Isa-beg Isaković

Isa-beg Isaković (Isak Hranić ili Isak Pavlović) je bio drugi sandžakbeg osmanske pokrajine Bosne i glavni osnivač gradova Sarajeva i Novog Pazara. Njegova vladavina u Bosni je trajala od otprilike 1454. do 1463. godine. Zbog njegovog doprinosa razvoju teritorije koja danas pripada Bosni i Hercegovini on se smatra jednom od najznačajnijih ličnosti iz osmanskog perioda istorije Bosne i Hercegovine. Bio je posinak prvog bega Bosne, Isak-bega (po kojem nosi prezime Isaković), otac šestog bosanskog sandžak-bega Gazi Mehmed-bega, graditelj brojnih verskih i svetovnih objekata i osnivač Sarajeva i Novog Pazara.

Poreklo

Isa-beg Isaković je bio pravoslavac koji je primio islam i postao usvojeni sin prvog bega Bosne, Isak-bega, i otac šestog bosanskog sandžak-bega Gazi Mehmed-bega.

O tačnom porodičnom poreklu Isa-bega Isakovića postoje dve osnovne teze.

• Jedan deo istoričara zastupa tezu da je riječ o bratu Stefana Vukčića Kosače, Isaku Hraniću, koji ga je predao Mehmedu II kao garanciju lojalnosti. Po ovoj teoriji Isa-beg je, nakon što ga je usvojio Isak-beg, primio islam, te za ondašnje prilike izgradio zavidnu vojničku i političku karijeru.
• Po drugima, Isa (Isak Pavlović) je zarobljen tokom jednog upada akindžija na posjed velikaške porodice Pavlović, inače gospodara velikog dela istočne Bosne, uključujući i srednjovjekovnu župu Vrhbosnu. U zarobljeništvu se dokazao kao izuzetno sposoban, što je vođu spomenutih akindžija potaknulo da mu ostavi imanje, ali i poziciju koju je imao.

Lidija Bogojević Kumbaradži, istoričarka iz Skoplja, osporava navode gore navedenih teza i smatra da je Isak-beg potomak Pašajit-bega iz Kapadokije (Saruhana) i da od Pašajit-bega vodi poreklo i porodica Kumbaradži iz Skoplja.

Bosanski sandžak

Nakon osvajanja Bosne i Hercegovine, Osmanlije su prišle osnivanju Bosanskog sandžaka koji se sastojao od osvojene zemlje bosanskog kralja, oblasti Pavlovića i Kovačevića i okupirani deo zemlje Hercegove koji su pretvoreni u vilajete i pripojeni postojećim vilajetima u Raškoj i Bosni.

Za prvog bosanskog sandžakbega postavljen je Minetoglu Mehmed-beg od 1463. do 1464. godine a posle njega je postavljen Isa-beg Isaković. U Sarajevu je Minetoglu Mehmed-beg podigao džamiju te ustanovio zadužbinu kojoj je zaveštao i građevine za potrebe finansiranja funkcionisanja džamije. A mahala koja se formirala, nazvana je i bilježi se kao mahala Minetzad-bega Mehmedova. Očigledno je da je nakon njegove smrti na njegovo mesto postavljen Gazi Isa-beg. Od 1464. do 1469. godine Isa-beg Isaković je bio sandžakbeg Bosanskog sandžaka. Imao je velika imanja u vilajetima: Jeleč, Zvečan, Hodidjed, Sjenica, Ras, Skoplje i Kalkondelen (Tetovo). Međutim raniji osmanski vilajeti i oblasti u staroj Raškoj: Zvečan, Jeleč, Ras, Sjenica, Moravica i Nikšići, koji su kasnije pretvoreni u istoimene nahije, priključeni su Bosanskom sandžaku tek 1464. godine kad je sandžakbegom ovog sandžaka postao Isa-beg Isaković.

Ofanziva Ugarske i Venecije

Nedugo posle osmanskog osvajanja Bosne, Ugarska i Venecija su uz pomoć pape organizovale savez protiv Osmanlija 12. septembra 1463. godine i počele da vrše napade na osmansku teritoriju u Bosni početkom oktobra 1463. godine. Tako su ugarske trupe u Bosnu ušle preko Save kod Gradiške osvojile Ključ zatim Jajce. Akciju ugarskog kralja Matije Korvina potpomagao je sa juga herceg Stjepan i njegovi sinovi koji su osvojili veliki deo jugozapadne Bosne i zatvorili pristup Jajcu, a zatim upali u oblast Pavlovića i Kovačevića, osvojili devet gradova i dospeli u blizinu Srebrenice.

