Jugoslavenski dinar

Izvor: Wikipedija
Prijeđi na navigaciju Prijeđi na pretragu

Jugoslavenski dinar (YUD) je bila zvanična valuta od 1918. do 2003. godine u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, Kraljevini Jugoslaviji, Socijalističkoj federativnoj republici Jugoslaviji i Saveznoj republici Jugoslaviji. Podijeljen je bio na 100 para.

Historija

[uredi | uredi kod]

Do 1918. godine, dinar je bio valuta Kraljevine Srbije. Završetkom Prvog svjetskog rata i ujedinjenjem južnoslavenskih država u Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca, dinar postaje platežno sredstvo u svim dijelovima Kraljevine. Jedno se vrijeme na područjima današnje Slovenije, Hrvatske i Bosne i Hercegovine koristi austrijska kruna, koja se kasnije mijenja u omjeru 1 dinar = 4 krune. U isto se vrijeme u Srbiji i Crnoj Gori koristi srpski dinar. 1926. godine plavu novčanicu od 10 dinara, zamjenjuje nova u crvenoj boji, sa likom žene na naličju.

Nakon raspada SFR Jugoslavije:

Novčanice

[uredi | uredi kod]

1920.

[uredi | uredi kod]

Prve jugoslavenske dinare izdaje Nacionalna banka Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca 1920. godine. U štampariji američke banke American Bank Note Company tiskane su tri novčanice u apoenima od 10, 100 i 1000 dinara

Serija 1920–26.
Izgled Nominalna
vrijednost
Veličina Boja Opis Datum izdavanja
Lice Naličje Lice Naličje
10 dinara plava goli muškarac i točak krš 1. novembar 1920.
10 dinara crvena lik žene Grb Kraljevine Jugoslavije, silueta crkve 26. maj 1926.
100 dinara žuta lik žene brodovi i seljaci 30. novembar 1920.
1000 dinara ljubičasta Sveti Juraj ubija aždaju orač i gradovi u pozadini

Promjenom imena države u Jugoslavija 1929. godine, izdate su nove novčanice od 10 i 100 dinara, a 1931. su ih slijedile novčanice od 1000 dinara i od 500 dinara 1935. godine.

1929.

[uredi | uredi kod]
Serija 1929–39.
Izgled Nominalna
vrijednost
Veličina Boja Opis Datum izdavanja
Lice Naličje Lice Naličje
10 dinara plavo-zelena Kralj Petar
Stari most u Mostaru
žena 1939.
20 dinara smeđa Kralj Petar žena 1936.
50 dinara smeđa Kralj Aleksandar statua konjanika 1931.
100 dinara ljubičasta žena s mačem brodovi 1929.
lik žene i vojnika dvije radnice 1934.
500 dinara plava Kralj Petar žene koje rade 1935.
1000 dinara žuta Kraljica Marija od Jugoslavije dvije žene, jedna sa srpom i pšenicom,
druga sa mačem i štitom
1931.
tri konjanika i žena
učitelj i učenik
ribar i kovač 1935.
10.000 dinara smeđa Kralj Petar dva zemljoradnika 1936.

1944.

[uredi | uredi kod]

Raspadom Kraljevine Jugoslavije 1941. godine, u Srbiji i dalje vrijedi dinar, nazvan srpski dinar. U Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini, kao i drugim dijelovima Nezavisne države Hrvatske, vrijedi kuna kao platežno sredstvo, dok u drugim okupiranim dijelovima vrijede bugarski lev, italijanska lira i njemačka reichsmark. Dinar se ponovo uvodi 1944. godine, te se mijenja u odnosu 1 dinar = 20 srpskih dinara = 40 kuna. U dijelovima okupiranim od strane Italije dinar se mijenja u odnosu 1 dinar = 3 lire.

U Demokratskoj federativnoj Jugoslaviji 1944. godine izašla je jedna serija novčanica u apoenima od 1, 5, 10, 20, 50, 100, 500 i 1000 dinara.

Serija 1944.
Izgled Nominalna
vrijednost
Veličina Boja Opis Datum izdavanja
Lice Naličje Lice Naličje
1 dinar svijetlosmeđa Lik jugoslavenskog partizana Grb Demokratske federativne Jugoslavije
Nominalna vrijednost novčanice
1944.
5 dinara plava
10 dinara ljubičasta
20 dinara crvena
50 dinara plava
100 dinara zelena
500 dinara smeđa
1.000 dinara zelena

1946.

[uredi | uredi kod]

Narodna banka Demokratske federativne Jugoslavije izdala je novu seriju novčanica 1946. godine u apoenima od 50, 100, 500 i 1000 dinara, a novčanicu od 5000 dinara izdala je 1950 godine.

