ih "Bosućani" i "Zloćani" ne zaustave na Moravici i Maljenu. Grupe s područja današnje severne Albanije (verovatno Iliri u užem smislu) zauzimaju deo Metohije od Brnjičke grupe (verovatno budući Dardanci), do Belog Drima i Dečanske Bistrice[2] Na Kosovu i u dolini Ibra naselja se utvrđuju, grobovi prvi put sadrže gvozdene mačeve.
Period c. 525-350 donosi ravnomeran razvoj, prožimanje kultura i uvoz luksuzne grčke robe (naročito kod Dardanaca i Tribala)[3], većina je raslojena na viši i niži sloj.[2].
- sredina 6. vijeka pne. — Izgradnja temelja Hrama Olimpijskog Zeusa u Ateni.
- 598. pne. — Joahin nasljeđuje Joakima kao kralj Jude.
- 16.3. 597. pne. — Babilonci osvajaju Jeruzalem i na mjestu kralja Joahina zamjenjuju Zedekijom.
- 595. pne. — Psametih II nasljeđuje Nehoa II kao kralj Egipta.
- 594. pne. — Solon imenovan za arhonta Atene; uvodi demokratske reforme.
- 590. pne. — Egipatska vojska pustoši Napata, tjerajući kušitski dvor da se premjesti na sigurnije mjesto kod Meroea u blizini Šestog katarakta [4].
- 589. pne. — Apries smjenjuje Psametiha II kao kralj Egipta.
- 588. pne. — Nabukodonosor II od Babilona počinje opsadu Jeruzalema; neki izvori sugeriraju 587. pne.
- 587/586. pne. — Jeruzalem pada u babilonske ruke, čime prestaje Kraljevstvo Juda. Osvajači uništavaju Hram u Jeruzalemu i protjeruju preživjele stanovnike. Započinje babilonsko ropstvo Židova.
- 586. one. — Smrt kralja Dinga od Zhoua, kralja kineske dinastije Zhou.
- 28.5. 585. pne. — Pomrčina Sunca se po Talesovom predviđanju događa u trenutku dok Alijat II vodi bitku protiv Kjaksara. To dovodi do primirja. Ovo je jedan od tzv. kardinalnih datuma svjetske historije, temeljem kojih se računaju događaji iz daleke prošlosti.
- 585/584. pne — Astijag nasljeđuje Kjaksara kao kralj Medijaca.
- 585. pne. — Kralj Jian od Zhoua postaje vladar kineske dinastije Zhou.
- 582. pne. — U Delfima započinju prve Pitijske igre. (tradicionalni datum)
- 580. pne. — Kambiz I nasljeđuje Kira I kao kralj Anšana i poglavar dinastije Ahemenida. (približan datum)
- 580. pne. — U Korintu započinju istamske igre. (tradicionalni datum)
- 579. pne. — Servije Tulije nasljeđuje ubijenog Lucija Tarkvinija Priska kao kralj Rima. (tradicionalni datum)
- 573. pne. — U Nemeji započinju Nemejske igre. (tradicionalni datum)
- 572. pne. — Smrt kralja Jiana od Zhou, vladara kineske dinastije Zhou.
- 571. pne. — Kralj Ling od Zhoua postaje vladar kineske dinastije Zhou.
- 570. pne. — Amazis II nasljeđuje Apriesa kao kralj Egipta.
- 568. pne. — Amtalqa nasljeđuje svog brata Aspeltu kao kralj Kuša.
- 562. pne. — Amel-Marduk nasljeđuje Nabukodonosora kao kralj Babilona.
- 560. pne. — Neriglissar nasljeđuje Amel-Marduka kao kralj Babilona.
- 560/561. pne. — Krez postaje kralj Lidije.
- 560. pne. — Pizistrat osvaja Akropolu u Ateni i proglašava sebe tiraninom. Iste godine je svrgnut.
- 550-e pne. — Kartaga osvaja Siciliju, Sardiniju i Korziku.
- 559. pne. — Kralj Kambiz I od Anšana umire i nasljeđuje ga njegov sin Kir II Veliki.
- 558. pne. — Hegesija smijenjen s mjesta arhonta Atene.
- 558. pne. — Kineska država Jin pobjeđuje u bitci svog suparnika Qin.
- 556. pne. — Pizistrat je prognan iz Atene na Eubeju.
- 556. pne. — Labashi-Marduk nasljeđuje Neriglissara kao kralj Babilona.
- 556/555. pne. — Nabonid nasljeđuje Labashi-Marduka kao kralj Babilona.
- 550. pne. — Tračani uništavaju Abderu.
- 550. pne. — Kir Veliki zbacuje Astijaga od Medije i stvara Perzijsko Carstvo.
- 550. pne. — Kasni Mumun period počinje na Korejskom poluotoku.
- 547. pne. — Krez, lidijski kralj je kraj rijeke Halis poražen od Kira od Perzije.
- 546. pne. — Kir Veliki od Perzije dovršava osvajanje Lidijei od Pasargadaea čini glavni grad.
- 544. pne. — Stanovnici Teosa sele u Abderu kako bi izbjegli perzijski jaram.
