Čokići
U ratu 1683-99 izvršena je velika seoba Srba pod Arsenijem III Čarnojevićem, u ratu 1737-39 seoba pod Arsenijem IV Jovanovićem – Šakabentom, u ratu 1788-91 ogromne mase iz Srbije i Bosne preplavile su Vojvodinu, Slavoniju i Hrvatsku,[1] a posle sloma prvog srpskog ustanka 1813 ogroman broj srpskog stanovništva prebegao je na područje Srema i Banata.[2] U XVIII veku je jedno jako udruženo bratstvo krenulo, odnosno pobeglo iz okoline Skadra. Bratstvo Čokića se iz Skadra preko Pešteri uputilo ka Raškoj oblasti (iz Crne Gore preko Novog Pazara i Raške). Vođa im je bio Petar (Pera) prstenjar od koga su današnji Čokići. Sa bratstvom Čokića je krenulo i bratstvo čiji je vođa bio Jovan, od koga su Jovančevići iz Vlaške, slave sv Jovana. Jovanovo bratstvo je iz drugog plemena i kumovalo je Perinom bratstvu. Petrovo bratstvo je bilo dobro odeveno i naoružano i svi su jahali na dobrim konjima. Lutajući dođu u selo Ratari kod Smederevske (Hasan Pašine) Palanke i tu se nastane. Petrovo bratstvo se zadrži u Ratarima, ograde sebi kolibu u kojoj će stanovati. Petar tu udaje sestru Živanu u jednu dobru porodicu, i od nje ima familija u Ratarima.[3] O tom naseljavanju, obavljenom pre Kočine krajine (1788), Gaja Pantelić Vodeničarević, kasnije znamenita ličnost Prvog srpskog ustanka, navodi da je Petar Čokić iz Masloševa (Stragari kod Topole) preseljen u selo Zagorica, koje je u blizini Ratara.[4]
- Familija Čokića u Kovačevcu, Mladenovac
Petrov brat Damnjan u zavadi ubije Turčina u Ratarima i odmetne se u hajduke. Petar se od straha od turske odmazde sa preostala 3 brata i snahom Rumenom preseli u Kovačevac. Petar se u Kovačevcu ženi sa Ankom Pantić iz Azanje i sa njom ima sina Marka, od koga su današnji Čokići. Petar i Rumena se u početku bave trgovinom nakita po Jasenici, a onda su proširili posao do Pešte, da bi kasnije počeli trgovati stokom. Stoku su do Grocke gonili pešice a u Grockoj su je utovarivali u šlepove pa su lađom prevozili do Pešte. Od Petrova 2 brata (Vladislav i Ranisav) u Kovačevcu su od Vladislava: današnji Vlajići, Ivanovići, Jovanovići, Stevanovići (od Vlajića), Rakići i Ivkovići; a od Ranisava: Ristići i Pantići. Svi slave sv. Đurđic.[3]
- Familija Rumenića u Ratarima, Smederevska Palanka
Petrov brat Jovan se tokom probijanja udavio u reci Raški, dok je njegova žena Rumena nastavila put sa sinom Đorđem i preko Drače kod Kragujevca došla u Ratare. Od Đorđa su Jovanovići, odnosno današnji Markovići u Ratarima. Snaha Rumena se udaje u Ratare i izrodila je šestoro dece, od njih su Stanišići, Rumenići i druge današnje familije u Ratarima, slave sv Stevana. Nakon smrti muža ponovo se udaje u Kovačevcu i živela je u kući Ivanovića, potomaka Čokića, gde je imala sina i ćerku. Sahranjena je u Ratarima, gde je i danas sačuvan njen spomenik. Rumena je imala dve sestre Matorku (Matorkići iz Kusadka) i Nikosavu (Nikosavići u Azanji). Jedan od 6 sinova se zvao Stepan. Od njega su Marko, Petar i Proka. Markov sin je Raša, a Rašin sin je Čeda. Petar je imao sinove Filipa i Miloja. Proka je imao sinove Dragutina (u Đurđevu] između Topole i Rače Kragujevačke), Milutina i Đurđa, kao i ćerke Staniju (u Natalincima), Milojku (u Rabrovcu) i Radojku (Predvorica kod Šapca). Dragutin se drugi put oženio Stanijom iz Ratara i dobio sina Živomira i ćerku Vladanku. U Ratarima žive Jovanovići 8k. Slava: sv Stevan. Dovela ih mati (Rumena?) iz Drače] (Lepeničke). Preudala se i došla u familiju Stanišića. Od Stanišića u Ratarima su Mijailovići, Rumenići, Mijatovići, Markovići, Đurđevići, Starčevići, Stamatovići, Kostandinovići, Dokići, Arsenijevići, Dimitrijevići, Tušakovići, Radovanovići, Ivanovići, Pešići, Petrovići, Gajići, Milićevići, Milenkovići, Topalovići. 230k. Slava: sv Stevan.[5]
