Hemoptizija
Ukoliko ste tražili Masivno iskašljavanje krvi (plućna hemoragija), vidite članak Hemoptoja.| Hemoptizija | |
|---|---|
lat. | Hemoptyis |
 | |
| Prelom rebra grudnog koša može uzrokovati hemoptiziju | |
| Klasifikacija i eksterni resursi | |
| ICD-10 | R04.2 |
| ICD-9 | 786.3 |
| DiseasesDB | 5578 |
| MedlinePlus | 003073 |
| MeSH | D006469 |
Hemoptizija, (lat. hemoptyis), iskašljavanje krvi, krvavi ispljuvak, je iskašljavanje malih količina krvi u vidu crvenih končića ili grudvica. Hemoptizija se može pojaviti u sluzavom ili gnojavom ispljuvku. Postoji mnogo uzroka i poremećaja koji mogu da izazovu hemoptiziju, počev od srčanih oboljenja preko povreda do infekcija pluća i malignih bolesti. Iskašljavanje velikih količina krvi se naziva hemoptoja.[1]
Hemoptoja, obilno iskašljavanje krvi, (lat. hemoptoa), je naziv za iskašljavanje velikih količina (više od 150- 200 ml/čas) krvi, najčešće kao posledica oštećenja zida (prskanja) velikih krvnih sudova. Nekada ova krvarenja mogu da budu toliko izražena i masivna, da zbog velikog gubitka krvi dovede do pojave iskrvavljenosti. Hemoptoja se dosta često javlja kod; •tuberkuloze pluća • bronhiektazije • tumori pluća i gornjih disajnih puteva • apseci pluća • povrede pluća i bronha •[2]
Epidemiologija[uredi | uredi kod]
Širom sveta, tuberkuloza je najčešći uzrok hemoptizije. U industrijalizovanim zemljama sveta, najčešći uzroci hemoptizije su bronhitis, bronhiektazije upale pluća i karcinom bronha. U ok 7% bolesnika sa hemoptizijom inicijalno se dijagnostikuje bronhogeni karcinom. Oko 20% bolesnika sa bronhogenim karcinomom pokazuje znake hemoptizije. Krvarenje kod karcinoma su poslesedica nekroze (izumiranja) tumorskog tkiva koja dovodi do ruptura malih krvnih sudova bronha, ili zbog invazije tumora u jedan od krvnih sudova pluća. Tada je krvarenje masivnije i javlja se u obliku hemoptoje.
Faktori rizika[uredi | uredi kod]
Faktori rizika za pojavu hemoptizije mogu biti;[3]
- Pol, (muškarci su skloniji)
- Starost, (osobe preko 40 godina starosti su u većem riziku)
- Zloupotreba duvana, (pušenje)
- Hemoptizija koja je trajala duže od nedelju dana
- Kašalj velike jačine, sa velikom količinom iskašljane krvi (više od oko 30 ml po epizodi)
- Maligni tumori pluća ili drugih organa, sa pratećim metastazama u plućima.
- Boravak u endemskim područjima u kojima vladaju zarazna bolesti (paraziti, virusi, gljivica, bakterije)
- Povrede grudnog koša.
- Profesionalne bolesti (rudari, ronioci, kesonski radnici, čistači itd.)
Uzrok[uredi | uredi kod]
Hemoptizija nastaje kao posledica preleska crvenih krvnih zrnaca (eritrocita) kroz zid alveolo-kapilarne membrane u alveolu, odakle se pomešani sa ispnjuvkom iskašljavaju iz disajnih puteva. Najčešći uzrok hemoptizije su razna stanja i bolesti izaazvane pre svega povećanom propustljivošću alveolo-kapilarne membrane, mehaničkim oštećenjem (pucanjem) krvnih sudova i nekrozom (izumiranjem) okolnog tkiva koja zahvata i krvne sudove.
