6. istočnobosanska proleterska udarna brigada

6. istočnobosanska proleterska udarna brigada
Smotra 6. istočnobosanske brigade nakon Sutjeske, ljeta 1943.
Postojanje	2. avgust 1942. Mesto formiranja: Šekovići
Formacija	tri bataljona
Jačina	620 vojnika i oficira
Deo	NOV i PO Jugoslavije
Angažovanje	Napad NOVJ na Vlasenicu juna 1942. Bitka na Sutjesci Prva tuzlanska operacija NOVJ Druga tuzlanska operacija NOVJ Bitka na Kopaoniku avgusta 1944.
Odlikovanja	Orden narodnog heroja Orden narodnog oslobođenja Orden bratstva i jedinstva
Komandanti
Komandant	Vojo Ljujić
Politički komesar	Cvijetin Mijatović

Šesta istočnobosanska proleterska narodnooslobodilačka udarna brigada je formirana naredbom Vrhovnog štaba NOP i DVJ 2. avgusta 1942. godine u Šekovićima, od tri istočno-bosanska proleterska bataljona. Na dan formiranja imala je 620 boraca.

Prvi komandant brigde bio je Vojo Ljujić, a politički komesar Cvijetin Mijatović, narodni heroji.

Brigada je imala ogroman značaj za održavanje ustanka u istočnoj Bosni u periodu njegove najveće krize, tokom 1942—1943. godine, u ponovnom rasplamsavanju ustanka u ovoj oblasti i brojnim poduhvatima u istočnoj Bosni, Crnoj Gori, Srbiji, Hrvatskoj i Sloveniji. Dala je veliki broj vojno-političkih i partijskih rukovodilaca, kao i narodnih heroja.

Odlukom Vrhovnog štaba NOV i POJ za postignute uspehe u borbi, 29. oktobra 1944, proglašena je proleterskom. Nakon rata prikupljeni su podaci za ukupno 6.239 boraca, koji su se u sastavu brigade borili u toku rata i podaci za 2.243 poginula borca.

Borbeni put brigade

1942

Prvi bataljon 6. istočnobosanske brigade u Semberiji, posle povratka iz Srema, novembar 1942

Od formiranja (do 9. aprila 1943), brigada je bila pod neposrednom komandom Glavnog štaba NOP odreda za Bosnu i Hercegovinu, iako je novembra 1942. naredbom Vrhovnog štaba NOV i POJ stavljena pod komandom Prvog bosanskog korpusa. Tokom avgusta i septembra 1942, vodila je borbe na Trebavi, Konjuhu, Romaniji i Majevici. Održala se u Biraču uprkos jakoj ofanzivi 718. nemačke divizije, ustaško-domobranskih i četničkih snaga od 25. avgusta do 9. septembra.

Nakon borbi na Trebavi i u Birču, jedan bataljon brigade je ostao na Majevici, a ostatak brigade od dva bataljona je 5/6. oktobra prešao preko Save u Srem. Ovde je brigada, zajedno sa Sremskim partizanskim odredom, vodila jednomesečne borbe — razbila je neprijateljske posade u Vrbanji i Kuzminu i bataljon 718. divizije u Bosutskim šumama. Ojačana jednim bataljonom sremskih partizana, zajedno sa Sremskim partizanskim odredom 4/5. novembra razbila je i delom uništila četničke snage na području Semberije i Majevice. U borbi kod sela Maleševaca, 28. novembra 1942, razbijeni su četnici Majevice, Posavine i Trebave (preko 250 poginulih i ranjenih i oko 600 zarobljenih). Istovremeno su razbijene domobranske posade na putu Tuzla—Lopare—Brčko. Sve ovo imalo je veliki značaj za dalji razvoj Narodnooslobodilačkog pokret u istočnoj Bosni.