- Familija Marinkovića i Jankovića u Vlaškom Polju, Mladenovac
Nakon smrti Anke, Petar Čokić se ženi sa Stanisavom poznatom kao Stojana, od oca Dušana iz Velike Plane, poreklom iz Crne Gore. Sa njom je imao Marinka i Janka od kojih su Marinkovići i Jankovići iz Vlaške, slave sv. Đurđic. Nakon smrti Petra, Stojana se preudala za Miloša Nogića (danas Pavlovići) iz roda Milosavljevića. Kad su Marinko i Janko poodrasli očuh ih vrati u Kovačevac. Na putu ih sretne spahija, vrati ih natrag u Vlašku, uzme polovinu imanja od Rake Rakića i njima podeli.[6]
- Familija Čokića u Koraćici, Mladenovac
Godine 1735 pominje se knez Petko u Pavlovcu sa 40 hlebova (domova). Petkovići - Petkaći (Pavlovići, Petrovići-Ćerimovići, Dačići-Ivanovići, Ivkovići-Džudžići, Milenići-Lazarevići, Đurići, Brankovići, Radosavljevići-Uroševići, Serdarovići, Bakalovići, Čokići, Živanovići-Milančevići, Milošičići). Svi slave sv. Đurđic. Čokići u Koraćici tvrde da su im stari doseljeni pre 300 godina od Pešteri. Njihov predak je bio Petko (Petar?), sin Stojšin (Stojan?). Braća su mu po predanju bila Milanac, Pavle, Darije i Mardarije. Petko je imao šest sinova: Miloja (čiji je jedan sin Nikola imao nadimak „Čoka“ te se Milojevi potomci zovu Čokići), Dimitrija (čiji se potomci zovu Dišići), Todora (čiji se potomci po sinu Lazaru zovu Lazarevići, a po ženi Mileniji imaju nadimak „Milenići“), Vojina (čiji se potomci po sinovima Ivku i Pavlu zovu Ivkovići i Pavlovići, Ivkovići stanuju u Kusarliji i imaju nadimak Džudžići), Uroša (čiji se potomci po jednom sinu mu – Radosavu – zovu Radosavljevići) i Aleksu (od koga su postali Aleksići).[6] [7] Knez Vićentije Petrović je rođen u Koraćici u prvoj polovini XVIII veka. Bio je jedan od pokretača ustanka Srba 1804 godine. Kao seoski knez učestvovao je na prvom sastanku ustanika, a zatim i na dogovoru u Orašcu na praznik Sretenje Gospodnje 1804 godine, a bio je i među glavnima koji su ustanike vodili na Turke. Učestvovao je i u Drugom srpskom ustanku 1815 godine, kada ga je knez Miloš Obrenović postavio za oberkneza Nahije gročanske. Umro je u dubokoj starosti u Koraćici 31. oktobra 1820 godine. Nekadašnji Vićentijevi Petrovići nastali su od prethodno pomenute koraćičke porodice Petkovića - Petkaća. Vićentijev sin Jovan Vićentijević takođe je bio koraćički knez. Nakon gušenja Đakove bune 1825 godine, uhvatio je Miloja Đaka u bekstvu u Malom Mokrom Lugu i odveo knezu Milošu. Živeo je od 1794 do 8. oktobra 1831 godine, imao je turski nadimak Ćerim sa značenjem veran, plemenit, a sahranjen je u crkvi sv apostola Petra i Pavla u Nemenikuću. Od Jovana Vićentijevića – Ćerima nastala je porodica Ćerimović u selu Koraćici. Oko 1740 godine, žitelji Koraćice (Pavlovca) su zbog nesnosnih turskih zuluma, s knezom Petkom na čelu i 40 domova prebegli u Srem. Nedaleko od današnje Rume knez Petko je poboo svoj dugački štap i to je bio znak da će tu da se nastane. Osnovali su selo sa istim imenom – Pavlovci i iz postojbine preneli isto ime crkve – Sveti Nikola.[8]
- Familija Vujičića u Ameriću, Mladenovac