1946–1950 Series
Izgled Nominalna
vrijednost
Veličina Boja Opis Datum izdavanja
Lice Naličje Lice Naličje
50 dinara žuta rudar drvosječa 1946.
100 dinara smeđa kovač i kosac ribar
500 dinara smeđa jugoslavenski partizan orač
1.000 dinara smeđa lik žene sa srpom vodopad i lik žene sa mačem
5.000 dinara plava brod u luci radnici u željezari 1950.

1955.

[uredi | uredi kod]

Nova serija novčanica izdata je 1955. godine. Novčanice u apoenima od 100, 500, 1000 i 5000 dinara su sa imenom Federativna narodna republika Jugoslavija, a novčanice iz 1963. godine u apoenima od 10000 i 50000 dinara su sa novim imenom Socijalistička federativna republika Jugoslavija.

Serija 1955-63.
Izgled Nominalna
vrijednost
Veličina Boja Opis Datum izdavanja
Lice Naličje Lice Naličje
100 dinara crvena lik žene Dubrovnik 1955.
500 dinara zelena žena sa srpom žetva
1.000 dinara smeđa Arif Heralić tvornica
5.000 dinara plava reljef Ivana Meštrovića sa zgrade savezne skupštine Jugoslavije Zgrada Skupštine FNRJ
(danas Dom Narodne skupštine Republike Srbije)

1966.

[uredi | uredi kod]

Denominacijom dinara u odnosu 1:100 1. januara 1966. godine, Narodna banka Jugoslavije pušta u opticaj apoene dinara u vrijednosti od 5, 10, 50 i 100 dinara, ali sa datumom izdavanja 1. august 1965. Serija novčanica od 5 i 50 dinara iz 1965. godine na naličju ima tekst Наpодна банка Југославије ćirilicom, kao i ostale tekstove (гувернер, вицегувернер, датум, Београд), dok je naziv dinara otiskan u četiri varijante (dinara, динара, динари, dinarjev). Na poleđini novčanica ime države otiskano je latinicom i ćirilicom, dok su nazivi republika ispisani u ćirilićnom pismu. Novčanica od 10 dinara sve tekstove na licu ima u latiničnom pismu, kao i imena republika na naličju.

Nova serija iz 1968. godine na licu i naličju novčanice koristi sve službene jezike i pisma u SFRJ. Koristi se promijenjeni dizajn novčanica prethodne serije, dok se novčanice od 500 dinara izdaju 1970. godine, a od 20 i 1000 dinara 1974. godine. Tom promjenom, denominirani dinar se često naziva Novi dinar, dok se u govornom jeziku zadržale novčane vrijednosti tzv. Starog dinara, te se npr. u govoru za novčani iznos od 10 dinara, često govorilo hiljadu dinara. ISO 4217 kod dinara iz ovog perioda bio je YUD.

Serija 1965-81.
Izgled Nominalna
vrijednost
Veličina Boja Opis Datum izdavanja1 Numerisanje2
Lice Naličje Lice Naličje
5 dinara 123 x 59 mm zelena Žena sa srpom Traktor 1. august 1965. (AA 000000)
Nominalna
vrijednost
1. maj 1968. (AA 000000)
10 dinara 131 x 62 mm smeđa Arif Heralić Tvornica 1. august 1965. (AA 000000)
Nominalna
vrijednost
1. maj 1968.
12. august 1978.
4. novembar 1981.
(AA 000000)
(AA 0000000)
20 dinara 139 x 65 mm ljubičasta Brod u luci Nominalna
vrijednost
1974.
4. novembar 1981.
(AA 0000000)
50 dinara 140 x 66 mm plava Reljef Ivana Meštrovića
sa zgrade savezne skupštine Jugoslavije
Zgrada Skupštine FNRJ
(danas Dom Narodne skupštine Republike Srbije)
1. august 1965. (AA 000000)
Nominalna
vrijednost
1. maj 1968.
12. august 1978.
4. novembar 1981.
(AA 000000)
(AA 0000000)
100 dinara 148 x 70 mm crvena Spomenik u New Yorku, pred
ulazom u Zgradu Ujedinjenih naroda,
djelo Antuna Augustinčića
1965.
12. august 1978.
16. maj 1986.
(AA 0000000)
500 dinara 156 x 74 mm zelena Skulptura Nikole Tesle,
autora Frane Kršinića
na Nijagarinim vodopadima
1970.
12. august 1978.
4. novembar 1981.
(AA 0000000)
1.000 dinara 164 x 78 mm plava Žena sa voćem 1974.
4. novembar 1981.
(AA 0000000)

1Serije novčanica sa različitim datumima izdavanja razlikuju se po potpisima guvernera i zamjenika guvernera.

