Lezbejka
 Deo serije o lezbejskim, gej, bi i trans (LGBT) temama
| ||
|---|---|---|
|
.svg){kind=small}
Lezbejka ili lezbijka je žena koju estetski, seksualno i romantično privlače druge žene, i koja sa drugim ženama ostvaruje emocionalni, seksualni i partnerski odnos.
Kao koncept, identitet lezbejki počinje da se razvija u 20. veku. Premda ženska homoseksualnost postoji u svim društvima i periodima, tek relativno nedavno lezbejke u zapadnoj kulturi počinju da se definišu kao posebna grupa. Krajem 19. veka seksolozi počinju da objavljuju svoje uvide u ljudsku seksualnost i seksualno ponašanje i počinju da posmatraju lezbejke kao poseban entitet. Kao rezultat toga, žene u Evropi i Severnoj Americi, koje su postale svesne svog novog statusa, počele su međusobno da se povezuju i formiraju socijalnu osnovu za izgradnju sopstvenog identiteta. Drugi talas feminizma tokom 1970-ih bio je važan period u ovom procesu. Istoričarke i istoričari od tada počinju da iznova sagledavaju odnose između žena u istoriji, preispitujući kriterijume po kojima se osoba može smatrati lezbejkom, odnosno odnos lezbejskim.
Ženska seksualnost je kroz istoriju uglavnom bila definisana i konstruisana od strane muškaraca, koji su ili odbijali da prihvate mogućnost lezbejstva ili su lezbejstvo prihvatali samo kao nužnost u slučaju nedostatka muškarca u vezi. Feminističke istoričarke primarnu motivaciju seksologa da opišu lezbejke prepoznaju u njihovom strahu od jačanja ženske samostalnosti, odnosno nezavisnosti od muškaraca. Žene koje su strogo propisane rodne uloge dovodile u pitanje smatrane su mentalno bolesnim. Razlike u načinu prikazivanja lezbejki sugeriše da je zapadno društvu bilo istovremeno intrigirano i ugroženo ženom koja preispituje tradicionalnu žensku ulogu, kao i fascinirano i zgroženo ženom koja stupa u romantične odnose sa drugom ženom. Dalji diskurs o ženskoj seksualnosti ispituje kako su lezbejke viđene od strane drugih, ali i kako same sebe doživljavaju; neke od žena koje stupaju u emotivno-seksualne odnose sa drugim ženama sebe ne identifikuju ni kao lezbejke niti kao biseksualke. S druge strane, žene koje sebe identifikuju kao lezbejke dele međusobno identitet sličan nacionalnom. Kao homoseksualne osobe, one dele iskustvo vezano za diskriminaciju i moguće odbacivanje od strane porodice, prijatelja i drugih. Kao žene, one se susreću sa problemima koje ih odvajaju od muškaraca. Političke prilike i društveni stavovi i dalje utiču na formiranje lezbejskih veza i porodica.
slika Johna Williama Godwarda.
Reč lezbejka (lezbijka) je izvedena iz Lezbos (Λέσβος), imena grčkog ostrva u istočnom Egejskom moru na kome je pesnikinja Sapfo živela i vodila školu za devojke u VI veku pre nove ere. Mnoge od njenih pesama opisuju strast koju ona oseća prema svojim učenicama, koju su u antici nazivali „ginerastija“, analogno muškoj „pederastiji“.
U engleskom jeziku je takođe vrlo prisutan sleng izraz dyke, kojim se obično opisuje lezbejka sa tradicionalno muškim rodnim izražavanjem. Oba termina su prihvatljiva jedino ukoliko ih koristi osoba sa pozitivnim stavom prema LGBT osobama. Ne u potpunosti adekvatan prevod na srpskohrvatski jezik bio bi "lezbača".
„Butch/femme“ identiteti su ključni deo lezbejske istorije, ali takođe i paradigme koje se prihvataju tokom razvoja.