Vujičići u Ameriću (Radojkovići, Milosavljevići, Uroševići, Ivkovići, Milinkovići, Milivojevići, Gavrilovići, Jovanovići, Milićevići). Svi slave sv Đurđic. Vujičići tvrde da su im stari doseljeni od Skadra, kao i da su im rod Čokići u Kovačevcu i Koraćici, i Marinkovići u Vlaškoj, opština Mladenovac.[6] Po predanju preci Milićevića su došli iz okoline Skadra. Maticu su napustili “zbog krvi“ i došli u Srbiju, na Kosmaj. Po Predragu Milićeviću, prvo su izbegli u Hercegovinu (selo Zvijerina), pa bojeći se osvete turskih uskoka napustili su selo i bez većih zastoja došli na Kosmaj.[9]
- Familija Čokića u Blaznavi, Topola
Čokići u Blaznavi: Nikolići (Čokići) 12 kuća. Slava: sv. Nikola. Doselio se praded iz Mutnja (Kačer). Zovu ih i Mutnjanovićima. Za vreme propasti bežali u Srem, gde imaju familiju. Ima 3 familije koje vode poreklo od Čokića u Blaznavi, to su Nikolići, Stevanovići, Jovanovići, svi slave sv Nikolu. Kačer (ili Kačerski kraj) je oblast u Šumadiji, koja obuhvata basen reke Kačer. Nekada je činio srez u okviru Rudničkog okruga. Mutanj je naselje u Srbiji u opštini Gornji Milanovac u Moravičkom okrugu. Sve je seosko stanovništvo doseljeno za vreme Prvog ustanka od Novog Pazara, Sjenice i jugozapadne granice Užičkog okruga.[5]
- Familija Čokića iz naselja Gornje Kusce, Gnjilane
Čokići iz naselja Gornje Kusce, Gnjilane po podacima iz 1929: Čokići (6 kuća) slave Sv. Nikolu, doseljeni iz prilepskog kraja, u drugoj polovini XVII veka.
- Familija Čokića u Kovačima, Živinice, BiH
Temišvar je pao pod Otomansku vlast 30 jula 1552 godine i ostao naredne 164 godine. Privilegovana zajednica muslimana došla je da se pridruži već postojećim zajednicama u gradu - Rumunskim, Srpskim i Mađarskim, organizovanim po crkvama. Školstvo u Temišvaru se sastojalo od sedam škola za decu i višeg muslimanskog obrazovnog sistema. Karlovačkim mirom 1699 Otomanska imperija je zadržala severno od Dunava samo Banat sa Temišvarom, da bi i to izgubila 1716 godine bitkom kod Petrovaradina. Ova se ratovanja završavaju Požarevačkim mirom 1718 godine.[10] Predak familije Čokić iz Kovača je Hasan Islamović Čoka koji je bio muderis (profesor) u Temišvaru, odakle je došao u selo Kovače kod Živinica početkom XVIII veka.[11] Hasan se ubrzo oženio sa suprugom iz susednih Bašigovaca, sagradio kuću i zasnovao mnogobrojnu porodicu. Kada bi ga pitali koliko ima dece kratko bi odgovarao ČOK (što na turskom znači mnogo), po čemu je dobio nadimak Čoka. Prema legendi Čokina supruga je imala dva brata koji se iznenada razboleše i jedan na samrti poveri sestri gde je zakopan ćup zlata. Kada je sahranila brata, sa mužem Čokom je iskopala zlato. Pošto je u to vreme zemlja bila jeftina, s malo zlata su kupili skoro svu zemlju u Kovačima i okolini, a svoju decu su slali u Tursku na školovanje. Hasan-efendijin sin je Sulejman, njegov sin Osman-baša Čoka, a njegov sin Mula Mehmed je carskim Beratom postavljen za muteveliju vakufa obnovljene medrese u gornjoj Tuzli. Njegov sin Ahmed Ferhad takođe carskim Beratom je postavljen za muderisa obnovljene medrese u gornjoj Tuzli. Mustafa Čokić, tzv Mujo je treći sin Mula Mehmeda Čokića po kome su njegovi potomci dobili prezime Mujić. Jedan od sinova Mula Mehmeda Čokića, Ahmed Čokić, odselio je u podmajevičko mjesto Čelić, gdje je zasnovao porodicu i čelićku lozu porodice Čokić.[12]
- Familija Čokića u Prijepolju
Preci Čokića iz Prijepolja su došli iz Bosne.