Da zbog takve situacije sultan ne bi potpuno izgubio ovu zemlju, on je početkom 1464. godine došao u Bosnu i uputio se sa vojskom na Jajce. Međutim, sultan bezuspješno opseda grad od 12. jula do 22. augusta 1464. godine kada se povukao. Tada je Matija Korvin napao severoistočnu Bosnu u nastojanjima da stvori odbrambenu liniju od Beograda do Jajca. Glavni njegov cilj bio je Zvornik - ključ Drine. U pohodu prema Zvorniku ugarski kralj je osvojio Srebrenik i još tri grada ali je bez uspeha opsedao grad Zvornik.

Rezultat ovog ratovanja bio je da je severna Bosna (Donji krajevi i Usora) došla pod ugarsku vlast dok je sultanu ostala istočna i centralna Bosna. Matija Korvin je od osvojenih oblasti obrazovao dve banovine: jajačku i srebreničku. Tako je teritorija Bosanskog sandžaka već u prvim mesecima njegovog postojanja znatno smanjena. Na istoku i severoistoku on se graničio sa smederevskim sandžakom, koji je u srednjem Podrinju prelazio Drinu i obuhvatao Srebrenicu, Zvornik, Kušlat i Šubin sa njihovim područjem. Na severu se Bosanski sandžak graničio sa ugarskim područjem u spomenutim banovinama. Između osmanskog i ugarskog poseda je dugo vremena postojao vrlo širok pojas ničije zemlje, tako da su, npr. 1469. godine najsevernije utvrđene osmanske tačke bile Ključevac u bivšoj oblasti Kovačevića, Vranduk na Bosni i Susid na Vrbasu.

Ponovno širenje Bosanskog sandžaka

Osmansko osvajanje na prostoru Bosne nastavljeno je za vreme Isa-bega Isakovića. Iskoristivši pometnju porodične svađe kod Hercega i njegovih sinova, vojska pod komandom bosanskog sandžakbega Isa-bega Isakovića i njegovih vojvoda Ismaila i Ahmeda, provalila je u julu 1465. godine u Hercegovu zemlju i uspjela da brzo prodre do dubrovačke granice. U njihove ruke najpre su dospeli Mileševac, Samobor, Prilep, a onda i ostali gradovi na istoku. Tokom 1465. godine pali su Hercegovi gradovi na istoku i u Podrinju. U septembru iste godine bili su u njihovim rukama Lug (stari grad), Ljubomir, Popovo, Žurovići i Pocrnje, u oktobru Uskoplje i Bijela, u novembru Vrsinje (Zupci), Gacko i Kuti. Do decembra te godine zauzeli su i Cernicu. Sledeće godine držali su još Korita, Banjane i Riđane, a 1467. bili su gospodari i Trebinja. Posle 3. juna 1466. osvojili su Blagaj, a do maja 1468. godine i Ključ. Zemlje i gradove koje su oduzeli od hercega Stjepana i njegovih sinova od početka svoje ofanzive do početka 1470. godine Osmanlije su spojile u jedan vilajet koji su pripojile susednom Bosanskom sandžaku. Neposrednu upravu u pojedinim nahijama u Hecegovini vršile su vojvode Bosanskog sandžaka Isa-bega Isakovića. Početkom 1470. godine osnovan je od osvojenih teritorija u Hercegovini poseban hercegovački sandžak.

Međutim u vreme Isa-bega Isakovića kao bosanskog sandžakbega u Bosni je došlo do obnavljanja Bosanskog kraljevstva. Naime zbog ugarskih pozicija na severu, srebreničke i jajačke banovine, Osmanlije teritorije koje su držale u Bosni nisu smatrale sigurnim. Tu nesigurnost pojačavala je i činjenica što stanovnici Bosne i Hercegovine nisu bili zadovoljni ni s jednim ni s drugim vladarima i nisu mirovali. Da bi kod stanovnika Bosne i Hercegovine stvorili iluziju da se obnavlja bosanska država i uspostavili kakav-takav koridor između svojih i ugarskih posjeda u Bosni, Osmanlije su krajem 1465. godine ili nešto ranije predale severne delove Bosanskog sandžaka na upravu članu dinastije Kotromanića, Matiji, sinu svog štićenika i pretedenta Radivoja, i postavili ga za kralja Bosne. Oblast novog Bosanskog kraljevstva prostirala se od Lašve na sever do područja ugarskih banova, a sastojala se od šest gradova i njihovih područja. Rezidencija kraljeva bila je po svoj prilici u Vranduku. On je tu imao svoju vlastelu i ekonomski imunitet na svom području.

