Svilajnac
| Svilajnac | |
|---|---|
|
| |
 Grb | |
| Osnovni podaci | |
| Država |  Srbija
|
| Upravni okrug | Pomoravski |
| Opština | Svilajnac |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo (2022) | 9395 |
| Geografija | |
| Koordinate | 44°13′28″N 21°11′30″E / 44.224333°N 21.191666°E |
  Svilajnac Svilajnac (Srbije) | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski kod | 35210 |
| Pozivni broj | (+381)035 |
| Registarska oznaka | SV |
Koordinate: 44° 13′ 28" SGŠ, 21° 11′ 30" IGD
Svilajnac je gradsko naselje u Srbiji koje administrativno pripada opštini Svilajnac u Pomoravskom okrugu. Prema popisu iz 2002. bilo je 9395 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 9622 stanovnika).
Plodna područja Velike Morave i Resave bila su naseljena još u najdavnijim vremnima. Na tim prostorima živeli su prvo Tračani, koje su pokorili Rimljani i osnovali svoju provinciju Gornju Mezanu. Sloveni rano naseljavaju Resavu, gde su poznati kao Braničevci i Moravci. Za Resavu je posebno važan period od Srpske despotovine, kada je ovaj kraj doživeo zavidan ekonomski i kulturni prosperitet. Prvi pisani istorijski spomnici o resavskim selima potiču iz 15. veka. Svilajnac se prvi put spominje 1467. godine, kao selo "Svilajnac sa 30 kuća". Smatra se da je selo dobilo ime Svilajnac zbog toga što su se njegovi žitelji bavili uzgojem svilenih buba i proizvodili svilu. Po dokumentima iz 1718. godine, Svilajnac ima svega 12 domova, a 1733. godine selo u resavskoj prohiji ima 28 domova. Godine 1930. zapisano je da je Svilajnac varoš na reci Resavi i da se varoš deli na: Čaršiju, Bojaču, Vlaovačku malu, Donji kraj, Zapis i Cigansku malu. Svilajnac u tom trenutku ima 1187 kuća sa 5356 duša. Svilajnac je oduvek bio poznati trgovački i zanatski grad. Danas je to opštinski centar u plodnoj resavskoj i moravskoj dolini. Kao značajan industrijski centar Srbije zadržao je duh starih vremena i uz razvoj zanatsva i trgovine u gradu su nikli mnogobrojni ugostiteljski objekti. I danas se ugostiteljski objekti uređuju i prilagođavaju klijenteli. Početkom 11-og veka u blizini današnjeg područija grada Sviljanca živeo je Ceregano, jedan turčin. On je bio poznat po tome što bi obezglavljivao srbe i nakon bacio u svoju rupu, danas zvana ''Cereganova rupa'', koja se nalazi na kraju Jablanačke ulice u Svilajncu.
Svilajnac se nalazi na oko 100 kilometara od Beograda u smeru jug-istok, na obalama Velike Morave i Resave. Grad ima 9.395, a cela opština oko 25.511 stanovnika.
Svilajnac se nalazi na 103 metara nadmorske visine, na koordinatama 44° 13′ 46" severne geografske širine i 21° 11′ 50" istočne geografske dužine.
Opština Svilajnac je prirodno - geografski kombinacija ravničarskog i brežuljastog reljefa, sa umerenom klimom i plodnim zemljištem, što je dobra osnova za najvažniju delatnost Donje Resave - poljoprivreda. Nalazi se na mestu gde dolina Resave srasta sa dolinom Velike Morave. Naselje Svilajnac, kao centar istoimene opštine sa 22 naselja i površinom od 32.640 hektara, nalazi se u Istočnoj Srbiji u široj zoni ravničarskog dela velikomoravske doline, koja prestavlja okosnicu prostornog razvoja republike, dugoročno posmatrano. Sa druge strane, na oko 4 km nizvodno od Svilajnca u Veliku Moravu se uliva reka Resava, koja protiče kroz grad i svojom dolinom otvara - širi nizijski deo oslonjen na moravsku niziju, po čemu se čitava nizija naziva Resava.
Vekovima su trgovina i poljoprivreda glavne delatnosti, pa i danas.
Pomoravlje je relativno bogato spomenicima srednjovekovne kulture, jer je to bila pozornica vaznih istorijskih zbivanja. U trećoj četvrtini 13. veka, pod udarcima Turaka, ekonomski, politički i kulturni centar pomera se na sever u oblasti Zapadne i Velike Morave. Udaljeni od izvornih oblasti Raške i makedonske škole, odnosno srpsko-vizantijske škole, moravski neimari stvaraju nove arhitektonske kombinacije u kojima koriste tekovine svojih prethodnika, ali ih u isto vreme osvežavaju novim elementima istočnjackog porekla. Tako nastaje nova arhitektonska škola pod imenom moravska škola. U neposrednoj blizini Svilajnca nalazi se značajna škola-manastir Manasija. Ostali manje poznati manastiri su Tomić, Zlatenac i Miljkov manastir.
- Centar za kulturu Svilajnac
- Spomenik Mari Resavkinji
- Spomenik Stevanu Sinđeliću
- Aleja palih boraca
Počeci prosvetiteljskog rada u Svilajncu vezani su za prve decenije 19. veka. Svilajnac još u Karađorđevo vreme dobija Malu školu (osnovnu), mada prvi zvanični podaci govore da se o školstvu u Svilajncu može govoriti tek od 1818, kada knez Miloš šalje prvog učitelja.