- Familija Čokića u Srbobranu
Čokići u Srbobranu slave Todorovu subotu, navode poreklo iz Bosne. Nakon austrougarsko-turskog rata 1737 godine, 7. septembra 1739 godine granica dve imperije postaje Dunav. Pomeranjem granice ka Dunavu, stara granica na Tisi i Morišu gubi smisao i pred Srbima se nalaze dve mogućnosti: da postanu kmetovi ili da se pomere na novu granicu na Dunavu. Da bi smirili strasti među graničarima, carski dvor 1751 godine donosi dekret da svi oficiri koji se neprekidno nalaze u vojnoj službi od 1740 godine imaju prava da dobiju plemstvo i određenu površinu zemlje. Među oficirima koji su tada dobili plemstvo bio je i Đorđe Čokić.[13] Plemićki list i grbovnica (Ugarska) dati su u Beču 10.03.1751 godine poručniku Đorđu Čokiću u Starom Bečeju, ženi mu Ruži Živanov i deci im Jovanu i Živani. U popisu plemića Bačke županije 1786 godine spomenuti su Nikola i Sebastijan, sinovi Jovana Čokića.[13] U građi za biografiju oficira potisko – pomoriške vojne granice od Slavka Gavrilovića piše: „Poručnik Đurađ Čokić, 51 godinu star, 1735 godine kao kaplar u Šleziji kod Vidina, napredovao je u pogledu svoje službe do Cornet-a i njegova uredba bila je qva talis od 8. aprila 1739. izdata od generala Piosasqve, koji je komandovao do Praga, a zatim bi prešao kao njegov poručnik odlukom g-dina de Fabrj od 21.marta 1743, dakle zapovedao bi u Bavarskoj, Carstvu, i Elzasu.“[14] U Bečejskom arhivu u najstarijoj knjizi rođenih se od 1748-67 godine kao roditelji rođene dece javljaju Georgije (Đurađ) i Ruža, Jakov i Poleksija, Jovan i Jelisaveta, Isak i Marija, kao i Sava i Marija iz familije Čokić. Osim u Bečeju od 1750 do 1850 Čokići žive i u Kovilju, Čurugu, Nadalju, Žablju i Srbobranu.[15] Ima ih u javnom životu, pa tako 1790 srećemo Mihajla Čokića iz Sentomaša (Srbobran) kao plemića i učesnika Temišvarskog sabora. 1848 godine predstavnik Bečeja u potisko-krunskom distriktu bio je Georgije Čokić. Poslednji potomci ove plemićke porodice testamentom ostavljaju svoju kuću Srpskoj Pravoslavnoj crkvi. Kuća se nalazila u centru Bečeja pored placa takozvanog „Starog Magistrata“. 1923 godine Srpska Pravoslavna crkva prodaje opštini ovaj plac sa kućom i spajanjem ova dva placa dobija se mesto gde se gradi Bečejska gimnazija[16] Rođaci ove plemićke porodice sada žive u Novom Sadu, Srbobranu i Sremskoj Kamenici (dodali prezime Simeunović).
- Familija Čokića u Orlovatu, Zrenjanin
Čokići u Orlovatu slave sv Stevana, kažu da su došli iz Crne Gore preko Novog Bečeja. Po dokumentima prvi koji je došao u Orlovat bio je Nikola sa 5 sinova u periodu između 1720 i 1730. godine. Kod Novog Bečeja je bio sabirni centar selo Vranjevo, gde su dolazile izbeglice iz Otomanske imperije. Odatle su ih raspoređivali po Vojvodini, Hrvatskoj i Rumuniji.
- Familija Čokić u Popovnjaku, Despotovac
Prema Drobnjakoviću u Popovnjaku (okolina Despotovca u Pomoravskom okrugu) je živela familija Krstići-Čokići (20 kuća), slave sv Stevana i došli su sa Kosova. Pre ovoga selo se zvalo Donja Resavica.
- Familija Čokića iz Jabukovca, Mokranja, Veljkova, Negotina
Čokića iz Jabukovca, Mokranja, Veljkova, Negotin slave sv Petku, došli iz okoline Erdelja, odnosno Transilvanije u današnjoj Rumuniji.
