Koordinate: 43° 21′ 17" SGŠ, 21° 47′ 22" IGD
Trupale je naseljeno mesto u gradskoj opštini Crveni Krst na području grada Niša u Nišavskom okrugu. Nalazi se na ušću Nišave u Južnu Moravu, na desnoj nišavinoj aluvijalnoj terasi, na oko 10 km severozapadno od centra Niša. Prema popisu iz 2002. bilo je 2109 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 2223 stanovnika).
Preistorijski nalazi (neolitsko-bronzanog doba) na rubu terase stare rečne obale na lokalitetu Ciganski ključ pokazuju da Trupale spada u veoma stara sela. U području pomenutog lokaliteta leži i jedna mogila nazvana Tumba.
Trupale je staro selo koje datira još iz srednjeg veka. u 15. veku ono je najveće selo u niškom kadiluku. Turski popis 1498. godine evidentira ga kao spahiluk (zeamet) u vlasništvu Ibrahim-bega iz Niša sa 142 doma, 52 neoženjena, 16 udovičkih domova i s dažbinama koje iznose 19.169 akči. Plaća porez za: ispendžu, pšenicu, ječam, ovas i kapludžu, raž, proso, širu, ušur od košnica, sitnu stoku, svinje, voće, crni i beli luk, ušur od kupusa, konoplje, porez od buradi, bostana, trave i ogrevnog drveta, baduhove i svadbarine.
Tokom 16. veka došlo je do izvesnog slabljenja sela. Prema turskom popisu nahije Niš iz 1516. godine, mesto je bilo jedno od 111 sela nahije i nosilo je isti naziv kao danas, a imalo je 112 kuća, 14 udovička domaćinstva, 37 samačka domaćinstva i s davanjima koja iznose 23.010 akči.[1]. Već 1560. godine davanja su pala samo na 8.197 akči, a broj domova se sveo na 35 i 10 samačkih. Na ovako izrazito opadadanje sela izazvanog uglavnom raseljavanjem, uticala je bez sumnje trasa Carigradskog puta, koja je, po svemu sudeći, prolazila kroz seoski atar, tako da je selo bilo izloženo poharama od strane turskih prolaznika, haramija i vojnih jedinica. Zabeleženo je, na primer, da je u Trupale 1521. godine konačila turska vojska.
Posle zauzeća Niša i niškog kraja 1428. godine, Turci su na Južnoj Moravi formirali rečnu flotu sa pristaništem u Trupalu. Rečna flotila niške kapetanije stacionirana u Trupalu učestvovala je u drugoj polovini 15. veka u bici za Beograd. Zabeleženo je da su 1575. godine iz Niša (verovatno iz Trupala) dva broda sa žitom upućena u Budim. Negde s kraja 16. veka gase se podaci o saobraćajnoj ulozi Južne Morave.
Po oslobođenju od Turaka, i posle otkupa spahijske zemlje, Trupale se zahvaljujući svom smeštaju na plodnom zemljištu i u blizini Niša razvilo u napredno nišavsko-moravsko selo. Posle Drugog svetskog rata proces delimičnog iseljavanja, pre svega u Niš, zahvatio je i Trupale, a s druge strane ono je postalo privlačno za pridošlice iz siromašnijih i udaljenijih sela (pirotski, kruševački, podjastrebački i planinski region), tako da se ukupni broj stanovnika u njemu povećao. Godine 1971. u Trupalu su živela 103 poljoprivredna, 183 mešovita i 209 nepoljoprivrednih domaćinstava.
Krajem 19. veka (1895. godine) Trupale je veće selo sa 112 domaćinstava i 848 stanovnika, a godine 1930. u njemu je živelo 210 domaćinstava i 1.345 stanovnika.
U naselju Trupale živi 1716 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 42,6 godina (41,3 kod muškaraca i 44,0 kod žena). U naselju ima 625 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,37.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).
- Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka
|
|
Stanovništvo prema polu i starosti [3]
|
|---|
|
m |
|
|
ž |
| ? |
7 |
|
|
11 |
| 80+ |
26 |
|
|
32 |
| 75-79 |
42 |
|
|
58 |
| 70-74 |
62 |
|
|
88 |
| 65-69 |
73 |
|
|
80 |
| 60-64 |
64 |
|
|
66 |
| 55-59 |
51 |
|
|
45 |
| 50-54 |
88 |
|
|
73 |
| 45-49 |
85 |
|
|
85 |
| 40-44 |
56 |
|
|
47 |
| 35-39 |
79 |
|
|
66 |
| 30-34 |
67 |
|
|
64 |
| 25-29 |
64 |
|
|
61 |
| 20-24 |
70 |
|
|
60 |
| 15-19 |
73 |
|
|
58 |
| 10-14 |
45 |
|
|
63 |
| 5-9 |
64 |
|
|
51 |
| 0-4 |
49 |
|
|
36 |
| prosek |
41.3 |
|
|
44.0 |
Domaćinstva
Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002.
| Godina popisa
|
1948.
|
1953.
|
1961.
|
1971.
|
1981.
|
1991.
|
2002.
|
| Broj domaćinstava
|
335
|
371
|
446
|
495
|
551
|
613
|
625
|
|
Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002.
| Broj članova
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10 i više
|
Prosečan broj članova
|
| Broj domaćinstava
|
92
|
145
|
109
|
119
|
78
|
55
|
19
|
4
|
2
|
2
|
3.37
|
|
Domaćinstva
Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002.
| Godina popisa
|
1948.
|
1953.
|
1961.
|
1971.
|
1981.
|
1991.
|
2002.
|
| Broj domaćinstava
|
907
|
222
|
595
|
66
|
22
|
2
|
894
|
|
Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002.
| Broj članova
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10 i više
|
Prosečan broj članova
|
| Broj domaćinstava
|
112
|
610
|
148
|
22
|
2
|
|
|
|
|
|
|
|
Stanovništvo prema delatnosti koju obavlja
| Pol
|
Ukupno
|
Poljoprivreda, lov i šumarstvo
|
Ribarstvo
|
Vađenje rude i kamena
|
Prerađivačka industrija
|
Proizvodnja i snabdevanje...
|
Građevinarstvo
|
Trgovina
|
Hoteli i restorani
|
Saobraćaj, skladištenje i veze
|
| Muški
|
415
|
40
|
-
|
-
|
127
|
7
|
52
|
38
|
2
|
41
|
| Ženski
|
222
|
84
|
-
|
-
|
46
|
-
|
4
|
27
|
7
|
1
|
| Oba
|
637
|
124
|
-
|
-
|
173
|
7
|
56
|
65
|
9
|
42
|
| Pol
|
Finansijsko posredovanje
|
Nekretnine
|
Državna uprava i odbrana
|
Obrazovanje
|
Zdravstveni i socijalni rad
|
Ostale uslužne aktivnosti
|
Privatna domaćinstva
|
Eksteritorijalne organizacije i tela
|
Nepoznato
|
| Muški
|
2
|
5
|
26
|
6
|
21
|
8
|
-
|
-
|
40
|
| Ženski
|
-
|
2
|
3
|
11
|
25
|
2
|
-
|
-
|
10
|
| Oba
|
2
|
7
|
29
|
17
|
46
|
10
|
-
|
-
|
50
|
- ↑ Istorijski arhiv Niš: „DETALjNI POPIS NAHIJE NIŠ IZ 1516. GODINE“ Arhivirano 2012-03-15 na Wayback Machine-u, Pristupljeno 27. 4. 2013.
- ↑ Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN 86-84433-14-9
- ↑ Knjiga 2, Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN 86-84433-01-7
- Enciklopedija Niša: Priroda, prostor, stanovništvo; izdanje Gradina - Niš, 1995.g. pp. 227–228.
Srbija