2Novčanice izdate 1. maja 1968. bile su numerisane sa kombinacijom dva slova i šest brojeva (AA 000000) i kombinacijom dva slova i sedam brojeva (AA 0000000). Kasnija izdanja su bila sa (AA 0000000).

1985.

[uredi | uredi kod]

Godine 1985. izlazi, nova serija novčanica, koja je započeta uvođenjem novčanice od 5000 dinara sa likom bivšeg predsjednika Jugoslavije Josipa Broza Tita. Već 1987. godine, zbog visoke inflacije uvode se 1987. novčanice od 20.000 dinara, a nakon čega novčanice od 50.000 dinara 1988. i 100.000, 500.000, 1 miliona i 2 miliona dinara, 1989. godine. Novčanice od 500.000 i 2 miliona dinara razlikuju se od ostale serije jer nemaju likove ljudi, nego crteže spomenika na Kozari, Tjentištu i Šumaricama.

Serija 1985–89.
Izgled Nominalna
vrijednost
Veličina Boja Opis Datum izdavanja
Lice Naličje Lice Naličje
5.000 dinara ljubičasta Josip Broz Tito Jajce 1985.
20.000 dinara smeđa Alija Sirotanović rudarska oprema 1987.
50.000 dinara zelena lik žene Dubrovnik 1988.
100.000 dinara crvena lik djevojke slova i brojevi 1989.
500.000 dinara ljubičasta Spomenik na Mrakovici, djelo Dušana Džamonje Spomenik palim borcima u Dolini heroja na Tjentištu, autora Miodraga Živkovića
1.000.000 dinara smeđa lik mlade žene sa maramom klas pšenice
2.000.000 dinara purpurna Spomenik na Mrakovici, djelo Dušana Džamonje Spomenik Prekinut let u Spomen-parku Kragujevački oktobar u Šumaricama, autora Miodraga Živkovića

1990.

[uredi | uredi kod]

ISO 4217 kod dinara iz ovog perioda bio je YUN. 1. januara 1990. godine izvršena je druga denominacija jugoslavenskog dinara po omjeru:

10.000 starih dinara (YUD) = 1 novi dinar (YUN).

Novčanice su zadržale dizajn i slične su seriji od 1985. godine, sa razlikom, da su denomnacijom dinara, nominalne vrijednosti postale manje za četiri nule. Prvo su izdate novčanice od 10, 50, 100, 200, 500 i 1000 dinara, a 1991. godine izdata je novčanica od 5000 dinara. U ovom periodu, četiri od šest republika SFRJ, uvode novčane bonove, a kasnije i novac, te je serija novčanica iz 1990. godine zadnja na kojoj se nalazi grb SFRJ i naziv Socijalistička federativna republika Jugoslavija. Serija novčanica sa istom nominalnom vrijednošću, ali sa promijenjenim bojma iz 1991. godine je otiskana sa imenom Jugoslavija na poleđini.

Serija 1990–91 .
Izgled Nominalna
vrijednost
Veličina Boja Opis Datum izdavanja
Lice Naličje Lice Naličje
10 dinara crvena lik djevojke slova i brojevi 1990.
50 dinara ljubičasta Spomenik na Mrakovici, djelo Dušana Džamonje Spomenik palim borcima u Dolini heroja na Tjentištu, autora Miodraga Živkovića 1990.
purpurna lik dječaka cvijeće
100 dinara smeđa lik mlade žene klas pšenice 1990.
zelena 1991.
200 dinara zelena i crvena Spomenik na Mrakovici, djelo Dušana Džamonje Spomenik Prekinut let u Spomen-parku Kragujevački oktobar u Šumaricama, autora Miodraga Živkovića 1990.
500 dinara plava lik mladića planine
smeđa 1991.
1.000 dinara naranđasta Nikola Tesla Teslin transformator 1990.
plava 1991.
5.000 dinara ljubičasta Ivo Andrić Most Mehmed-paše Sokolovića

1992.

[uredi | uredi kod]

ISO 4217 kod dinara iz ovog perioda bio je YUR. 1. jula 1992. godine izvršena je treća denominacija jugoslavenskog dinara po omjeru:

10 starih dinara (YUN) = 1 novi dinar (YUR).