Plućna hemoragija (krvarenje) može biti difuzna ili fokalna. Difuzna alveolarni hemoragija se najčešće javlja kao izolovano stanje, ali može biti udružena sa oboljenjima i poremećajima funkcije drugih organskih sistema ili biti poledica tih oboljenja. Krvarenje može biti subkliničko i hronično, prezentovano samo preko hipohromne anemije, može biti epizodično i simptomatsko ili prisutno kao masivni, po život opasni gubitak krvi. Fokalna plućna hemoragija je najčešća u sprovodnim disajnim putevima ali se može javiti i u plućnom parenhimu. Najčešći uzročnik hemoptizija u dečjem uzrastu je cistična fibroza.[4]
Oštećenja krvnih sudova u disajnim putevima mogu biti na bilo kom nivou; nos, ždrelo, traheja, bronhialno stablo, plućni parenhim. Iskašljavanje samo krvi, najčešće potiče iz gornjih disajnih puteva i bronhijalnog stabla.
| Lokalizacija | Mogući uzroci |
| Pluća | Bakterijske infekcije pluća (upala pluća, apsces pluća, tuberkuloza) • Ostale infekcije (amebijaza, gljivične infekcije) • Hemijske povrede-udisanje agresivnih respiratornih otrova (bojni otrovi i drugi lao isparljivi otrovi u oblikui gasa, pare i aerosola) • Mehaničke povrede pluća (barotrauma) • Embolija pluća (septička) • Adenom bronha • |
| Bronhijalnog stablo | Akutni i hronični bronhitis Povrede krvnih sudova u toku jačeg naprezanja za vreme kašlja • Bronhiektazije • Tumori bronha • Oštećenja bronha stranim telom • Korozivnim sredstvima izazvana oštećenja (trovanja) • Aneurizma grudne aorte. |
| Srce i krvni sudovi, | Infarkt srca • Mitralna stenoza • Hronična insuficijencija srca • Arterio-venska fistula • Urođene anomalije plućne arterije • Arterijska hipertenzija. Embolija pluća • „Eisenmenger“ sindrom • |
| Krv i krvotvorni organi | Trombocitopenijska purpura • Hemofilija • Leukemija |
| Ostalo | Uremija • Idiopatska plućna hemosideroza • Akutni visinski edem pluća • Dekompresiona bolest • Endometrioza • Hormonski poremećaji • Naporan fizički rad • Izlaganje prekomernoj toploti i hladnoći. Upotreba lekova (acetilsalicilne kiseline i lekovi sličnog dejstva)• „Goodpasture“ sindom, |
Klinička slika[uredi | uredi kod]
U prodromalnom (početnom) periodu hemoptizija se manifestuje obično u vidu golicanje u grlu ili nadražaja na kašalj, koji kasnije prelazi karakteristični oblik kliničke slike, iskašljavanje krvi-hemoptiziju, u ispljuvku ili iskašljanom vazduhu. Ako se radi o hemoptoji iskašljavanje je praćeno velikim količinama krvi, (>200 ml/ na čas) a kod težih ili dugotrajnih krvarenja i znacima iskrvavljenosti. Svetla, ponekad penušavo krv ukazuje na sveže krvavljenje, dok je krv koja je neko vreme bila u plućima tamna i delimično koagulisana. Rozikast penušav ispljuvak, praćen gušenjem, ukazuje na edem pluća.
Pored iskašljavanja krvi nezavisno od toga šta je uzrok krvavog ispljuvka, u kliničkoj slici bolesnika mogu se javiti i sledeći simptomi;[3]
- Bol u grudima
- Dispneja (nedostatak vazduha, i u mirovanja)
- Groznica
- Mučnina
- Tahipneja (ubrzano disanje)
- Povraćanje
Nivoi hemoptizije[uredi | uredi kod]
Na osnovu količine iskašljane krvi postoje tri stepena hemoptizije;
- Prvi stepen; (blaži oblik hemoptizije), ako je količina iskašljane krvi do 100 ml/24 časa.
- Drugi stepen; (umereni oblik hemoptizije), ako je količina iskašljane krvi od 100 do 500 ml/24 časa.
- Treći stepen; (težak oblik hemoptizije), ako je količina iskašljane krvi veća od 500 ml/24 časa.
- Hemoptoja; je poseban, najteži, oblik iskašljavanja krvi koji se naziva i »eksanguinantna hemoptizija«, koju karakteriše krvarenje u količini većoj od 150 ml/čas.
