Valparaíso
Valparaíso
| |
|---|---|
 | |
| Koordinate: 33°03′S 71°37′W / 33.050°S 71.617°W | |
| Država |  Čile
|
| Regija | Valparaíso |
| Provincija | Valparaíso |
| Vlast | |
| - Alcalde | Jorge Sharp Fajardo |
| Površina | |
| - Urbano područje | 48.0 km²[1] |
| - Područje utjecaja | 402[2] |
| Visina | 10[1] |
| Stanovništvo (2017.) | |
| - Urbano područje | 252,888[1] |
| - Urbana gustoća | 5,274 stan. / km²[1] |
| - Područje utjecaja | 315,732[2] |
| - Gustoća područja utjecaja | 786.2 stan. / km²[2] |
| Vremenska zona | UTC-4 (UTC-3) |
| Poštanski broj | 234 0000[1] |
| Pozivni broj | 32[1] |
| Karta | |
  Valparaíso Pozicija Valparaísa u Čileu | |
Valparaíso je lučki grad od 252,888[1] i općina od 315,732 stanovnika[2] u sredini Čilea.
On je i administrativni centar istoimene Regije i Provincije.
Valparaíso zajedno sa svojim nekadašnjim predgrađima Viña del Mar, Villa Alemana, Quilpué i Concón, sa kojima je danas spojen, formira konurbaciju - Veliki Valparaíso u kojoj živi 1,020,000 stanovnika.[3]
Pored tog što je sjedište Čileanskog kongresa (skupštine), on je sjedište ministarstva kulture i Čileanske ratne mornarice.
Valparaiso je najvažniji kulturni centar Čilea i ubraja se među najlepše gradove sveta. Grad je izgrađen na padinama planina koje se spuštaju ka okeanu. Poznat je po lavirintu kaldrmisanih starih uličica i uspinjačama. Jula 2003, istorijski centar grada, izgrađen u stilu kolonijalne arhitekture, proglašen je svetskom baštinom UNESKO-a.
U gradu su rođeni bivši čileanski predsednik Salvador Allende, general i diktator Augusto Pinochet, a tu je živeo i pesnik Pablo Neruda. Pablo Neruda je Valparaiso nazvao „nevesta okeana“ (novia del océano).
Valparaíso leži na jugu širokog otvorenog Istoimenog zaljeva Tihog oceana, udaljen 140 km sjeverozapadno od glavnog grada Santiaga.[4]
Grad se prostire po obroncima polukružnog amfiteatra kog formiraju stepeničasta brda, visoka od 20 - 60, pa sve do 450 metara, po kojima su danas kuće u kojima živi oko 90% stanovnika Valparaísa.[4] sve do stjenovitog poluotoka Angeles, koji ga štiti od vjetrova sa juga i zapada, ali ne i onih sa sjevera.
Klima u Valparaisu je mediteranska. Leta nisu pretopla jer sa okeana duvaju osvežavajući vetrovi.
Prvi Evropljanin koji je doplovio do zaljeva 1536. bio je španjolski konkvistador Juan de Saavedra, on ga je i nazvao - Valparaíso (Rajska dolina) po svom rodnom selu - Valparaíso de Arriba, iz Provincije Cuenca.[4]
Pedro de Valdivia odabrao je 1542. taj zaljev za luku tek osnovanog Santiaga. Isprva je to bilo samo sidrište za brodove iz Vicekraljevstva Peru, ali se od 1559. već počelo formirati naselje, nukleus današnjeg Valparaísa.[4]
Valparaiso su često napadali gusari. Između ostalih, Fransis Drejk je 5. decembra 1578. napao i opljačkao ovo naselje.
U vreme pre izgradnje Panamskog kanala Valparaiso je uz San Francisco bio najvažnija luka zapadne obale Amerike.
Zemljotresi su pogodili Valparaiso 1822. i 1851, a 1906. zemljotres i cunami.
U periodu 1850–1860 u gradu je otvorena berza i prva privatna banka Čilea. Sagrađena je i železnička pruga koja je grad povezivala sa Santjagom. Grad je bio magnet za imigrante iz Engleske, Nemačke, Francuske, Italije i SAD, koji su gradu doneli svoje tradicije, otvarali škole i podizali građevine u stilu zemalja odakle su došli.
Lokalne dnevne novine - El Mercurio de Valparaíso, osnovane 1827, su najstariji aktivni dnevni list na španskom jeziku u svetu.
Dana 31. marta 1866. grad je razrušen u Ratu za nezavisnost Čilea kada ga je bombardovala španska ratna flota. Na grad je ispaljeno 2600 granata.
| Historijski kvart lučkog grada Valparaísa | |
|---|---|
 Svjetska baština – UNESCO | |
 | |
| Čile | |
| Registriran: | 2003. (44. zasjedanje) |
| Vrsta: | kulturno dobro |
| Mjerilo: | iii |
| Referenca: | UNESCO |
Luka Valparaisa je jedna od najvažnijih u Južnoj Americi. U 19. veku Valparaiso je bio najveća luka celog Pacifičkog regiona. Po otvaranju Panamskog kanala 1914, značaj luke je naglo opao. Po količini transportovane robe, obližnja luka San Antonio je danas prestigla Valparaiso.
- Municipalidad de Valparaíso de Valparaíso (službene stranice) (es)
- Historic Quarter of the Seaport City of Valparaíso (en)
- Valparaíso na portalu Encyclopedia Britannica (en)
- Valparaíso - informacije na stranici Wikivoyage
|  | ||
| Nematerijalna svjetska baština Čilea | |||
| 1Čileanska svjetska baština u Oceaniji, 2 Zajednička svjetska baština Čilea, Bolivije i Perua | |||
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 „Chile: Valparaíso” (engleski). City population. Pristupljeno 16.12.2020.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 „Valparaíso Municipality in Chile” (engleski). City population. Pristupljeno 16.12.2020.
- ↑ „Major Agglomerations of the World” (engleski). City population. Pristupljeno 16. 12. 2020.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Alfredo Sánchez, Joaquín Bosque, Cecilia Jiménez. „Valparaíso: su geografía, su historia...” (španjolski). Estudios Geográficos. Pristupljeno 22. 12. 2020.