Velika Plana
Za ostale upotrebe, v. Velika Plana (razvrstavanje).
| Velika Plana | |
|---|---|
|
| |
 Grb | |
| Osnovni podaci | |
| Država |  Srbija
|
| Upravni okrug | Podunavski |
| Opština | Velika Plana |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo (2022) | 16210 |
| Geografija | |
| Koordinate | 44°19′20″N 21°04′16″E / 44.322333°N 21.071166°E |
| Nadmorska visina | 107 m |
  Velika Plana Velika Plana (Srbije) | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski kod | 11320 |
| Pozivni broj | 026 |
| Registarska oznaka | VP |
Koordinate: 44° 19′ 20" SGŠ, 21° 04′ 16" IGD
Velika Plana je gradsko naselje u Srbiji u opštini Velika Plana u Podunavskom okrugu. Prema popisu iz 2002. bilo je 16210 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 17197 stanovnika).
Velika Plana se nalazi na levoj obali Velike Morave. Kroz Veliku Planu prolazi auto-put Beograd - Niš kao i pruga Beograd - Niš - Skoplje.
Velika Plana je starije naselje. Pominje se u vreme Austrijske Srbije kao naseljeno mesto pod imenom Plana. Ranije je ovo naselje bilo i Selištu, pored Morave, odakle su se premestili na današnje mesto zbog stalnih poplava i pomerenja Moravskog korita. Staro groblje iz doba kada je Plana bila u Selištu, pored Morave, locirano je u Gloži. Tu se nalaze spomenici iz 1761. i 1764. godine. U Bukovici su se iskopavali prstenje i kosti, a ima tragova od zidina. I ovde ima tragova od starog groblja. U ataru Velike Plane je i manastir Koporin, za koji narod misli da ga je podigao despot Đurađ, mada istorijska nauka smatra da je to učinio Despot Stefan, koji je najverovatnije tu i sahranjen (a i ktitorski natpis je takav).
Godine 1732. pominje se u Plani knez Dmitar, tada je selo imalo 26 domova (hlebov). Godine 1818. Plana je imala 98 a 1822. g. 111 kuća. Godine 1846. u Plani je bilo 182 kuće, a po popisu iz 1921. g. Plana je imala 995 kuća sa 5107 stanovnika. Iz crne Gore su preci Tatinaca (Stefanovića) i Mijatovića (Slavnića, Radosavljevića, Radojkovića i Petronijevića). Od Sjenice su Despotovići, sa Kosova su došli Nedeljkovići, Šulkići, Jeremići (danas raznim prezimenima), zatim ima u znatnom broju doseljenika od Vidina, iz Poletkovca, iz krajinske Koprivnice, od Paraćina, iz okoline Kruševca. itd. (podaci krajem 1921. godine).[1][2]
Velika Plana bila je poznata po klaničnoj industriji. Prvo je firma Klefiš i Zojs 1889. osnovala klanicu za svinje, pernatu živinu i izvoz jaja, a već sledeće godine to je uradio i Vilhelm Šumaher. Do početka Prvog svetskog rata obe klanice su napredovale i osavremenjivale se. U periodu između dva svetska rata podignute su još dve klanice: Tonija Klefiša i ortačka Mike Jovanovića iz Velike Plane sa Brankom Stanišićem iz Beograda. Posle Drugog svetskog rata u Velikoj Plani se osavremenjuju ciglana „Progres“, fabrika namestaja „Zvezda“, „IPK Srbija 10. oktobar - industrija mesa Plana“, „Perkon“, mlinsko-pekarsko i trgovačko preduzeće „Napredak“, „Goša-montaža“, štamparija i mnoga druga preduzeća i prodavnice.
Lider u privredi Velike Plane danas je ciglana „Progres AD“.
Velika Plana ima velike mogućnosti u oblasti turizma i ugostiteljstva, ponajviše zbog značajnih kulturno-istorijskih spomenika, a najznačajniji su manastir Koporin, prvo grobno mesto Karađorđa Petrovića i Crkva Zahvalnica i stare crkve brvnare iz XVIII i XIX veka (Pokajnica, stare crkve u Krnjevu i Lozoviku).
Najznačajniji segment u ponudi i razvoju turizma ovog kraja svakako predstavlja etno selo „Moravski konaci".
Stanovništvo opštine je raznorodno, doseljavano iz raznih krajeva, sa raznih geografskih i etničkih prostora. Najviše je došlo sa Kosava i Crne Gore, a pojedina sela zahtevaju migracije iz Bugarske i Homolja. Porodice su dolazile različitim putevima, grupno ili pojedinačno.