Novčanice su zadržale stari dizajn, sa razlikom, da se na naličju novčanica ne nalazi grb SFRJ, nego grb Narodne banke SR Jugoslavije, a na poleđini je ime države napisano latinicom i ćirilicom Jugoslavija. Za razliku od prijašnjih serija, na novčanicama se ne nalaze, nazivi u drugim jezicima bivših republika. U 1992. godini izdate su novčanice od 100, 500, 1000, 5000, 10000 i 50000 dinara. Zbog hiperinflacije, prourokovane ekonomskom krizom 1993. godine izlaze novčanice u apoenima od 100000, 500000, 1 miliona, 5 miliona, 10 miliona, 50 miliona, 100 miliona, 500 miliona, 1 milijarde i 10 milijardi dinara.

Serija 1992–93.
Izgled Nominalna
vrijednost
Veličina Boja Opis Datum izdavanja
Lice Naličje Lice Naličje
100 dinara plava lik mlade žene klas pšenice 1992.
500 dinara ljubičasta lik mladića planine
1.000 dinara crvena Nikola Tesla Teslin transformator
5.000 dinara zelena Ivo Andrić Most Mehmed-paše Sokolovića
10.000 dinara smeđa lik djevojke slova i brojevi
50.000 dinara zelena lik dječaka cvijeće
100.000 dinara žuta lik mlade žene suncokreti 1993.
500.000 dinara ljubičasta lik mladića planine
1.000.000 dinara ljubičasta lik dječaka cvijeće
5.000.000 dinara plava i tamno crvena Nikola Tesla Teslin transformator
10.000.000 dinara zelena Ivo Andrić Zgrada Narodne biblioteke Srbije
50.000.000 dinara crvena lik djevojke Zgrada Univerziteta u Beogradu tzv. Kapetan-Mišino zdanje
100.000.000 dinara plava lik mladića Zgrada SANU
500.000.000 dinara ljubičasta lik mlade žene Poljoprivredni fakultet Univerziteta u Beogradu
1.000.000.000 dinara
(1 milijarda dinara)
ljubičasta lik djevojke Zgrada Skupštine SR Jugoslavije
(danas Dom Narodne skupštine Republike Srbije)
10.000.000.000 dinara
(10 milijardi dinara)
ljubičasta Nikola Tesla Teslin transformator

1993.

[uredi | uredi kod]

ISO 4217 kod dinara iz ovog perioda bio je YUO. 1. oktobra 1993. godine izvršena je četvrta denominacija jugoslavenskog dinara po omjeru:

1.000.000 starih dinara (YUR) = 1 novi dinar (YUO).

Novčanice su zadržale stari dizajn, kao i motive. U seriji iz 1993. godine izdate su novčanice od 5000, 10.000, 50.000, 500.000, 1 milion, 5 miliona, 50 miliona, 500 miliona, 5 milijardi, 50 milijardi i 500 milijardi dinara. Već za tri mjeseca, zbog hiperinflacije, došlo je do nove denominacije dinara.

Serija 1993.
Izgled Nominalna
vrijednost
Veličina Boja Opis Datum izdavanja
Lice Naličje Lice Naličje
5.000 dinara smeđa Nikola Tesla Muzej Nikole Tesle u Beogradu 1993.
10.000 dinara crvena i zelena Vuk Karadžić Tršić i Manastir Tronoša
50.000 dinara ljubičasta Petar II Petrović Njegoš Cetinjski manastir
500.000 dinara zelena Dositej Obradović Manastir Novo Hopovo
5.000.000 dinara smeđa i plava Karađorđe Petrović Karađorđev konak u Topoli
50.000.000 dinara crvena Mihajlo Pupin Stara telefonska centrala u Beogradu
500.000.000 dinara plava Jovan Cvijić Zgrada Univerziteta u Beogradu tzv. Kapetan-Mišino zdanje
5.000.000.000 dinara
(5 milijardi dinara)
smeđa Đura Jakšić Manastir Vraćevšnica
50.000.000.000 dinara
(50 milijardi dinara)
crvena i plava Miloš Obrenović Konak kneza Miloša
500.000.000.000 dinara
(500 milijardi dinara)
tamno crvena Jovan Jovanović Zmaj Narodna biblioteka Srbije

1994.

[uredi | uredi kod]

ISO 4217 kod dinara iz ovog perioda bio je YUG. 1. januara 1994. godine izvršena je peta denominacija jugoslavenskog dinara po omjeru:

1.000.000.000 starih dinara (YUO) = 1 novi dinar (YUG).

Novčanice su zadržale stari dizajn, kao i motive. U seriji iz 1994. godine izdate su novčanice od 10, 100, 1000, 5000, 50.000, 500.000 i 10 miliona dinara. Tri sedmice kasnije, 24. januara 1994. zbog hiperinflacije, došlo je do nove denominacije dinara. U ovoj seriji, novčanice od 10 i 100 dinara nisu imale serijske brojeve. Novčanica od 10 miliona dinara iz serije 1992-93. je izdata sa crvenim žigom 1994, te novim potpisom guvernera na naličju.