Osmanski popisi u južnoslovenskim zemljama

Sultan Mehmed II: Izvršio opšti popis carstva koji je uključio i južnoslovenske zemlje.

Nakon osvajanja Carigrada Mehmed II je pristupio organizovanju opšteg popisa stanovnika svog carstva u Evropi i Aziji. Tom prilikom izvršen je i popis stanovnika južnoslovenskih zemalja pod osmanskom vlašću. Od tog popisa do sada su pronađena tri deftera koja se odnose na južnoslovenske zemlje:

1. Pojedinačni popis u carskim hasovima u vilajetima u Zvečanu i Nikšićima i hasova velikog vezira i rumelijskog beglerbega vilajetima: Skoplju, Jeleču (tzv. Oblast Brankovića i u vilajetu Bistrici (prizrenskoj) a zatim detaljan popis skopskog i tetovskog vilajeta. Najvjerovatnije je nastao u 1455. godine
2. Zbirni popis hasova krajišnika Isa-bega Isakovića i timara njegovih ljudi, (eškindžija) spahija i mustahfiza u vilajetima Jeleču, Zvečanu, Nikšićima, Hodidjedu, Sjenici, Rasu, Skoplju i Tetovu, maja 1455. godine
3. Pojedinačni popis tzv. Oblasti Brankovića (tur. Vilajet-i V'lk) (kasnije vučitrnskog sandžaka) koji je završen krajem juna 1455. godine

Popis krajišta Isa-bega Isakovića

Popis krajišta Isa-bega Isakovića predstavlja jednu od najstarijih osmanskih katastarskih knjiga južnoslovenskih zemalja, koja se odnosi na oblast kojim je tada upravljao Isa-beg Isaković (mikrofilm sa snimcima popisa je u posedu Orijentalnog instituta u Sarajevu). Ovaj popis predstavlja zbirni popis krajišta Isa-bega Isakovića u kojem su popisani:

1. Hasovi Isa-bega, sina Isak-bega;
2. Timari mustahfiza grada Zvečana;
3. Timari eškindžija [nahije] Zvečana;
4. Timari eškindžija nahije Jeleča;
5. Timari mustahfiza grada Jeleča;
6. Timari eškindžija vilajeta Nikšića;
7. Delovi Isa-begovog hasa u vilajetu Kalkandelen, koje je držala njegova "uzvišena gospođa", njegov sin Mehmed čelebija i njegovi hizmećari;
8. Hasovi tetovskog subaše Hasan-bega Zenebisija, timari tetovskih spahija i eškindžija;
9. Timari mustahfiza grada Sobri;
10. Hasovi skopskog subaše čokodara Ali-bega;
11. Timari eškindžija skopskog vilajeta

Has Isa-bega Isakovića nalazio se u vilajetima Jeleč, Sjenica, Zvečan, Ras, Nikšići i Saraj-ovasi (Sarajevo), zatim u vilajetima Skoplje i Kalkondelen (Tetovo), te u vilajetu V'lk. Prihodi Isa-bega Isakovića osim Skoplja iznosili su 763.000 akči. Na prostoru Bosanskog krajišta "u has Isa-bega Isakovića spadala je filurija na kuće celog vilajeta, godišnji tribut "nahije Tilave" i naturalna renta od pet odnosno četiri sela i sedam mezri."

Isaković kao vakif (zadužbinar) i osnivač Sarajeva

Kako je već spomenuto razvoj Sarajeva počinje od podizanja Careve džamije (gde Vjekoslav Skarić u svom djelu Sarajevo i njegova okolina od najstarijih vremena do austrougarske okupacije navodi kao dokaz da je najstarija po tome što su je službeno zvali Stara džamija) i izgradnje dvora-saraya koji je izgradio Isa-beg Isaković.