U naselju Velika Plana živi 12.923 punoletna stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 39,4 godina (38,2 kod muškaraca i 40,6 kod žena). U naselju ima 4988 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,25.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Etnički sastav prema popisu iz 2002. | ||||
|---|---|---|---|---|
| Srbi | 15820 | 97.59% | ||
| Crnogorci | 71 | 0.43% | ||
| Makedonci | 38 | 0.23% | ||
| Hrvati | 26 | 0.16% | ||
| Jugosloveni | 26 | 0.16% | ||
| Romi | 23 | 0.14% | ||
| Goranci | 14 | 0.08% | ||
| Mađari | 11 | 0.06% | ||
| Albanci | 10 | 0.06% | ||
| Slovenci | 6 | 0.03% | ||
| Bugari | 6 | 0.03% | ||
| Rusi | 5 | 0.03% | ||
| Nemci | 3 | 0.01% | ||
| Vlasi | 3 | 0.01% | ||
| Bunjevci | 2 | 0.01% | ||
| Česi | 1 | 0.00% | ||
| Ukrajinci | 1 | 0.00% | ||
| Rumuni | 1 | 0.00% | ||
| Muslimani | 1 | 0.00% | ||
| nepoznato | 54 | 0.33% | ||
| m | ž | |||
| ? | 25 | 33 | ||
| 80+ | 90 | 179 | ||
| 75-79 | 192 | 303 | ||
| 70-74 | 290 | 462 | ||
| 65-69 | 442 | 484 | ||
| 60-64 | 432 | 503 | ||
| 55-59 | 364 | 421 | ||
| 50-54 | 616 | 619 | ||
| 45-49 | 749 | 679 | ||
| 40-44 | 531 | 612 | ||
| 35-39 | 534 | 567 | ||
| 30-34 | 539 | 531 | ||
| 25-29 | 547 | 568 | ||
| 20-24 | 597 | 546 | ||
| 15-19 | 600 | 539 | ||
| 10-14 | 502 | 477 | ||
| 5-9 | 456 | 458 | ||
| 0-4 | 352 | 371 | ||
| prosek | 38.2 | 40.6 | ||
|
|
|
|
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija | Proizvodnja i snabdevanje... | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 3399 | 297 | - | 5 | 849 | 111 | 553 | 493 | 137 | 404 |
| Ženski | 2198 | 130 | - | 4 | 593 | 33 | 84 | 418 | 119 | 84 |
| Oba | 5597 | 427 | - | 9 | 1442 | 144 | 637 | 911 | 256 | 488 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 17 | 76 | 200 | 105 | 62 | 57 | - | - | 33 | |
| Ženski | 34 | 32 | 142 | 198 | 244 | 69 | 3 | - | 11 | |
| Oba | 51 | 108 | 342 | 303 | 306 | 126 | 3 | - | 44 |
- Velimir Živojinović Masuka, pesnik, upravnik Narodnog pozorišta u Beogradu (Velika Plana)
- Vladimir Petković, istoričar umetnosti, direktor Narodnog muzeja u Beogradu (Veliko Orašje)
- Kosta Manojlović, etnomuzikolog, suosnivač i prvi rektor Muzičke akademije u Beogradu (danas Fakultet muzičke umetnosti) (Krnjevo)
- prof dr Radomir Lukić, dekan Pravnog fakulteta (Miloševac)
- Aleksandar Tirnanić Tirke, jugoslovenski fudbaler i selektor (Krnjevo)
- dr Vojislav Koštunica, predsednik SRJ (detinjstvo u Miloševcu)
- Snežana Savić, pevačica i glumica (Velika Plana)
- dr Milan Bane Đorđević, primarijus kardiologije po kojem je nazvan Pejsmejker centar Kliničkog centra Srbije „Prof. dr Milan Bane Đorđević“ (Velika Plana)
- Ivan Studen, autor mnogo izvođene drame Karađorđe (15-ak godina u Velikoj Plani)
- med dr LJubiša Jovanović, pulmolog i nagrađivani pisac (Staro Selo i Velika Plana)
- prof dr Dragan D. Milanović, Mašinski fakultet (gimnazija Velika Plana)
- ↑ Podaci su uzeti iz: „Naselja“ knj.13 (dr. B. M. Drobnjaković.: Smederevsko Podunavlje i Jasenica)) i iz „Letopisa“ varošice Velika plana
- ↑ Literatura „Letopis Podunavskih mesta“(Beč 1998) period 1812 – 1935 g. Letopisa, po predanju, Podunavskih mesta i običaji nastanak sela ko su bili Dosenjenici čime se bavili meštani i poreklo doseljenika
- ↑ Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN 86-84433-14-9
- ↑ Knjiga 2, Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN 86-84433-01-7
- Izvor Monografija Podunavske oblasti 1812—1927. objavjeno (1927 g.)„Napredak Pančevo“
- „Letopis“: Podunavska mesta i običaji Marina (Beč 1999 g.). Letopis period 1812 – 2009 g. Sastavio od Pisanih tragova, Letopisa, po predanju mesta u Južnoj Srbiji, mesta i običaji nastanak sela ko su bili Doseljenici čime se bavili meštani i poreklo doseljenika
- Napomena — u uvodnom delu autor je dao kratak istorijski pregled ovog područja od praistorijskih vremena do stvaranje države Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.
- Velika Plana (velikaplana.info) Arhivirano 2018-08-08 na Wayback Machine-u
- Velika Plana (velikaplana.org.rs) Arhivirano 2012-02-23 na Wayback Machine-u
- Etno Selo Velika Plana www.etnoselo.rs Arhivirano 2021-11-29 na Wayback Machine-u
- Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
- Satelitska mapa (Wikimapia)
- Gugl satelitska mapa (Maplandia)
- Plan naselja na mapi (Mapquest)