- Familija Čokića iz Trućevca, Resava
U Trućevcu (Resava) je živela familija Čokići (5 kuća), slave sv Konstantina i Jelenu, doseljeni iz Aleksinačkog kraja. [6]
Krajiški Čokići imaju najstariji pisani trag 1702 godine, kada se kao garant za oslobođenje knezova Janka Borojevića i Stevana Derete pominje Milin Čokić.[17]
- Familija Čokića iz Gornje Meminske, Banija
Čokići iz Gornje Meminske, Banija, između Sunje i Kostajnice slave Sv. Jovana (seoska slava Sv. Luka), poreklom iz Jabuke na granici Srbije i Crne gore. Čokići iz Kostajnice slave Sv. Vrače.
- Familija Čokića iz Donjeg Budačkog, Krnjak, Karlovačka županija
Čokići iz Donjeg Budačkog, Krnjak, Karlovačka županija slave Đurđevdan.
- Familija Čokića iz Kloštara Podravskog
Značenje prezimena Čokić: a) Veliko bratstvo – različite slave, religije, a isto prezime, kazuje da Čokići pre seobe nisu bili jedna familija, već rod, bratstvo ili pleme. U nahijama stare Crne Gore svako selo je pleme za sebe, a u njima postoje više familija sa različitim ili istim slavama, kao i religijama (na primer Kuči). Karakteristika prezimena poreskih obveznika iz Kovačevca 1836. godine je da su patronimije (imena po ocu ili pretku), izuzev kod Marka Čokića čije je prezime staro i u Kovačevac donešeno iz starog kraja.[18] b) Imaju velike posede – familija sa čitavim potezima zemljišta u bivšem i sadašnjem vlasništvu po katastarskim knjigama u Kovačevcu. v) Nekome su se mnogo zamerili – pobegli su u Šumadiju jer su se zakrvili sa Turcima, a i usput su proveli dosta vremena probijajući se i tukući sa Turcima. g) Među ekavizmima koje nalazimo u Vukovom rečniku iz 1818, nalazi se i imenica čovek. Osnovna su tri njena oblika: čovek, čovjek i čovik. Uz to dolaze i različite fonetske izmene koje su pratile ove reči u toku razvitka našeg jezika: čojek, čoek, čok, ček i slično. Oblik čoek, sa mogućim varijantama: čojk, ček. Čok i sl. nalazimo u svim crnogorskim govorima, istočnocrnogorskog: čoek, ček, čok; iz Kuča i Pipera: čok – čoka. I u govorima centralne Šumadije imamo: čoek, čoeka, čoeče.[19]
Bratstvo predstavlja rođačke grupacije, dok pleme teritorijalne. U stara vremena plemena su predvodili serdar ili vojvoda. I danas postoji familija Serdarovići (vodi poreklo od Petkovića) u Koraćici kod Mladenovca za koje se navodi da ima rođačke veze sa familijom Čokića iz Koraćice i Kovačevca.[6]
Posle učešća Klimenta u austrijskom ratu protiv Turske skadarski vezir Hodaverdi-paša Mahmudović, u nameri da se oslobodi njihovog pritiska na Skadar, silom preseljava jedan deo Klimenta iz Malesije na Pešter 1700 godine. Prva faza procesa islamiziranja srpskog stanovništva na Pešteru bila je završena do tursko-austrijskog rata 1737-1739 godine. Kad je ćesarski pukovnik Lentulus 1737 godine prodro do Novog Pazara i Peštera, on tamo nije našao katolička naselja, niti su Klimenti muslimani s Peštera pristali uz njega. Uz njega su pristali pravoslavni Srbi i Klimente katolici iz Brda, i kad se on povukao u Srbiju, s njim su se povukli i oni i naselili su se neki ispod planina Rudnika i Avale, a drugi su prešli čak u Srem i nastanili su se u selima Hrtkovcima i Nikincima kod Sremske Mitrovice.[20]