U decembru 1942. brigada je sa Sremskim i Majevičkim partizanskim odredom u zahvatu druma Tuzla—Zvornik, posle višednevnih borbi, razbila neprijateljske snage (dva nemačka, dva ustaška i pet domobranskih bataljona i četnike) koje su izvodile operacije „Tuzla II". Potom je učestvovala u razbijanju četnika u Birču, nakon čega je prodrla na Romaniju i tamo razbila nekoliko četničkih i ustaško-domobranskih jedinica. Januara 1943. narasla je na sedam bataljona jačine 1.300 boraca.

1943

Komora 6. istočnobosanske brigade prolazi kroz Han Pijesak, decembar 1943

Na prostranoj teritoriji oko Han-Pijeska, Olova, Kladnja, Tuzle i Zvornika, tokom januara i februara 1943. izvela je više uspešnih napada na neprijateljska uporišta. U martu 1943. odbila je napad Romanijskog četničkog korpusa na Birač i vodila borbe sa ustašama u Milićima, Han-Pijesku, Žljebovima i oko Sokoca. Krajem marta, izvršavajući ranije upućeno naređenje Vrhovnog štaba NOV i POJ, povezala se sa Glavnom operativnom grupom. Vodeći borbe, 9. aprila 1943. izbila je u rejon Ustikoline.

Više od mesec dana, do 15. maja 1943, delovala je na sektoru Foče i Kalinovika, štiteći, sa Majevičkom brigadom, Centralnu bolnicu NOVJ i snage Glavne operativne grupe u zapadnom Sandžaku od napada neprijatelja iz doline Drine. U toku bitke na Sutjesci, od 15. do 20. maja 1943, vodila je teške borbe sa neprijateljem koji je nastupao prema Čelebiću, pa je zajedno sa Grupom brigada u izuzetno teškim borbama zaustavila nastupanje neprijatelja i napravila prvi pokušaj proboja neprijateljskog obruča (južno od Foče). Ove borbe omogućile su izvlačenje Centralne bolnice na Pivu i u znatnoj meri olakšale stanje u dolini Sutjeske. Nakon ovoga, vodila je teške borbe na Vučevu, u dolini Sutjeske, na Košuru i Zelengori. Pred bitku na Sutjesci imala je 817 boraca (785 muškaraca i 32 žene), a u toku bitke poginulo je 185 boraca.

U protivofanzivi Glavne operativne grupe, sa Zelengore se prebacila u istočnu Bosnu i 2. jula 1943. ušla u sastav 17. istočnobosanske divizije. U toku leta i jeseni 1943. učestvovala je u razbijanju četničkih snaga na Trebavi, oslobođenju Modriče, Gradačca, Šamca i Orašja. Posebno se istakla u borbama za oslobođenje Tuzle, od 29. septembra do 7. oktobra 1943, kada je pohvaljena od Vrhovnog komandanta NOV i POJ Josipa Broza Tita. Učestvovala je u oslobođenju Vareša 20/21. oktobra, gde je potpuno uništen domobranski puk. Tokom nemačke operacije u istočnoj Bosni u zimu 1943/44. borbom na Betnju, od 6. do 9. decembra 1944, onemogućila je potpuno opkoljavanje Pete krajiške i 27. istočnobosanske divizije.

1944

Kolona 6. istočnobosanske proleterske brigade na Ravnoj gori, 1944.

Učestvovala je u drugom napadu na Tuzlu, od 17. do 20. januara 1944, u borbama oko Srebrenice, u Birču i na Romaniji.

Krajem maja 1944, u sastavu 17. divizije, prešla je u Crnu Goru i u toku juna učestvovala u borbama kod Žabljaka i Pljevalja, a u julu u Andrijevičkoj operaciji. U toku prodora Operativne grupe divizija u Srbiju, učestvovala je u razbijanju četničke Četvrte grupe jurišnih korpusa na Kopaoniku, u borbama u dolini Zapadne Morave, u borbama za oslobođenje Kragujevca, 21. oktobra. Za postignute uspehe, 29. oktobra 1944, proglašena je proleterskom. U zimu 1944/1945. vodila je teške borbe u istočnoj Bosni (Bijeljina, Zvornik, Brčko).