Dijagnoza[uredi | uredi kod]
Svako iskašljavanje krvi zahteva detaljno ispitivanje bolesnika. Dijagnoza osnovnog oboljenja se postavlja na osnovu;
- Anamneze.
- Objektivnog pregleda.
- Laboratorijske analize, ispljuvka i krvi(trombocita, faktora koagulacija, krvne slike, krvne grupe ABO + RH faktora itd)
- Bakteriološke analize ispljuvka, na bacil tuberkuloze i druge infektivne bolesti.
- Radiografija grudnog koša;
- Bronhoskopija;
- CT grudnog koša (kompjuterizovana tomografija).
- Spirometrija (isipitivanja plućne funkcije).
- Scintigrafija pluća.
- Ostalih testova, u zavisnosti od sumnje na mogući uzrok hemoptizije i nakon dobijenih rezultata početnog ispitivanja.
Diferencijalna dijagnoza[uredi | uredi kod]
Pacijenti često nisu sigurni da li je krv iz respiratornog ili digestivnog trakta. Zato u postoji velika razlika, u diferencijaloj dijagnozi (ali i u konačanom ishodu oporavaka) i lečenja, između hemoptizije i hematemeze (povraćanja krvi).
| Hemoptizija | Hematemeza | |||||||||||
Terapija[uredi | uredi kod]
Etiološka terapija[uredi | uredi kod]
Ova vrsta terapije, koja se zasniva na lečenju uzroka hemoptizije, primenjuje se obavezno u svim slučajevima hemoptizije, i kada se hemaoptizija ispoljava u blagom ili umereno teškom obliku uz stalni nadzor bolesnika.[6]
Lečenje masivne hemoptizije (hemoptoje)[uredi | uredi kod]
Kako se kod ovog oblika (hemoptoje) radi o obilnom krvarenju (najčešće preko 200 ml krvi) ona ima osnovni cilj da što pre zaustavi krvarenje i da održava vitalne funkcije (posebno disanja) sve do prestanka daljeg iskašljavanja krvi i obuhvata sledeće mere;
- Primenu kiseonika, čiji protok terba podesiti tako da se u krvi održava arterijska saturacija kiseonikom veća od 90%
- Primena infuzija makromolekularnih rastvora i pune krvi (vidi transfuzija krvi) u slučaju masivnih iskrvavljenja i pretećeg hipovolemijskog šoka.
- Intubacija traheje i mehanička ventilacija ako je bolesnik u komi
- Infuzija vazokonstriktornih lekova, najčešće zaustavlja krvarenja. U slučaju neuspeha, pristupa se interventnoj embolizaciji (spaljivanju) arterija odgovornih za pojavu krvarenja.
- Operativni zahvat, primenjuje se kao poslednje sredstvo, u slučaju neuspeha ostalih načina terapije. Bolesnici sa masivnim krvrenjem iz disajnih puteva (hemoptojom) predstavljaju jedan od najtežih problema u grudnoj hirurgiji.
Vidi još[uredi | uredi kod]
Literatura[uredi | uredi kod]
- ↑ Ristić S. M. Klinička propedevtika, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1990.
- ↑ Cahill, B.C., Ingbar, D.H. (1994) Massive hemoptysis. Assessment and management. Clin Chest Med, 15(1): 147-67
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Hemoptysis ,Signs and Symptoms Arhivirano 2009-02-04 na Wayback Machine-u Posećeno; 17. februara 2010. en
- ↑ Radić, S.et al. "Plućna hemoragija i hemoptizije u dece." Dečja pulmologija 10.1-2 (2002): 21-26. Posećeno 17. februara 2010. sr
- ↑ Glogovac Mileta: ZNAČAJ HEMOPTIZIJA I HEMOPTOJA U DIFERENCIJALNOJ DIJAGNOZI TUBERKULOZE PLUĆA, Timočki Medicinski Glasnik, Vol. VIII, br. 2, 1983; 111-116
- ↑ Dedić Svetislav, Obrenović M., Anđelković D.: SAVREMENA TERAPIJA TUBERKULOZE RESPIRATORNIH ORGANA, Timočki Medicinski Glasnik, Vol. VIII, br. 4, 1983; 312-324