Bački Gračac
| Bački Gračac | |
|---|---|
|
| |
| Osnovni podaci | |
| Država |  Srbija
|
| Pokrajina | Vojvodina |
| Upravni okrug | Zapadnobački |
| Opština | Odžaci |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo (2022) |  2286
|
| Gustina stanovništva | 75 st./km² |
| Geografija | |
| Koordinate | 45°33′10″N 19°19′15″E / 45.552833°N 19.320833°E |
| Nadmorska visina | 82 m |
| Površina | 30,6 km² |
  Bački Gračac Bački Gračac (Srbije) | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski kod | 25252 |
| Pozivni broj | 025 |
| Registarska oznaka | SO |
Koordinate: 45° 33′ 10" SGŠ, 19° 19′ 15" IGD
Bački Gračac je selo u opštini Odžaci, u Zapadnobačkom okrugu, autonomnoj pokrajini Vojvodini. Prema popisu iz 2011. bilo je 2286 stanovnika, a prema popisu stanovništva iz 2002. godine selo je imalo 2913 stanovnika, od kojih su 2810 srpske nacionalnosti.
Bački Gračac se nalazi na zapadu Bačke, između Odžaka na jugozapadu, Lalića na jugoistoku, Ruskog Krstura na istoku, Kruščića na severoistoku, Bačkog Brestovca na severozapadu i Srpskog Miletića na zapadu.
Raniji nazivi sela koji su se upotrebljavali u srpskom jeziku bili su Filipovo i Filipovo Selo, iz čega vodi poreklo i nemački naziv - Filipowa ili Filipsdorf. U nemačkom jeziku su korišćeni i nazivi Kindlingen i Sankt Philipp, dok su u mađarskom jeziku korišćeni nazivi Szentfülöp i Szent-Fülöp.
Ugarski kralj Bela III (1173—1196) u jednom dokumentu pominje selo Filipova. 1650. godine, u doba osmanske uprave, selo se pominje pod imenom Filipovo,[1] a bilo je nastanjeno Srbima.[2] 1652. godine u selu ima sedam kuća i manastir, a do 1764. godine sagrađeno je 20 kuća. Godine 1762. počelo je naseljavanje Nemaca iz južnih delova Nemačke i Češke, a oni u Filipovu grade 60 kuća. 1801. godine u selu ima 272 kuće, a do početka 20. veka taj broj je porastao na 535. U ovo doba, većinu stanovništva u naselju činili su Nemci, a bilo je i nešto Srba i Mađara.
Kao posledicu fašističke okupacije Jugoslavije u Drugom svetskom ratu i činjenice da je 95% jugoslovenskih Nemaca bilo učlanjeno u profašističku organizaciju "Kulturbund" [3] i da je sebe deklarisalo kao državljane Trećeg rajha,[3] nove posleratne jugoslovenske vlasti su većinu nemačkog stanovništva tadašnje Jugoslavije (uključujući i Nemce iz Bačkog Gračca) lišile građanskih prava i konfiskovale im imovinu. Veći deo jugoslovenskih Nemaca (oko 200.000) napustio je teritoriju Jugoslavije zajedno sa okupacionom nemačkom vojskom u povlačenju, dok je manji deo Nemaca koji je ostao na jugoslovenskoj teritoriji logorisan.[4] Posle ukidanja logora, i većina preostalih Nemaca se iselila iz zemlje.
Posle iseljavanja Nemaca, u mesto je doseljeno 4.328 kolonista, većinom iz Like. Maksimalan broj stanovnika u naselju dostignut je 1953. godine, posle čega je usledila regresija, koja je do početka 21. veka u izvesnoj meri ublažena. Zaustavljanju depopulacije u velikoj meri je doprinelo doseljavanje prognanih lica iz Hrvatske u poslednjoj deceniji 20. veka.
Prema popisu stanovništva iz 2002. godine, u naselju je bilo 2.913 stanovnika, dok je prema prethodnom popisu iz 1991. godine bilo 2.924 stanovnika.
U naselju Bački Gračac živi 2.446 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 44,1 godina (41,9 kod muškaraca i 46,2 kod žena). U naselju ima 1.103 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,64.
