Ratko Martinović

RATKO MARTINOVIĆ
Datum rođenja	16. maj 1916.
Mesto rođenja	Banja Luka Austrougarska
Datum smrti	9. maj 1993. (76 god.)
Mesto smrti	Beograd, Srbija SR Jugoslavija
Supruga	Olivera Šikić Martinović
Profesija	vojno lice
Član KPJ od	1942.
Učešće u ratovima	Aprilski rat Narodnooslobodilačka borba
U toku NOB-a	načelnik GŠ NOV i PO Srbije
Služba	Jugoslovenska vojska Vojno-četnički odredi NOV i PO Jugoslavije Jugoslovenska narodna armija 1936 — 1941. 1941 — 1958.
Čin	Poručnik JV General-potpukovnik JNA
Načelnik Vojne akademije
Period	1947 — 1950.
Prethodnik	Savo Orović
Naslednik	Dušan Vignjević
Odlikovanja	jugoslovenska odlikovanja: Orden ratne zastave Orden partizanske zvezde Orden zasluga za narod sa zlatnim vencem Orden bratstva i jedinsta Orden za vojne zasluge Orden partizanske zvezde Orden za hrabrost Partizanska spomenica 1941. inostrana odlikovanja: Partizanski krst

Ratko Martinović (Banja Luka, 16. maj 1916 — Beograd, 9. maj 1993), predratni oficir Jugoslovenske vojske i učesnik Aprilskog rata, jedan od četničkih vođa u srpskom ustanku 1941, učesnik Narodnooslobodilačke borbe i general-potpukovnik JNA.

Rana biografija

Rođen 16. maja 1916. godine u Banja Luci. Potiče iz siromašne porodice. Nakon završene niže gimnazije, 1931. odlazi u Sarajevo, gde je upisao Nižu školu Vojne akademije, koju je završio 1936. godine, kada je dobio čin inžinjerijskog potporučnika. U čin poručnika je unapređen neposredno pred Drugi svetski rat. Od 1936. do 1938. godine bio je komandir voda 44. pešadijskog puka u Otočcu.

Martinovićevi roditelji, majka Darinka i otac Vasa, streljani su 1942. godine u Bosanskoj Gradiški, dok mu je brat Nedeljko streljan 1944. godine, u Peckoj. Imao je i dve sestre, Dobrilu i Melaniju, koja je umrla pre rata.

Drugi svetski rat

Ja vam kažem da onaj koji je od mene više Nemaca ubio toliko puta više od mene vredi.

Za vreme Aprilskog rata, nalazio se na dužnosti komandira voda 33. pešadijskog puka u Banja Luci, na kojoj je bio od 1938. godine. Nakon kapitulacije Jugoslovenske kraljevske vojske, izbegao je zarobljeništvo i u aprilu se u Bosni pridružio grupi oficira, predvođenom pukovnikom Dragoljubom Mihailovićem, s kojom se prebacio u zapadnu Srbiju. Nekoliko meseci se skrivao sa pukovnikom Mihailovićem na Ravnoj gori (od maja do avgusta 1941.). Pukovnik Mihailović je branio da se napadaju žandarmi i Nemci, ili da se izvode sabotaže. U avgustu 1941. godine, grupa „ravnogoraca”, pod vođstvom poručnika Ratka Martinovića je napustila Ravnu goru da bi stupila u borbu protiv Nemaca.

Ratko Martinović je svoju četničku delatnost razvio je na prostoru Valjevskog okruga. Uskoro mu se pridružio i valjevski sveštenik Vlada Zečević, pa je formiran „Vojno-četnički odred Martinović–Zečević“. Ratko Martinović je učestvovao na pregovorima sa partizanskim štabom za borbu protiv Nemaca. Komandovao je svojim odredom u oslobađanju Krupnja, opkoljavanju Šapca i napadima na Loznicu. Tokom bitke za Krupanj, uspostavio je borbeno sadejstvo sa partizanima, i sve što je bilo potrebno za jedinstvo ustanka.

9. septembra 1941. pukovnik Draža Mihailović je poslao majora Pantelića sa naređenjem da stavi Ratka Martinovića pod svoju komandu, što je Martinović odbio. Njegova četa je tada bila narasla na oko tri stotine boraca. U odgovoru, pop Zečević i Martinović su napisali zajedničko pismo Draži Mihailoviću, u kome su mu poručili: „Ako stupite u borbu protiv Nemaca, priznajemo vas za svog komandanta. U protivnom, mi borbu produžujemo, a vas ne priznajemo za komandanta.” Ubrzo potom, pukovnik Mihailović ga je osudio na smrt „zbog dezerterstva i neposlušnosti”. U približno isto vreme, i Nemci su ga ucenili sa 50.000 dinara.