Serija 1994.
Izgled Nominalna
vrijednost
Veličina Boja Opis Datum izdavanja
Lice Naličje Lice Naličje
10 dinara zelena Josif Pančić Planine 1994.
100 dinara plava i crvena Nikola Tesla Muzej Nikole Tesle u Beogradu
1.000 dinara ljubičasta i crvena Petar II Petrović Njegoš Cetinjski manastir
5.000 dinara plava i ljubičasta Dositej Obradović Manastir Novo Hopovo
50.000 dinara crvena Karađorđe Petrović Karađorđev konak u Topoli
500.000 dinara žuta Jovan Cvijić Zgrada Univerziteta u Beogradu tzv. Kapetan-Mišino zdanje
10.000.000 dinara
(Novčanica iz 1993. godine sa dodatnim žigom "1994")
zelena Ivo Andrić Narodna biblioteka Srbije

Novi dinar

[uredi | uredi kod]

ISO 4217 kod dinara iz ovog perioda bio je YUM. 24. januara 1994. godine izvršena je zamjena jugoslavenskog dinara, koji je bio direktno vezan za njemačku marku, po kursu prethodnog dana u odnosu:

13.000.000 starih dinara (YUG) = 1 Novi dinar (YUM) = 1 njemačka marka (DEM).

Naziv Novi dinar, bio je otisnut na novčanicama i zadržao se do 2000. godine. Prva serija sadržavala je apoene od 1, 5 i 10 novih dinara. U drugoj seriji iste godine izašle su dvije nove varijante novčanice od 5, 10 i nova novčanica od 20 novih dinara, dok su apoeni od 50 i 100 novih dinara pušteni u opticaj 1996. godine

Serija 1994–96. "Novi dinar"
Izgled Nominalna
vrijednost
Veličina Boja Opis Datum izdavanja
Lice Naličje Lice Naličje
1 novi dinar smeđa i plava Josif Pančić Planine 1994.
5 novih dinara crvena Nikola Tesla Muzej Nikole Tesle u Beogradu
ljubičasta
10 novih dinara ljubičasta Petar II Petrović Njegoš Cetinjski manastir
smeđa
20 novih dinara zelena i smeđa Đura Jakšić Manastir Vraćevšnica
50 novih dinara zelena Miloš Obrenović Konak kneza Miloša 1996.
100 novih dinara zelena Dositej Obradović Manastir Novo Hopovo

2000.

[uredi | uredi kod]

2000. godine su izdate nove novčanice bez riječi novi u apoenima od 10, 20, 50 i 100 dinara. Novčanice od 200 i 1000 dinara su izdate 2001., a poslije njih je 2002. puštena u opticaj novčanica od 5000 dinara.

Serija 2000–02.
Izgled Nominalna
vrijednost
Veličina Boja Opis Datum izdavanja
Lice Naličje Lice Naličje
10 dinara Oker-žuta Vuk Karadžić
Filip Višnjić u pozadini
Slika Vuka Karadžića; Učesnici Prvog slovenskog kongresa održanog u Pragu 1848. Vinjete slova koje je uveo Vuk Karadžić 2000.
20 dinara zelena Petar II Petrović Njegoš Statua Njegoša iz Njegoševog mauzoleja
planina Lovćen
50 dinara Purple Stevan Mokranjac
klavir
Slika Mokranjac
Motiv iz Miroslavljevog evanđelja
Note
100 dinara plava Nikola Tesla
definicija Tesle, jedinice magnetske indukcije
Portret Nikole Tesle
asinhroni motor
200 dinara smeđa Nadežda Petrović; Statua Nadežde Petrović; Silueta manastira Gračanica slika Nadežde Petrović
manastir Gračanica
2001.
1.000 dinara crvena Đorđe Vajfert
Vajfertova pivara
Slika Đorđa Vajferta
Hologram Svetog Juraja
Detalj iz unutrašnjosti stare zgrade Narodne banke Jugoslavije
5.000 dinara ljubičasto-zelena

Slobodan Jovanović
Detalj ornamenta sa zgrade SANU

Portret Slobodana Jovanovića
Silueta Narodne skupštine Srbije
2002

Izgled novčanica srpskog dinara zasniva se na dizajnu ove serije jugoslavenskog dinara. Jedina je razlika to, što umjesto teksta Narodna Banka Jugoslavije na naličju novčanica piše Narodna Banka Srbije.

Vanjske veze

[uredi | uredi kod]