Vlado Tomanović

VLADO TOMANOVIĆ
Vladimir Vlado Tomanović
Mesto rođenja	Velimlje, kod Nikšića Knjaževina Crna Gora
Datum smrti	2. 6. 1943. (36 godina)
Mesto smrti	Tjentište, kod Foče ND Hrvatska
Profesija	pravnik
Član KPJ od	februara 1942.
Učešće u ratovima	Narodnooslobodilačka borba
U toku NOB-a	zamenik komandanta Desete hercegovačke udarne brigade
Služba	NOV i PO Jugoslavije
Čin	major
Narodni heroj od	26. jula 1945.

Vladimir Vlado Tomanović (Velimlje, kod Nikšića, 15. januar 1907 — 1943), učesnik Narodnooslobodilačke borbe i narodni heroj Jugoslavije.

Biografija

Rođen je 15. januara 1907. godine u selu Velimlju, kod Nikšića. Potiče iz siromašne seljačke porodice. Osnovnu školu je završio u Bileći, a gimnaziju u Sarajevu. Potom je upisao Pravni fakultet u Beogradu, na kom je diplomirao 1933. godine. Pošto su mu roditelji bili slabijeg imovnog stanja i nisu mogli da ga školuju, tokom školovanja morao je sam da se izdržava - dajući časove đacima iz imućnijih porodica, kao i radeći razne fizičke poslove.

Posle odsluženja vojnog roka, u Školi za rezervne oficire u Sarajevu, krajem 1934. godine se zaposlio, kao sudski pripravnik u Senti. Godine 1939. postavljen je za sudiju Okružnog suda u Subotici, a zatim i za državnog javnog tužioca. Za vreme studija, pripadao je revolucionarnom studentskom pokretu, ali nije bio član Komunističke partije Jugoslavije (KPJ). Pred rat se povezao sa mesnom organizacijom KPJ u Subotici, i učestvovao u prikupljanju pomoći za političke robijaše-komuniste, koji su bili u zatvoru u Sremskoj Mitrovici.

Posle Aprilskog rata i okupacije Kraljevine Jugoslavije, 1941. godine, mađarske okupacione vlasti su ga proterale iz Subotice u Srbiju. Posle progona iz Bačke, otišao je u Čačak, gde se povezao sa mesnom organizacijom KPJ i aktivno učestvovao u pripremama oružanog ustanka. Nalazio se u grupi prvih boraca, koja je napustila Čačak i učestvovala u formiranju udarnih grupa, od kojih je nastao Čačanski partizanski odred. Potom je postavljen za komandira jedne čete u Odredu. Pošto se istakao u borbama s Nemcima, tokom leta 1941. godine, u oktobru je prebačen u oslobođeni Čačak i postavljen za komandanta odbrane grada. Svoje vojno znanje, stečeno u Školi rezervnih oficira, prenosio je na mlađe borce.

Posle Prve neprijateljske ofanzive i povlačenja glavnine partizanskih snaga u Sandžak, odlukom Vrhovnog štaba NOPO Jugoslavije, novembra 1941. godine, upućen je u Hercegovinu, u bilećki srez. Ubrzo po dolasku u Hercegovinu, krajem decembra 1941. godine, postavljen je za komandanta Bilećkog partizanskog bataljona. Njegov prvi ratni uspeh u Hercegovini, bio je napad na vojni logor u Bileći - u toku noći, s malom grupom boraca i puškomitraljezom, privukao se vojnoj kasarni i u svanuće, kada su italijanski vojnici imali smotru otvorio vatru na njih, a zatim se, iskoristivši zbunjenost neprijatelja, povukao. U ovom napadu ubijeno je desetak italijanskih vojnika, a više njih ranjeno.

Sa svojim bataljonom, 25. januara 1942. godine, izveo je još jednu uspešnu akciju - kod sela Čepelice sačekao je italijansku motorizovanu kolonu, koja je iz Trebinja išla ka Bileći. Iako su im bili naneti veliki gubici, Italijani su se brzo sredili i počeli tenkovima da potiskuju partizane. Vlado se tada s nekolicinom borca, probio neprijatelju iza leđa i bombama uništio posade baterije brdskih topova i minobacača. Ovaj podvig je odlučio tok bitke, jer su se italijanski vojnici, bez podrške artiljerije, počeli povlačiti. U ovoj akciji ubijeno je 40, a ranjeno 60 italijanskih vojnika, zaplenjena su dva topa, nekoliko puškomitraljeza, veći broj pušaka i municije. Kao nagradu za ovu uspešno izvedenu akciju, Vlado je najpre krajem januara postavljen za komandnata Štaba sektora Bileća-Trebinje, a početkom februara 1942. godine je primljen u članstvo Komunističke partije Jugoslavije (KPJ).

Krajem marta 1942. godine postavljen je za komandanta Južnohercegovačkog partizanskog odreda. S ovim Odredom, je posle uništenja ustaškog uporišta Borač, krajem aprila, prodro duboko u neprijateljsku pozadinu, u južnu Hercegovinu, u dolinu Neretve, do Hutova i Čapljine, uništavajući neprijateljska uporišta kod Hrsna, Prebilovaca i dr. Ovaj prodor naterao je neprijatelja, da deo svojih snaga prebaci u južnu Hercegovinu, čime je oslabljen pritisak na partizanske snage u severoistočnoj Hercegovini.

Posle italijansko-ustaške ofanzive u Hercegovini, u kojoj su u borbama protiv partizana učestvovali i četnici, u maju i početkom juna 1942. godine, kada se glavnina partizanskih snaga povukla iz Hercegovine kao centralnoj Bosni i Bosanskoj krajini, Vlado je postavljen za zamenika komandanta Hercegovačkog partizanskog odreda. Kada je 10. avgusta 1942. godine ovaj odred reorganizovan u Desetu hercegovačku brigadu, Vlado je postao zamenik komandanta brigade. Zajedno sa brigadom, tokom druge polovine 1942. i početkom 1943. godine, učestvovao je u nizu borbi: na Kupresu, oko Posušja i Imotskog, Jajca, Busovače i Vakufa, oko Turbeta i Žepča, kao i drugim mestima zapadne i centralne Bosne. U bici za Prozor, 15-17. februara 1943. godine, Vlado je uspešno komandovao napadom na grad, a zatim je kod Rame potukao ostatke italijanskog garnizona iz Prozora. Tada je zarobljen veliki broj italijanskih vojnika, kao i zaplenjene velike količine ratnog materijala - deset tenkova, kamioni i dr. Tokom marta i aprila 1943. vodio je borbe s crnogorskim i hercegovačkim četnicima na obalama Neretve i oko Nevesinja i Gacka. Sve do početka Pete neprijateljske ofanzive, njegova brigada vodila je borbe s Italijanima i četnicima, u Hercegovini i Crnoj Gori. Od sredine maja 1943. godine, njegova brigada je vodila veoma teške borbe s pripadnicima nemačke Sedme SS divizije „Princ Eugen“.

Vlado je poginuo 2. juna 1943. godine, u borbama na planini Javorku. Tada je privremeno preuzeo komandu nad Prvim bataljonom Desete hercegovačke brigade i bio smrtno ranjen od neprijateljske minobacačke granate.

Ukazom Predsedništva Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ), 26. jula 1945. godine, među prvim borcima Narodnooslobodilačke vojske, proglašen je za narodnog heroja.

Literatura

• „Narodni heroji Jugoslavije”. Beograd: Mladost. 1975.