Sarajevo je nastalo na području župe Vrhbosne. Župa Vrhbosna se spominje u povelji Bele IV 1244. godine. Ona je obuhvatala današnje Sarajevsko Polje. Nije poznato kada je župa Vrhbosna dobila svoj grad. Vrhbosna kao župa bila je centar Bosne i stecište domaće i strane trgovine. Grad Vrhbosna se spominje izričito tek 1379. godine, a 1415. kao područje gdje je sahranjen vojvoda Pavle Radenović. Ona je bila u rukama knezova Radenovića-Pavlovića, a Osmanlije je zauzimaju 1416. godine u vreme Isak-bega. A konačno osmansko osvojanje župe Vrhbosne je izvršeno 1435. godine.

Pitanjem postanka Sarajeva bavilo se do sada nekoliko istoričara uzgred ili posebno. Rezultati njihovih proučavanja svode se uglavnom na to da je u srednjovekovnoj župi Vrhbosni postojao istoimeni grad koji je ležao na mjestu Bijele Tabije, u citadeli današnjeg sarajevskog grada na Vratniku i to da je taj grad imao svoje podgrađe u kome se još u Srednjem veku razvila varoš Vrhbosna, a iz nje današnje Sarajevo. Međutim, dalje Hazim Šabanović u svom delu, Postanak i razvoj Sarajeva, tvrdi da sredinom 15. veka nije postojao grad Vrhbosna u istoimenoj župi, što se vidi na osnovu popisa krajišta Isa-bega Isakovića 1455. godine, gdje se navode ostale tvrđave na drumu Skoplje-Sarajevo, koje su dotle Turci bili zauzeli. U tome se popisu kao utvrđeni grad u župi Vrhbosni navodi samo Hodidjed.

Prema tome u srednjem veku nije postojao grad Vrhbosna. Međutim u župi Vrhbosni bilo je više trgova, od kojih je najpoznatiji bio Vrhbosna, gde se, prema najstarijem popisu Bosanskog sandžaka iz 1468. godine spominje pod nazivom Eski Trgovište — Staro Trgovište. U ovom mestu se još od početka 15. veka trgovalo utorkom, te se po tome nazvalo Tornik. U popisu ove oblasti iz 1455. godine spominje se trg Tornik, koji je u stvari Stara Varoš i Staro Trgovište osmanskih izvora iz 1462. i 1468. godine.

Stoga se iz ovih navoda može zaključiti da pre dolaska Osmanlija, na današnje područje Sarajeva nije bilo ni utvrđenog grada ni većeg trga. Najstariji osmanski popisi donose popise pustih sela, trgova i mezri, a prema popisu iz 1455. godine područje Vrhbosne, Osmanlije su nazivali Vilajet Hodidjed i Vilajet Saraj-ovasi (Sarajevsko polje).

Vilajet Hodidjed dobio je ime po istoimenom gradu u župi Vrhbosni, a Vilajet Saraj-ovasi po saraju (dvoru) kojeg je podigao Isa-beg Isaković na levoj obali Miljacke na Bistriku. Naime zgrade u kojima su živeli bosanski namesnici za vreme osmanske uprave zvale su se saraji, begluk-saraji (bejluk-saraj) i konaci. Na mestu gdje je bila zgrada Jugoslovenske narodne armije sagrađen je nešto pre 1462. godine dvor ili saraj, u kome su boravili namesnici. Po tom saraju zove se u jednom dokumentu iz 1462. Vrhbosna Sarajova (Sarajevsko polje) dok se u svim kasnijim ispravama zove Saraj, Bosna-saraj i Sarajevo. Najstarija za sada poznata isprava, u kojoj se Vrhbosna zove Saraj-ova, napisana je 1462. godine, i prema tome, saraj ili dvor za namesnike sagrađen je između 1435. i 1462. godine, u godinama kada je Isa-beg bio sandžak-beg Bosanskog sandžaka.

Turski geograf prve polovine 17. veka Hadži kalfa (Ćatib Čelebija) piše kako je dvor ili saraj podigao sultan Fatih Mehmed II, što će reći da je ta zgrada nastala u Fatihovo doba, t.j. između 1453. i 1462. godine. Do saraja i banje, koju je Isa-beg podigao, sagrađen je i vodovod. Kako je izgledala ova zgrada ne zna se. U njoj su stanovali od 1463. do 1553. sandžakbegovi, i kada je oko 1553. preneseno sedište namesnika u Banjaluku, saraj je ostao prazan, ali su u njemu povremeno boravili namesnici.

