Utvrđivanje bolesti

Izvor: Wikipedija
Prijeđi na navigaciju Prijeđi na pretragu

Utvrđivanje bolesti, postavljanje dijagnoze je postupak ispitivanja bolesnika i utvrđivanje bolesti, koji u propedevtici i kliničkoj praksi, koristi jasno utvrđenu medicinsku metodologiju. Metodologija utvrđivanja bolesti zahteva da ispitivač poseduje određena znanja, i veštine, da razlikuje glavne (osnovne) od sporednih znakova i simptoma bolesti. U toku utvrđivanja bolesti ispitivač mora strogo poštovati pravila medicinske metodologije za utvrđivanje bolesti, koja zahtevaju striktno poštovanje određenog redosleda utvđivanja bolesti određenih tkiva, sistema i organa.[1],[2] U kliničkoj psihologiji, utvrđivanje bolesti je deo psihološke procene, i podrazumeva utvrđivanje bolesti ili psihičkog stanje primenom metodologije posmatranja simptoma i znakova.

Lekar utvrđuje bolest na osnovu simptoma, znakova i drugih komplementarnih nalaza, koji se ispoljavaju kod bolesnik. Obično se bolest ne može utvrditi samo na osnovu jednog simptoma jer se oni najčešće sreću kod više bolesti, i zato se pri utvrđeivanju bolesti moraju uzeti u obzir brojni znaci i simptomi, koji se često nadopunjuju brojnim dijagnostičkim metodama.

Istorijat

[uredi | uredi kod]

U istoriji medicine, utvrđivanje bolesti, počenje da se ozbiljnije primenjuje još od davnih dana, počev od Imotepa u drevnom Egiptu i Hipokrata u antičkoj Grčkoj. U metodologiji tradicionalne kineske medicine, primenjivana su četiri postupka za utvrđivanje bolesti; inspekcija, auskultatorno-mirisno ispitivanja i palpacija [3]

Vavilonski medicinski udžbenik Priručnik za dijagnozu, koji je napisao (engl. Esagil-kin-apli) (fl. 1069.-1046. p. n. e.), uvodi empirizam, logiku i racionalnost u metodologiju utvrđivanja bolesti.[4] Knjiga primenjuje logička pravila i kombinovano posmatranje simptoma na telu bolesnika za utvrđivanje i prognozu bolesti.[4] U svojoj knjizi (engl. Esagil-kin-apli) opisuje simptome mnogih vrsta epilepsije i srodnih oboljenja, navodeći njihovu dijagnozu i prognozu [5]

U metodologiji savremene svetske medicine za utvrđivanje bolesti, sve više se nameće praksa i iskustvo lekara, nad teoretskim znanjima koja su sve sadržajnija i bogatija u 21. veku, i čija pravilna primena, mora biti sastavni deo prakse, kroz praksu uvežbana, proverena i dokazana kao pouzdana i ispravna.

Metodologija

[uredi | uredi kod]

Metodologija utvrđivanje bolesti zahteva primenu oba principa logike, odnosno analizu i sintezu, koristeći pri tome i razne postupke i rednje, za utvrđivanje dijagnoze bolesti;[2]

Anamneza

[uredi | uredi kod]
Glavni članak: Anamneza (medicina)

Je postupak prikupljanja podataka o subjektivnim tegobama (prikupljanje simptoma bolesti) koji su se javili kod bolesnika od početka bolesti do momenta uzimanja anamneze. Podaci za anamnezu prikupljaju se od samog bolesnika, ali i od članova porodice ili od lica iz bolesnikove okoline, ako to metodologija utvrđivanja bolesti zahteva.

Objektivan (fizikalan) pregled

[uredi | uredi kod]

To je postupak kojim se utvrđuju promene u bolesnika (zanci bolesti). Objektivan (fizikalan) pregled se obavlja korišćenjem sledećih osnovnih fizikalnih metoda;

Posmatranje (inspekcija)
[uredi | uredi kod]

Je vizuelni način posmatranja bolesnika i pojednih njegovih delova tela. Ova metod pre svega podrazumeva uporedno posmatranje celokupnok tela, ili pojedinih njegovih delova i zahteva dosta znanja i iskustva od ispitivača.

Je postupak kojim se pipanjem određenih delova tela ocenjuje kvalitet osećaja (osećaj dodira, toplote (temperature), pokreta, treperenja, položaja i čvrstine). Palpcija zahteva određena znanja i obimno iskustvo.

Udaranje (perkusija)
[uredi | uredi kod]

Direktno udaranje po pojedinim delovima tela bolesnika i osluškivanje proizvedenog zvuka i drugih pojava koje tom prilikom nastaju naziva se udaranje. Udaranjem po površini tela proizvodi treperenje zida grudnog koša, trbuha i organa smeštenih u dubini tela, koje se u vidu zvučnih talasa prenose do uva ispitivača.

Osluškivanje (auskultacija)
[uredi | uredi kod]

Je metoda kojom se osluškuju zvuci (šumovi) i druge zvučne pojave koje nastaju pri radu pojednih organa u telu, kao i njihove promena koje mogu da nastanu u toku pojedinih bolesti. Osluškivanje se može vršiti direktno postavljanjem uva na određeni deo tela, ili indirektno preko određenog pribora koji se koristi u objektivnom pregledu.