Severno od plemena Klimenti živi pogranično pleme Kuči. Kuči slave sv. Nikolu, kao i Todorovu subotu. Takođe posle Morejskog tursko mletačkog rata 1684-1699. zbog turskih represivnih mera mnogi iz plemena Kuča i Pipera morali su da se sele za Srbiju. Do masovnijeg preseljenja Kuča u Srbiju došlo je kasnije posle prvog turskog progona 1774 godine.[21]
U Šumadiji prema ispitivanju Cvijićevih đaka i sledbenika prevagu u stanovništvu imaju doseljenici sa crnogorskih Brda, osobito sa visoravni oko Durmitora i od Pive, zatim od Pešteri i Sjenice. U dinarskoj struji najjača je ona njena grana koja je polazila od Bijeloga polja, Sjenice, Pešteri i Bihora i preko Javora i Kokinog broda naselila Stari Vlah i Dragačevo, zatim visoke šumadijske oblasti. Ova je grana preko Kačera i Gruže doprla i u Jasenicu i odatle dalje na sever u beogradsku okolinu. Većina sadašnjeg stanovništva Šumadije je doseljena posle 1690 godine, ili se naselila, posle lutanja, prilikom većih i manjih seoba 1718, 1737, Kočine krajine 1788, i kasnije. Selo Ratari se 1717 godine tokom Habsburške okupacije navodi kao naseljeno mesto od ukupno 19 u Smederevskom okrugu. Dolazak Petra Čokića sa braćom u Šumadiju poklapa se sa Drugom seobom Srba nakon Požarevačkog mira 1739. godine pod patrijarhom Arsenijem IV Jovanovićem Šakabentom.[5] [22]
- ↑ NASELjA I POREKLO STANOVNIŠTVA (knjiga 16) – SRPSKI ETNOGRAFSKI ZBORNIK (knjiga XXVIII). Subotica, 1923.
- ↑ Slavko Gavrilović. Prilog istoriji trgovine i migracija Balkan-Podunavlje XVIII- XIX stoleća. Beograd, 1969.
- ↑ 3,0 3,1 Živadin T. Čokić. Život jednog srpskog vojnika – memoari Živadina T. Čokića. Beograd, 1999.
- ↑ Mile Nedeljković. Zapisi o Šumadiji. Kragujevac, 1996.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 NASELjA I POREKLO STANOVNIŠTVA (knjiga 13) – SRPSKI ETNOGRAFSKI ZBORNIK (knjiga XXV). Beograd, 1923.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 NASELjA I POREKLO STANOVNIŠTVA (knjiga 26) – SRPSKI ETNOGRAFSKI ZBORNIK (knjiga XLVI). Beograd, 1930.
- ↑ Kašić Dušan. Letopis koraćičke parohije. Koraćica, 1944.
- ↑ Miladin T. Stankić. 150 godina škole u Koraćici. Koraćica, 2003.
- ↑ Predrag Milićević. Amerić i Mala Vrbica (1516-1941). Amerić, 1997.
- ↑ Dušan J. Popović. Srbija i Beograd: od Požarevačkog do Beogradskog mira: (1718-1739). Beograd, 1950.
- ↑ Nusret Mujagić, Đulaga Mujagić. Kovači – fenomenologija nastanka i razvoja tipičnog bosanskog sela. Tuzla, 2007.
- ↑ Halid Čokić. Tri stoljeća porodice Čokić. Tuzla, 1999.
- ↑ 13,0 13,1 Dušan J. Popović. Srbi u Vojvodini. Od Karlovačkog mira 1699. do Temišvarskog sabora 1790. Novi Sad, 1990.
- ↑ Slavko Gavrilović. Građa za istoriju Vojne granice u XVIII veku. Knj. 1, Banska krajina : 1690-1783. Beograd, 1989.
- ↑ Gordana Vuković, Ljiljana Nedeljkov. Rečnik prezimena Šajkaške: (XVIII i XIX vek). Novi Sad, 1983.
- ↑ Jovan D. Medurić. Bečejska gimnazija: 1925-2005. Bečej, 2005.
- ↑ Milan Radeka. Gornja krajina ili Karlovačko vladičanstvo : Lika, Krbava, Gacka, Kapelsko, Kordun i Banija. Zagreb, 1975.
- ↑ Bora Stefanović. Kovačevac i Kovačevačke familije. Kovačevac, 2008.
- ↑ Peco Asim. Iz života naših reči. Beograd, 1996.
- ↑ Mita Kostić: Ustanak Srba i Arbanasa u Staroj Srbiji protiv Turaka 1737-1739 i seoba u Ugarsku. Skoplje, 1930.
- ↑ NASELjA SRPSKIH ZEMALjA (knjiga 4) – SRPSKI ETNOGRAFSKI ZBORNIK (knjiga VIII). Beograd, 1907.
- ↑ Dušan J. Popović: Velika seoba Srba 1690 – Srbi seljaci i plemići. Beograd, 1954.