Zadužbine u Sarajevu i ostalim mjestima

Careva džamija

Sarajevski kraj se nalazio na jednom veoma frekventnom mjestu, kroz koji je prolazio tzv. Bosanski drum, koji je išao iz unutrašnjosti Balkana preko Bosne za Dalmaciju i Hrvatsku. Tako je i sam geostrateški i privredni elemet utjecao na razvoj i izgradnju Sarajeva. Međutim za osnivača i utemeljitelja Sarajeva smatra se Isa-beg Isaković koji je svojim vakufima (zadužbinama) doprinio razvoju Sarajeva. Varoš se s obje strane Miljacke izgrađivala oko namjesnikovog dvora (saraja), koji je bio sagrađen na levoj obali Miljacke malo pri brdu ondje gdje je i posle bio Begluk, a u 19. veku sagrađena kasarna. Po polju oko saraja (turski saraj-ova) nazvala se nova varoš Sarajova, što je naš svet po svom izgovoru preudesio u Sarajevo. Međutim, Behija Zlatar daje objašnjenje nastanka naziva grada u svojoj knjizi Zlatno doba Sarajeva. Ime Sarajeva potiče od naziva Saray-ovasi, kako su Turci nazivali celu župu Vrhbosnu kada su je definitivno osvojili. Odbacivanjem drugog dela iz konstrukcije Sarajevo Polje (Saraj-ovasi) došlo je do naziva Sarajevo. U najranijim turskim izvorima Sarajevo se naziva Saray, a u zapadnim Vrhbosna odnosno Vrhbosanje.

Najstariji izvor za proučavanje Sarajeva jeste Vakufnama Isa-bega Isakovića iz 1462. godine, koja se uzima i kao godina osnivanja Sarajeva. U vakufnami Isa-bega Isakovića, Sarajevo se spominje kao kasaba, a da bi neko naselje bilo kasaba mora da ima džamiju u kojoj se klanja džuma petkom, te svih pet dnevnih molitava zatim trg to jest postojanje čaršije, te održavanje sedmičnog pazarnog dana.

Pored dvora Isa-beg Isaković je podigao i mesdžid 1457. godine, kojeg je formalno poklonio sultanu Mehmedu II Fatihu. Kasnije je taj mesdžid pretvoren u džamiju, koja je u biti bila državna. Inače većina prvih džamija podignutih u Bosni, nastale su na inicijativu države, odnosni vladajućeg sultana. Ova, čiju je izgradnju sigurno inicirao sultan Mehmed, dobila je naziv Careva džamija. Njeni službenici isplaćivani su iz državnih prihoda od hrišćanske džizije (glavarine) u sarajevskoj nahiji.

Baščaršija: Isa-beg je bio jedan od glavnim vakifa koji je gradio objekte u Baščaršiji

Smatrajući zemljište srednjovekovnog sela Brodca, koje se nalazilo na Bembaši, a protezalo se do Baščaršije, pogodnim da na njemu zasnuje novi grad, Isa-beg je to zemljište oduzeo ranijim vlasnicima a u zamjenu im dao zemlju u selu Vrančić u Hrasnici. Na tom prostoru počelo je urbano formiranje Sarajeva. Kao poklonik derviša tu je sagradio tekiju (zaviju) i musafirhanu (gostionica), što je najstarija musafirhana u Bosni. Prema zadužbini koja je datirana na vreme između 1. februara i 3. marta 1462. godine ova Isa-begova zadužbina sastoji se od tri kuće, jedne štale, jednog ograđenog dvorišta i ostalog što je potrebno. Prema zakladnici ove zgrade su služile kao konačište i tekija siromašnim muslimanima, učenicima, sejidima, ratnicima i putnicima namjernicima. Tu se kuhala i besplatno delila hrana (meso pirinač i hljeb) putnicima i službenicima konačišta, a višak hrane deljen je siromašnoj deci u gradu Sarajevu. Gosti su imali pravo na hranu samo tri dana. Tako je i naselje oko tekije sve do Baščaršije nazivano Isa-begova mahala, sve do 1526. kad je u toj mahali sagradio džamiju Muslihudin Mustafa Čekrekčija. Od tada se zove Čekrekčijina mahala.