Dopunska ispitivanja

[uredi | uredi kod]

Obuhvataju veliki broj postupaka pri kojima se koriste razni aparati i oprema za utvrđivanje suštinskih promena, funkcionalnih osobina i anatomohistoloških promena tkiva, organa, sistema organa i sastav pojednih tkivnih tečnosti, u bolesnika.

Utvrđivanje (postavljanje) dijagnoze

[uredi | uredi kod]

Dijagnoza bolesti je najkraći mogući izraz o svim karakteristikama bolesti i ona treba da obuhvati i da iskaže;

  • vrstu bolesti (suštinu promena u organizmu),
  • mesto promena (koji je organ zahvaćen),
  • uzrok (etiologiju),
  • patogenezu, funkcionalne poremećaje,
  • tok i ishod bolesti.[2]

Dijagnozom se izražava i aktivnost bolesti, da li se radi o mirnom ili stalno napredujućem obliku, čiji tok može biti spor ili brz. Dijagnoza nije u stanju (i ne treba) [2] da navede sve činjenice, ali mora da sadrži što više izraza koji jasno opisuju stanje i vrstu bolesti u nekog bolesnika.

Dijagnoza bolesti se utvrđuje na osnovu simptoma i znakova bolesti (anamneze) i opšte inspekcije bolesnika, ali je ispravnije ako se dijagnoza postavlja nakon detaljno prikupnjenih podataka primenom napred navedenih postupaka. Kada se pažljivo prikupe svi podaci, oni se detaljno analiziraju i izvodi se konačni zaključak o svim karakteristikama (vidovima) bolesti.

Zaključak koji proističe nakon navedene metodologija utvrđivanja bolesti naziva se dijagnoza bolesti.[2]

Epikriza
[uredi | uredi kod]

Izvođenje zaključaka u toku postavljanja dijagnoze bolesti, naziva se epikriza (lat. epicrisis). Epikriza na najkraći mogući način koji na osnovu simptoma i osnovnih znakova bolesti i najbitnijih rezultata dopunskih ispitivanja, treba da objasni na osnovu čega se došlo do dijagnoze bolesti.[2]

Medicinska dokumentacija

[uredi | uredi kod]

Pravilno prikupljena dokumentacija u prošlosti, olakšava utvrđivanje postojeće bolesti ali i potvrdu da je trenutna bolest posledica ponovnog javljanja već ranije evidentirane bolesti.

Zato se sve prikupljene činjenice o bolesniku (generalije) i njegovoj bolesti detaljno se upisuju u medicinsku dokumentaciju, koja može biti u pisanom ili elektronskom obliku (na računaru). Osnovnu medicinsku dokumentaciju čini bolesnički karton (u ustanovama osnovne zaštite) i istorija bolesti (u ustanovama stacionarne zaštite). Celokupni podaci o bolesti, sprovedenim ispitivanjima, kao i sva zapažanja konstatovana u toku lečenja bolesnika unose se u dokumentaciju, ili se beleže na posebnim listovima, koji se priključuju uz osnovnu dokumentaciju, a svi ti pisani ili elektronski podaci o bolesniku i njegovoj bolesti predstavljaju medicinsku dokumentaciju. Pažljivo prikupljena dokumentacija čuva se prema propisanim rokovima od nadležnog Ministarstva zdravlja.[2]

Jednom pravilno ustrojena medicinska dokumentacija može olašati prepoznavanje bolesti, nakon ponovnog javljanja boelsnika ili usmeriti na novonastale bolesti i bronih komplikacija.

Problemi

[uredi | uredi kod]

U toku postuka utvrđivanja bolesti mogu nastati i sledeći problemi;

  • Izostanak dijagnoze,
  • Kašnjenje u postavljanju dijagnoze
  • Nejasnoća oko označavanje dijagnoze
  • Uopštavanje dijagnoze ili netačna dijagnoza.

Povezano

[uredi | uredi kod]

Literatura

[uredi | uredi kod]
  1. Antić R. Interna propedevtika, Institut za stručno usavršavanje i specijalizaciju zdravstvenih radnika, Beograd, 1976.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 Ristić S. M. Klinička propedevtika, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1990.
  3. „Four diagnostic methods of traditional Chinese medicine”. Pristupljeno 09. 02. 2010.  (en)
  4. 4,0 4,1 H. F. J. Horstmanshoff, Marten Stol, Cornelis Tilburg (2004), Magic and Rationality in Ancient Near Eastern and Graeco-Roman Medicine, p. 97-99, ISBN 90-04-13666-5.
  5. Marten Stol (1993), Epilepsy in Babylonia, p. 5, ISBN 90-72371-63-1.
Utvrđivanje bolesti
Istorija bolesti GeneralijeAnamnezaSadašnja bolestSadašnje stanje po sistemimaRanije bolestiNavike bolesnikaPorodična anmnezaSocijalno-epidemiološki podaciAnamnezni zaključak
Fizikalan pregled InspekcijaPerkusijaPalpacijaAuskultacija
Dopunska ispitivanja Invazivna dijagnostikaMinimalno invazivna dijagnostikaNeinvazivna dijagnostika