- 544. pne. — Kralj Jing od Zhoua postaje vladar kineske dinastije Zhou.
- 543. pne. — Sjevernoindijski princ Vijaya napada i osvaja Cejlon i stvara Sinhalešku dinastiju. (prema nekim izvorima).
- 543. pne. — Pizistrat, tiranin Atene, pročišćava otok Delos (približan datum).
- 540. pne. — Osnovana Elea, grčki grad u južnoj Italiji.
- 540. pne. — Perzijanci osvjajaju likijski grad Xanthos, danas u južnoj Turskoj (približan datum).
- 539. pne. — Kir Veliki, porazivši Nabonida, osvaja Babilon.
- cca. 538. pne. — Neki od Židova se počinju vraćati iz babilonskog egzila i počinju graditi Drugi Hram 520. pne.–516. pne..
- 537. pne. — Židovima u Babilonu je dozvoljen povratak u Jeruzalem, čime prestaje babilonsko ropstvo.
- 536. pne. — Prema tradiciji, biblijskog proroka Danijela posjećuje anđeo. see Daniel 10:4
- 534. pne. — Lucije Tarkvinije Superb (Oholi) postaje kralj Rim.
- 534. pne. — Započinje natjecanje u stvaranju tragedija u okviru dionizijskog festivala u Ateni.
- 530. pne. — Kambiz II nasljeđuje Kira kao kralj Perzije.
- 528. pne. — Gautama Buddha postiže Porosvjetlenje, započinje svoje propovijedanje i osniva budizam u Indiji. On postaje svjetska religija.
- 526. pne. — Psametih III nasljeđuje Amazisa II kao kralj Egipta.
- 525. pne. — Kambiz II, vladar Perzije, osvaja Egipta, poražava Psametiha III. Time završava Dvadeset šesta dinastija i počinje perzijska Dvadeset sedma dinastija.
- 522. pne. — Smerdis nasljeđuje Kambiza II kao vladar Perzije.
- 522. pne. — Babilon diže ustanak protiv perzijske vlasti.
- 521. pne. — Darije I nasljeđuje Smerdisa kao vladar Perzije.
- 521. pne. — Babilonska pobuna protiv perzijske vlasti je ugušena..
- 520. pne. — Kralj Dao od Zhoua nasljeđuje prijestolje kineske dinastije Zhou ali umire prije završetka godine.
- 520. pne. — Kleomen I nasljeđuje Anaksandridu kao kraj Sparte. (približan datum).
- 519. pne. — Kralj Jing od Zhoua postaje vladar kineske dinastije Zhou.
- 12.3. 515. pne. — Dovršena izgradnja drugog Hrama u Jeruzalemu.
- 514. pne. — U Kini Kralj Helu od Wua osniva "Veliki grad Helua" (današnji Suzhou) i od njega pravi svoj glavni grad .
- 513. pne. — Darije Veliki pokorava Gete i istočnu Trakiju u svom ratu protiv Skita.
- 510. pne. — Hipija, sin Pizistrata i tiranin Atene, protjeran je nakon naroddnog ustanka koga je podržao Kleomen I, kralj Sparte.
- 510. pne. — Kraj vladavine Lucija Tarkvinija Superba, posljednjeg od tradicionalnih sedam rimskih kraljeva.
- 510. pne. — Osnivanje Rimske Republike.
- 510. pne. — Demarat nasljeđuje Aristona kao kralj Sparte. (približan datum)
- 13.9. 509. pne. — Jupiterov hram na rimskom Kapitolu je posvećen na septembarske ide.
- 508. pne. — U Rimu stvorena služba pontifex maximus.
- 507. pne. — Klisten, grčki reformator preuzima vlast u Ateni i širi demokraciju.
- 506. pne. — Bitka kod Bai jua: Snage Kraljevstva Wu pod Sun Tzuom tuku snage države Chu.
- 505. pne. — Izabran prvi par rimskih konzula.
- 4.12., 502. pne. — Pomrčina sunca zamračuje Egipat. (bez historijskih zapisa)
- 502. pne. — Latinski savez poražava Etruščanepod Larsom Porzenom kod Aricije.
- 502. pne. — Naksos diže ustanak protiv perzijske dominacije čime počinje Jonski ustanak.
- 501. pne. — Klisten reformira demokraciju u Ateni.
- 501. pne. — Naksos napadaju snage Perzijskog arstva.
- 501. pne. — Kao odgovor na sabinjanske prijetnje, Rim uspostavlja službu diktatora.
- 501. pne. — Konfucije je imenovan guvernerom Chung-tua.
- 501. pne. — Gadir (današnji Cádiz) osvaja Kartaga. (približan datum)
- 500. pne. — Narodi koji govore Bantu migirraju u jugozapadnu Ugandu sa zapada. (približan datum)
- 500. pne. — Izbjeglice s Teosa ponovno naseljavaju Abderu.
- 500. pne. — Darije I od Perzije proglašava aramejski kao služeni jezik u zapadnoj polovici carstva.
- 500. pne. — Završetak civilizacije Nordijskog brončanog doba u sistemu periodizacije Oscara Monteliusa i početak Prd-rimskog željeznog doba.