Ovo naselje je pretežno naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
Kretanje broja stanovnika kroz istoriju:
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Etnički sastav prema popisu iz 2002. | ||||
|---|---|---|---|---|
| Srbi | 2810 | 96.46% | ||
| Romi | 11 | 0.37% | ||
| Crnogorci | 9 | 0.30% | ||
| Mađari | 7 | 0.24% | ||
| Hrvati | 6 | 0.20% | ||
| Jugosloveni | 5 | 0.17% | ||
| Slovaci | 3 | 0.10% | ||
| Slovenci | 1 | 0.03% | ||
| Rusi | 1 | 0.03% | ||
| Rumuni | 1 | 0.03% | ||
| Muslimani | 1 | 0.03% | ||
| Bunjevci | 1 | 0.03% | ||
| Albanci | 1 | 0.03% | ||
| nepoznato | 23 | 0.78% | ||
| m | ž | |||
| ? | 5 | 4 | ||
| 80+ | 25 | 65 | ||
| 75-79 | 23 | 96 | ||
| 70-74 | 88 | 116 | ||
| 65-69 | 103 | 114 | ||
| 60-64 | 92 | 109 | ||
| 55-59 | 79 | 80 | ||
| 50-54 | 149 | 120 | ||
| 45-49 | 137 | 113 | ||
| 40-44 | 89 | 97 | ||
| 35-39 | 88 | 89 | ||
| 30-34 | 73 | 63 | ||
| 25-29 | 82 | 76 | ||
| 20-24 | 92 | 101 | ||
| 15-19 | 107 | 90 | ||
| 10-14 | 86 | 61 | ||
| 5-9 | 52 | 57 | ||
| 0-4 | 46 | 46 | ||
| prosek | 41.9 | 46.2 | ||
|
|
|
|
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija | Proizvodnja i snabdevanje... | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 521 | 150 | - | - | 201 | - | 17 | 38 | 8 | 37 |
| Ženski | 300 | 21 | - | - | 94 | 2 | 1 | 71 | 9 | 9 |
| Oba | 821 | 171 | - | - | 295 | 2 | 18 | 109 | 17 | 46 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 3 | 4 | 25 | 7 | 9 | 5 | - | - | 17 | |
| Ženski | 12 | 1 | 20 | 21 | 30 | 4 | - | - | 5 | |
| Oba | 15 | 5 | 45 | 28 | 39 | 9 | - | - | 22 |
Blizina Odžaka uticala je na transformaciju sela u prigradsko naselje. Bački Gračac ima osnovu dosta deformisanog pravougaonika i rešetkast raspored ulica. Pravougaonik je orijentisan pravcem jugozapad - severoistok. Širenje ka severozapadu bilo je ograničeno širokom i vodoplavnom fosilnom dolinom i jamurama. Centar sela je lepo uređen na raskrsnici dve ulice, istočno od one kojom prolazi drum. Na tom mestu se ranije nalazila nemačka crkva, a danas su tu sve javne zgrade.
2002. godine, poljoprivreda je angažovala samo 20,8% aktivnog stanovništva, dok je u industriji radilo njih 36,2%. To ne odražava funkcije Bačkog Gračca, jer ovde nema industrijskih objekata. Pre Drugog svetskog rata, u selu je radilo 8 kudeljara i jedan mlin, ali su oni zbog nerentabilnosti zatvoreni. Znatan broj ljudi radi i u drugim neagrarnim zanimanjima, a najveći broj neagrarnog stanovništva radi u Odžacima.
Sa saobraćajnog stanovišta, naselje u velikoj meri ima periferan položaj. Selo je na lokalnom putu koji povezuje Odžake sa Staparom. Pored sela je od 1908. godine postojala železnička pruga Crvenka - Odžaci, ali je saobraćaj na njoj obustavljen 1987. godine.
- ↑ Enciklopedija Jugoslavije JLZ Zagreb 1980. tom 1 str. 411
- ↑ Dr Dušan J. Popović, Srbi u Vojvodini, knjiga 1, Novi Sad, 1990, pp. 112-113.
- ↑ 3,0 3,1 Jelena Popov, Vojvodina i Srbija, Veternik, 2001, pp. 72.
- ↑ Z. Janjetović, Logorisanje vojvođanskih Nemaca od novembra 1944. do juna 1945. godine, Tokovi istorije, br. 1-2, Beograd, 1997.
- ↑ Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN 86-84433-14-9
- ↑ Knjiga 2, Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN 86-84433-01-7
- Dr Slobodan Ćurčić, Naselja Bačke - geografske karakteristike, Novi Sad, 2007.
 | U Wikimedijinoj ostavi nalazi se članak na temu: Bački Gračac |
- Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
- Satelitska mapa (Wikimapia)
- Gugl satelitska mapa (Maplandia)
- Plan naselja na mapi (Mapquest)
| Naseljena mesta opštine Odžaci |
|---|
|
Bački Brestovac • Bački Gračac • Bogojevo • Deronje • Karavukovo • Lalić • Odžaci • Ratkovo • Srpski Miletić |