— Dobro, poručniče — zapitao sam Martinovića — a zar se ne bojite što vas je Draža osudio na smrt? — Kakav Draža — prezrivo je odmahnuo rukom Martinović — meni je kao oficiru i patrioti savjest mirna: ja se borim protiv neprijatelja, a to nije zabranjeno ni po kakvim pravilima Jugoslovenske vojske.

– Rodoljub Čolaković, „Zapisi”

Nakon četničkog napada na Užičku republiku, Ratko Martinović prelazi sa Vladom Zečevićem na stranu partizana. Dobio je dužnost načelnika Štaba Valjevskog partizanskog odreda. Posle Prve neprijateljske ofantive, ostaje u zapadnoj Srbiji sa Valjevskim partizanskim odredom, koji je u decembru 1941. godine još uvek imao 1.800 prekaljenih boraca.

Posle niza teških borbi i višestrukog deljenja odreda (iz njega su se posle dirljivog rastanka na Divčibarama izdvojili Kosmajski, Tamnavski i Suvoborski odred koji su uništeni) u periodu decembar 1941. – mart 1942. godine, poslednji ostaci Valjevskog partizanskog odreda (grupa od 85) boraca i rukovodilaca raznih jedinica Valjevskog partizanskog odreda), se prebacuju, noću preko Drine u istočnu Bosnu. Pod maskom četničkih oznaka, probijaju se ka Proleterskim brigadama, na koje konačno nailaze. U članstvo Komunističke partije Jugoslavije (KPJ) primljen je 1942. godine.

U toku Narodnooslobodilačke borbe, Ratko Martinović je u NOV i PO Jugoslavije imao i sledeće dužnosti:

• komandanta Druge krajiške udarne brigade od avgusta 1942,
• načelnika Štaba Pete krajiške divizije, od januara 1943. i
• načelnika Glavnog štaba NOV i PO Srbije, od maja 1944. godine.

U čin majora je unapređen 1. maja 1943; potpukovnika 1. novembra 1943; pukovnika 8. jula 1944. godine.

Posleratni period

Posle rata, ostao je u profesionalnoj vojnoj službi Jugoslovenske narodne armije (JNA). Do februara 1946. godine, bio je pomoćnik komandanta Prve armije JA, do juna 1946. pomoćnik načelnika Četvrtog odeljenja Generalštaba JA, a do decembra 1946. i pomoćnik komandanta Šeste armije JA. Od juna 1947. do juna 1950. nalazio se na mestu komandanta Pešadijskog vojnog učilišta (danas Vojna akademija Univerziteta odbrane u Beogradu). Nakon završene Pešadijske oficirske škole JNA, 1952. godine, Martinović je bio načelnik Inžinjerijsko-hemijskog školskog centra, do jula 1954, potom nastavnik u Višoj vojnoj akademiji JNA, do jula 1957. i pomoćnik komandanta Prve armijske oblasti, za Teritorijalnu odbranu.

U čin general-majora je unapređen 22. maja 1946; a general-potpukovnika 22. decembra 1956. godine.

Iz Vojne službe se povukao 14. marta 1958. godine. Umro je 9. maja 1993. u Beogradu. Sahranjen je na Novom groblju u Beogradu.

Knjige

Ratko Martinović se pored oficirskog posla, bavio i pisanjem knjiga vezanih za strategiju. Objavio je četiri knjige:

• „Od Ravne gore do Vrhovnog štaba”, Beograd, 1979. godina;
• „Značaj dejstva grupe partizanskih odreda u zapadnoj Srbiji (1941–1945)”, Beograd, 1980. godina;
• „Kobne odluke”, Narodna knjiga, Beograd, 1986. godina;
• „Rukovođenje oružanom borbom”, Beograd, 1987. godina.

Odlikovanja

Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i drugih jugoslovenskih odlikovanja, među kojima su: Orden ratne zastave, Ordena partizanske zvezde prvog reda, Orden zasluga za narod prvog reda, Ordena bratstva i jedinstva prvog reda, Orden za vojne zasluge prvog reda, Orden partizanske zvezde drugog reda i Orden za hrabrost. Od inostranih odlikovanja, ističe se Partizanski krst Narodne Republike Poljske.

Povezano

• Bitka za Krupanj 1941.

Literatura

Portal NOB Segment isključivo posvećen Narodnooslobodilačkoj borbi.

• Vojna enciklopedija (knjiga peta). Beograd 1973. godina.
• Martinović, Ratko (1979). Od Ravne gore do Vrhovnog štaba. Beograd: Rad. 
• Popović, Borivoje; Marčesku, Nikolaj (2000). Načelnici Vojne akademije 1850–2000. Beograd: Vojnoizdavački zavod. (COBISS)