- 500. pne. — Osnivanje prve republike u Vaishaliju (Bihar Indija).
- Perzijanci dominiraju Istočnim Mediteranom.
- Perzijanci pod Darijem I napadaju Transoksijanu.
- Kartaginsko trgovačko carstvo dominira zapadnim metiranom.
- Napisan Tao Te Ching (tradicionalni datum).
- Konfucije formulira svoj etički sistem konfucijanstva.
- Sinhalezi emigriraju na Šri Lanku.
- Napisana Knjiga psalma.
- Prorok Lehi, prema Knjizi Mormonovoj, dolazi u Sjevernu Ameriku.
- Grci koloniziraju današnju Abhaziju.
- Pojava proto-germanske kulture Jastorf.
- Sagrađen Hram B u Selinu na Siciliji.
- Mahavira od Vaishalija, 24. po redu Tirthankara džainizma, (599. pne.–527. pne.)
- 580-e pne. — Nabukodonosr II, kralj Babilona
- Anaksimen iz Mileta, grčki filozof (585. pne.–525. pne.)
- Pitagora sa Samosa, grčki matematičar i pronalazač Pitagorinog teorema (cca. 580. pne.– c. 500. pne.)
- 580. pne. — Smrt Kira I od Anšana (približan datum)
- Kir Veliki, kralj Perzije (576. pne. – jul 529. pne., vladao 559. pne. – jul 529. pne.)
- Ezra i Nehemija, vođe Židova pri povratku iz babilonskog ropstva
- maj 563. pne. — Rođenje Siddharte Gautame, kasnije poznatog kao Gautama Buddha u Lumbiniju (današnji Nepal) (u. maj 483. pne.
- 563. pne. — Kraljica Maya, majka Siddharte Gauatame, umire sedam dana nakon rođenja
- cca. 562. pne. — Smrt Nabukodonosr II, kralja Babilona
- Pizistrat, tiranin Atene 561. pne., 559. pne.–556. pne. i 546. pne.–528. pne. (u. 527. pne.)
- Solon od Atene, jedan od Sedam mudraca Grčke (638. pne.–558. pne.)
- cca. 556. pne. — Rođenje Simonid sa Keosa
- 553. pne. — Car Itoku se pojavljuje u Japanu
- Stesihor sa Sicilije, lirski pjesnik (cca. 640. pne.–555. pne.)
- cca. 551. pne. — Smrt Zoroastera
- Konfucije, osnivač konfucijanstva (551. pne.–479. pne.)
- Tales, grčki matematičar (635. pne.–543. pne.), predvidio pomrčinu sunca 585. pne.
- Darije I, kralj Perzije (rođ. 549. pne.; vladao 521–485. pne.)
- 547. pne. — Smrt Kreza
- 546. pne. — Smrt Anaksimandra, grčkog filozofa (približan datum).
- 545. pne. — Smrt kralja Linga od Zhoua, vladara kineske dinastije Zhou.
- Sun Tzu, autor Umjetnosti ratovanja (cca. 544. pne.–496. pne.)
- cca. 540. pne. — Aminta I postaje kralj Makedonije.
- 539. pne./538. pne. — Smrt Nabonida, posljednjeg kralja Babilona
- cca. 535. pne. — Rođenje Heraklita iz Efeza, grčkog filozofa
- cca. 531. pne. — Smrt Laozija, osnivača taoizma
- Eshil, pisac grčkih tragedija, (525. pne.–456. pne.)
- 525. pne. — Smrt Psametiha III, posljednjeg faraona XXVI. dinastije Egipta
- 522. pne. — Smrt Pindara, grčkog pjesnika
- mart 521. pne. — Smrt Kambiza II, vladara drevne Perzije (samoubistvo)
- oktobar 521. pne. — Smrt Smerdisa, vladara drevne Perzije
- cca. 519. pne. — Rođenje Kserkso I od Perzije
- Epimenid iz Knossosa, znameniti kretski prorok, filozof i pjesnik, povezan s Epimenidovim paradoksom
- Lehi, legendadrna ličnost, prvi prorok spomenut u Knjiga Mormonova
- Tespis, tvorac grčkog teatra.
- Babilonski kralj Nabonid provodi prva arheološka istraživanja Arabijskog poluotoka.
- Sunshu Ao (孫叔敖), prvi kineski hidraulički inženjer, stvara ogromni umjetni rezervoar sagradivši branu radi velikog projekta navodnjavanja za kralja Zhuanga od Chua (u. 591. pne.).
- ↑ Matijašić, 18
- ↑ 2,0 2,1 Dragoslav Srejović, Kulture gvozdenog doba na tlu Srbije, rastko.rs
- ↑ Istorija srpskog naroda, Prva knjiga - Od najstarijih vremena do Maričke bitke (1371), SKZ Beograd 1981, str. 57-61
- ↑ „History of the SUDAN” (English). www.historyworld.net. 2007. Pristupljeno 2007-08-03.
- Literatura
- Matijašić, Robert. Povijest hrvatskih zemalja u antici do cara Dioklecijana. Leykam international Zagreb 2009 ISBN 978-953-7534-31-8