1945

U završnim operacijama Jugoslovenske armije učestvovala je u borbama u Slavoniji, Moslavini, Zagorju i Sloveniji. Kod Dravograda je 15. maja 1945. završila svoj ratni put.

Komandni sastav brigade

Rade Čorak, komandant 4. bataljona brigade, Blažo Janković, komandant 17. divizije, Branko Stojaković, zamenik političkog komesara 15. majevičke brigade, i Stevo Klašnja, zamenik komandanta brigade, Majevica, marta 1945.

• Komandanti brigade:
  • Vojo Ljujić — od formiranja brigade do juna 1943.
  • Miloš Zekić — od juna 1943. do februara 1944.
  • Savo Trikić — od februara 1944. do marta 1945.
  • Rade Čorak — od marta 1945. do kraja rata

• Politički komesari brigade:
  • Cvijetin Mijatović Majo — od formiranja brigade do juna 1943.
  • Đoko Vujošević Segeda — od juna do oktobra 1943.
  • Dane Olbina — od oktobra 1943. do marta 1944.
  • Relja Lukić — od marta do avgusta 1944.
  • Neđo Bogićević — od avgusta 1944. do januara 1945.
  • Mišo Kovačević (v.d.) — tokom januara i februara 1945.
  • Zvonko Žardin — od februara 1945. do kraja rata

• Načelnici Štaba brigade:
  • Predrag Marković Alimpije — tokom avgusta 1942.
  • Rudi Petovar — od avgusta 1942. do marta 1943.

Narodni heroji brigade

Rukovodioci 6. istočnobosanske brigade, maja 1943

Neko od boraca Šeste proleterske udarne brigade proglašeni za narodne heroje su:

• Nisim Albahari, zamenik političkog komesara bataljona
• Janko Balorda, politički komesar bataljona
• Hasan Brkić, zamenik političkog komesara brigade
• Milenko Verkić, politički komesar čete
• Dušan Vukasović, komandir čete
• Miloš Zekić, komandant brigade
• Ravijojla Janković Rava, bolničarka i borac-bombaš
• Veljko Lukić Kurjak, komandir Udarne čete u Udarnom bataljonu
• Vojo Ljujić, prvi komandant brigade
• Anka Matić Grozda, borac brigade
• Pašaga Mandžić Murat, politički komesar brigade
• Omer Maslić, zamenik političkog komesra Trećeg bataljona
• Huso Merdžić, politički komesar čete
• Cvijetin Mijatović, prvi politički komesar brigade
• Vlada Obradović Kameni, borac brigade
• Vladimir Perić Valter, komandant Udarnog bataljona
• Jovo Radovanović Jovaš, pomoćnik komandira Udarne čete u Udarnom bataljonu
• Avdo Hodžić, politički komesar čete u Drugom bataljonu
• Jusuf Džonlić, politički komesar Prve čete Prvog bataljona
• Branko Šurbat Bane, politički komesar čete u Prvom bataljonu

Odlikovanja

Odlikovana je i Ordenom narodnog oslobođenja i Ordenom bratstva i jedinstva, a povodom petnaestogodišnjice bitke na Sutjesci, juna 1958. godine, odlikovana je Ordenom narodnog heroja.

Literatura

• Petovar, Rudi; Trikić, Savo (1982). ŠESTA PROLETERSKA ISTOČNOBOSANSKA BRIGADA. Beograd: Vojnoizdavački zavod. 
• Vojna enciklopedija, Beograd 1975. godina
• „Narodni heroji Jugoslavije”. Beograd: Mladost. 1975. 

Vidi još

• Istočna Bosna u Narodnooslobodilačkoj borbi

Vanjske veze

• 6. istočnobosanska proleterska udarna brigada (znaci.org)