Zatim zaveštao je jedan mlin sa više vitlova, dok se kasnije se spominje 9 vitlova i zemlju kraj mlina, koji su se zvali Esebegovi, mlinovi na Bentbaši, jednu banju ondje gdje je danas moderno sagrađena Isabegova banja do Careve džamije. Još je darovao mnoge zemlje u današnjoj čaršiji i izvan nje. U čaršiji je podigao veliki han (današnja Kolobara). Godine 1878. bilo je u samom Sarajevu 50 što većih što manjih hanova, a iz jednog popisa sastavljenog te godine se vidi da je u njih moglo stati 2.640 osoba i 1.262 konja. Od njih svih po veličini i arhitekturi su bili najpoznatiji: Kolobara, vlasništvo Gazi Isa-bega iz 1462, Tašlihan vlasništvo vakufa Gazi Husrev-bega. Zatim mlin na potoku Koševi i zemlju s obje strane potoka; mlin i zemlju u selu Bulinu i selu Kasetićima; jedan mlin na reci Željeznici (današnja Fojnica) u visočkoj nahiji; zemlju u Ljubogoštu i Brusu (u Trebeviću) i veliki planinski kompleks u Trebeviću do Skaknića i Vagnja. Vakufnama nosi datum meseca džemazi-ul-evvela 866 (1 II-3 1462).

Dakle, nastanak Sarajeva vezan je za dolazak Osmanlija, a osnove budućeg šehera, glavnog grada Bosanskog sandžaka, kasnije ejaleta, postavio je Isa-beg Isaković. Međutim, Isa-beg Isaković je poznat i po svojim zadužbinama u Novom Pazaru kojim je postao osnivač toga grada. Naime vreme kada je Isa-beg Isaković, udario temelje Novom Pazaru, nije utvrđeno. Ako se (1455) pominju sela Potok i Parice, a grad ne, to bi značilo da mu još tada nisu bili udareni temelji. Pretpostavlja se da je Isa-beg Isaković odlučio da izgradi grad-utvrđenja već 1456. godine kada imamo prve pomene o Novom Pazaru. Jiriček navodi koje je sve gradove 1456. godine zauzeo Mehmed II osvajač, kaže: Te 1456. godine zauze čitavu južnu despotovinu: Novo Brdo, Prizren, Lipljan, Trepču, staru oblast Brankovića kod Vučitrna i Novog Pazara, Bihor i dolinu Lima, Medun u planinama Zete.

Novi Pazar i Skoplje

Isak-begova džamija u Skoplju

Udarajući temelje Novom Pazaru, Isa-beg Isaković prvo je podigao vojni logor, zatim hamam te džamiju, koja je porušena posle Prvog svetskog rata zbog dotrajalosti. Svoj vojni značaj Novi Pazar je izgubio sa padom Bosne (1463) te poslije konačnog pada Hercegovine (1481) i Zete (1499) pod osmansku vlast. Posle osnivanja Bosanskog sandžaka priključen mu je i novopazarski kraj. Krajem 15. veka ime Jeleč se gubi a zamjenjuje ga naziv vilajet Novi Pazar (vilajet Jenidže Pazar).

Unutrašnjost Čifte hamama u Skoplju

Isa-beg Isaković poznat je po zadužbinama u Skoplju (Üsk'üpu) gdje je sagradio veliku džamiju na očevo ime, koja je poznata pod imenom Ishakijja ili još i Aladža ili Šarena džamija . U Skoplju je osim ove džamije sagradio i Čifte hamam i Kapan han koji se i danas nalaze u Staroj skopskoj čaršiji. Iako je Isa-beg Isaković podigao više zadužbina širom Osmanskog carstva, on je ostao zapamćen po svojim objektima na obalama Miljacke, kao utemeljitelj jednog od tada najlepših gradova kojeg su nazivali i cvet među gradovima. Kao bosanski sandžakbeg održavao je dobre odnose sa Dubrovčanima koji su mu često slali poklone. Iz Isa-begove vakufname vidi se da je imao trojicu sinova: Muhameda, Mehmed-bega i Ali-bega. Ne zna se tačno datum njegove smrti, a ukopan je najvjerovatnije u haremu Careve džamije.