Brz ekonomski razvoj doprineo je proglašenju Svilajnca za varošicu 1846. godine. Svilajnčani su shvatili koliki je značaj kulturno-prosvetiteljskog rada pa se 1857. god otvara Škola za žensku decu. Na Cveti 1860. godine otvorena je i Nedeljna škola, koju su pohađali kalfe i šegrti.
Značajan datum je i otvaranje Čitaonice omladine resavske, 3. aprila 1868. godine. Tu je nikla ideja da se otvori Gimnazija u Svilajncu. Posle mnogo truda, Svilajnčani dobijaju Gimnaziju.
U periodu od 1960. do 1964. Gimnazija je radila kao istureno odeljenje Gimnazije u Jagodini. Godine 1977. Gimnazija i Škola za KV radnike se integrišu u OUR, , Dragoš", a 1987. godine formiran je Obrazovni centar usmerenog obrazovanja i vaspitanja „Laza Stojanović".
Od Obrazovnog centra 1. aprila 1987. formirane su dve samostalne škole – Poljoprivredna škola i škola "Laza Stojanović". Od 1990. Gimnazija u Svilajncu vodi se kao istureno odeljenje Gimnazije u Ćupriji, a u okviru Mašinske škole. Danas je gimnazija deo Srednje škole "Svilajnac" u Svilajncu.
Obrazovni centri u Svilajncu:
- Poljoprivredno-veterinarska škola Svilajnac
- Gimnazija Svilajnac
- Srednja škola Svilajnac
Osnovne škole u Svilajncu:
- OŠ Jovan Jovanović Zmaj
U naselju Svilajnac živi 7431 punoletni stanovnik, a prosečna starost stanovništva iznosi 39,5 godina (38,3 kod muškaraca i 40,6 kod žena). U naselju ima 3141 domaćinstvo, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,99.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).
| Etnički sastav prema popisu iz 2002. | ||||
|---|---|---|---|---|
| Srbi | 8930 | 95.05% | ||
| Romi | 182 | 1.93% | ||
| Crnogorci | 31 | 0.32% | ||
| Hrvati | 29 | 0.30% | ||
| Makedonci | 22 | 0.23% | ||
| Jugosloveni | 14 | 0.14% | ||
| Rumuni | 9 | 0.09% | ||
| Vlasi | 5 | 0.05% | ||
| Slovenci | 4 | 0.04% | ||
| Bugari | 3 | 0.03% | ||
| Muslimani | 2 | 0.02% | ||
| Ukrajinci | 1 | 0.01% | ||
| Mađari | 1 | 0.01% | ||
| Albanci | 1 | 0.01% | ||
| nepoznato | 95 | 1.01% | ||
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž | |||
| ? | 24 | 37 | ||
| 80+ | 68 | 110 | ||
| 75-79 | 140 | 185 | ||
| 70-74 | 196 | 280 | ||
| 65-69 | 225 | 308 | ||
| 60-64 | 218 | 263 | ||
| 55-59 | 235 | 265 | ||
| 50-54 | 350 | 363 | ||
| 45-49 | 364 | 381 | ||
| 40-44 | 317 | 348 | ||
| 35-39 | 273 | 326 | ||
| 30-34 | 319 | 344 | ||
| 25-29 | 307 | 355 | ||
| 20-24 | 283 | 314 | ||
| 15-19 | 270 | 301 | ||
| 10-14 | 309 | 240 | ||
| 5-9 | 296 | 297 | ||
| 0-4 | 245 | 239 | ||
| prosek | 38.3 | 40.6 | ||
|
|
|
|
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija | Proizvodnja i snabdevanje... | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 1713 | 160 | 1 | 3 | 337 | 162 | 65 | 352 | 57 | 72 |
| Ženski | 1462 | 68 | - | - | 221 | 51 | 4 | 415 | 76 | 29 |
| Oba | 3175 | 228 | 1 | 3 | 558 | 213 | 69 | 767 | 133 | 101 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 16 | 49 | 168 | 91 | 71 | 49 | - | - | 60 | |
| Ženski | 25 | 33 | 104 | 125 | 225 | 49 | 2 | - | 35 | |
| Oba | 41 | 82 | 272 | 216 | 296 | 98 | 2 | - | 95 |
- Miroslav Pantić, akademik
- Toplica Spasojević, privrednik i bivši predsednik Crvene Zvezde
- ↑ Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN 86-84433-14-9
- ↑ Knjiga 2, Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN 86-84433-01-7
- Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
- Satelitska mapa (Wikimapia)
- Gugl satelitska mapa (Maplandia)
- Plan naselja na mapi (Mapquest)
- http://www.svilajnac.com Arhivirano 2004-06-12 na Wayback Machine-u
- http://www.svilajnac001.co.rs
- http://www.kdsvilajnac.g0g.net
- Poljoprivredno-veterinarska škola
- Gimnazija Svilajnac
| Naseljena mesta opštine Svilajnac |
|---|
|
Bobovo • Bresje • Vojska • Vrlane • Gložane • Grabovac • Dublje • Dubnica • Đurinac • Kupinovac • Kušiljevo • Lukovica • Mačevac • Proštinac • Radošin • Roanda • Roćevac • Svilajnac • Sedlare • Subotica • Troponje • Crkvenac |