Međutim, porodica Isakovića spada među one porodice u Bosni koje su po potrebi službe došle iz drugog kraja Osmanskog Carstva u Bosnu i tu se nastanile. To je jedna od porodica koje se nisu dugo održale u Bosni. Podizanje mnogobrojnih zadužbina pokazuje da su Isabegovići pokušavali da se održe kao upravitelji mnogobrojnih svojih vakufskih dobara. Centralna vlast koja je uvek kontrolisala posjede provincijskih begova, verovatno je uništila i ovu porodicu.

Vakufnama Isa-bega Isakovića

Vakufname ili vakfije su isprave o zaveštanju nekog dobra u verske, prosvetne, zdravstvene, socijalne, saobraćajne ili dobrotvorne svrhe.

Prepisi Isa-begove vakufname:

1. Zvanični prepis u sidžilu sarajevskog kadije iz 1254/1838., sidžil br. 77, str 51-52. Gazi Husrev-begova biblioteka;
2. Prepis u arhivi bivšeg Ministarstva vakufa u Istanbulu;
3. Zvanični prepis spomenutog carigradskog prepisa koji se nalazio kod mutevelije Isa-begovog vakufa u Skoplju;
4. Prepis u rukopisnom zborniku Muhameda Enveri Kadića, sv. I, list 158-163, Gazi Husrev-begova biblioteka 91;
5. Prepis u sidžilu vakufnama, I. Str. 250, koji se danas čuva u Gazi Husrev-begovoj biblioteci u Sarajevu

Vakufnama je napisana na arapskom jeziku, na početku vakufname se nalazi uobičajeni uvod o razlozima koji su naveli vakifa (zadužbinara) da deo svoje imovine da za vakuf (zadužbinu). Ovom vakufnamom Isa-beg zaveštava tekiju i most, a za njihovo održavanje uvakufljuje (daje u vlasništvo zadužbini) mlinove u selu Brodac, današnja Bentbaša, banju (hamam) i tekuću vodu za njene potrebe i ostatak vode, han, dućane, veći broj zemljišnih poseda na području današnjeg Sarajeva i okoline. Treba napomenuti da je Isa-beg svoj vakuf podigao nekoliko godina pre konačnog pada Bosne pod osmansku vlast, dok je još bio zapovednik krajišta koje se protezalo od Skoplja, preko Novog Pazara i usecalo u srednjovekovnu Bosnu.

Smrt

Postoje tvrdnje da je Isa-beg Isaković sahranjen iza Careve džamije u Sarajevu i da se na njegovom grobu (mezaru) nalazi neobeleženi nišan.

Izvori

Suljović Amel "Gdje je mezar osnivača Sarajeva". pristupljeno na 27. jul 2010.. "O porijeklu Ishakovića postoje jednako zanimljive varijacije, gotovo kao i o mjestu njegova ukopa. Behija Zlatar decidno odbacuje teze na račun porijekla osnivača Sarajeva, ko- je vode u smjeru njegovog slavenskog porijekla. Ta dvojenja idu u smjeru – da je riječ o bratu Stjepana Vukčića Kosače, koji ga je predao Mehmedu II kao garanciju lo- jalnosti. Po ovoj teoriji Isa-beg je, nakon što ga je usvojio Ishak-beg (otud prezi- me), konvertirao na islam, te za ondašnje prilike izgradio zavidnu vojničku i političku karijeru. Po drugima, Isak Hranić/Hranušić zarobljen je tijekom jednog upada akindžija na posjed velikaške obitelji Pavlović, inače gospodara velikog dijela Istočne Bosne, uključujući i srednjovjekovnu župu Vrhbosnu. U zarobljeništvu se dokazao kao izuzetno sposoban, što je vođu spomenutih akindžija potaknulo da mu ostavi imetak, ali i poziciju koju je obnašao. Potpuno drukčiji pristup na porijeklo Ishakovića imaju istraživanja historičarke umjetnosti Lidije Bogojević Kumbaradži iz Skoplja. Ona smatra da je rodonačelnik Ishakovića Pašajigit-beg iz Saruhana (Kapadokije), a da je Ishak-beg bio njegov sin. Zanimljivosti idu do mjere u kojoj se skopski begovi Kumbaradžije smatraju izravnim potomcima Isa-bega Ishakovića, o čemu posjeduju i autentičnu dokumentaciju. Iznad ulaza u nekadašnji bazar u Skopju, građevine koju je podigao Ishaković, stoji ploča o obnovi bazara. Natpis kazuje da su bazar obnovili begovi Kumbaradžije, nasljednici Isa-begov"