Srpskohrvatski jezik poznaje, mada ne priznaje, oba oblika. U rečnicima i enciklopedijama nalazi se samo oblik lezbijka i pridevi izvedeni iz ovog oblika imenice (jednako uz objašnjenje da je lezbijka „ženska osoba nenormalnih seksualnih sklonosti“[1] ili slična). Ženski i lezbejski pokret od osnivanja se protivi definisanju ženske odnosno lezbejske egzistencije od strane akademske javnosti, bez uključivanja žena u taj proces. Mnoge rane feministkinje tvrde da ženski identitet ne postoji, upravo iz razloga što je cela ženska egzistencija (uključujući i njeno prisustvo u jeziku) u rukama muškaraca. Jednako važi za "lezbejku", koju su definisali heteroseksualni muškarci.[2]). Od početka delovanja ženskog lezbejskog pokreta naglašavana je važnost toga da lezbejke same sebe imenuju i da same odrede i izgrade svoje identitete. (Vidi članak: Feministička korekcija jezika)
U procesu stvaranja lezbejskog pokreta i zajednice na Balkanu lezbejke su morale da se suoče sa istim problemima sa kojima su se (iz)borile lezbejke u SAD ili Zapadnoj Evropi. Jedan od njih bio je afirmacija vlastitog identieta i izgradnja vidljivosti, što je nužno išlo putem jezičke komunikacije. Lezbijke u Hrvatskoj i Bosni su uspele da afirmišu termin „lezbijka“, prihvatajući ga i prevodeći ga u neutralan kontekst. Lezbejska zajednica u Srbiji, međutim, nije usvojila oblik „lezbijka“, već je afirmisan oblik „lezbejka“.
U hrvatskoj zajednici reč lezbijka je osnova za izvođenje prideva: „lezbijski kontinuum“, „lezbijka egistencija“, „lezbijsko savjetovalište“. Isto tako, lezbejke u Srbiji prideve izvode iz reči „lezbejka“.
U Srbiji se, takođe, može čuti i oblik "lezbijka", ali samo od strane homofobičnih grupa ili u nekim medijima, kada se upotrebljava u negativnom kontekstu.
Labris, grupa za lezbejska ljudska prava, u svojoj Čitanci, objavljenoj za potrebe projekata "Edukacija ženskih nevladinih organizacija" i "Edukacija medija, omladinskih i nevladinih organizacija za ljudska prava o lezbejskim ljudskim pravima", daje posebno poglavlje o jeziku i terminologiji, u kome se koristi, a u jednom od tekstova se direktno opravdava i zagovara, upotreba oblika "lezbejka"[3].
SEE-Q mreža, koja je okupljala organizacije iz Bosne i Hercegovine, Hrvatske, Kosova, Makedonije, Slovenije i Srbije, koristila je oba termina.
U članovima 187, 192 i 193 Hamurabijevog zakonika pominje se reč "salzikrum", koja je složenica: muškarac-žena i kojom se možda označavala lezbejka.[4] Hamurabijev zakonik je "muškoj ženi" davao veća prava pri nasleđivanju nego drugim ženama (od 178. člana)[5].U srpskom prevodu salzikrum je prevedena kao "javna ženska".[6]
ca. 440–430. pne.
Osim najpoznatije lezbejke antike, pesnikinje Sapfo sa Lezbosa, malo je sačuvanih izvora o homoseksualnim iskustvima žena, iako postoji puno beležaka o homoseksualnoj praksi muškaraca. Ima pretpostavki da su u antici razvijali slični odnosi između žena i devojaka kakvi su postojali između muškaraca i dečaka. Aristofan u Platonovoj Gozbi pominje žene koje vole žene, ali koristi termin terpesthai ("usmerene"), a ne eros, koji je korišćen za odnose između muškaraca, kao i između muškaraca i žena.
Istoričarka Nancy Rabinowitz smatra da su slike na grčkim vazama koje prikazuju žene sa rukama obavijenim oko struka drugih žena ili spuštenim na ramena drugih žena, zapravo, predstave romantičnih osećanja[7] Veći deo svakodnevnog života žena u antičkoj Grčkoj danas je nepoznat, posebno deo koji se tiče njihove seksualnosti. Premda su muškarci sklapali pederastične veze izvan braka, nema dokaza da je ženama bilo dozvoljeno ili da su bile podsticane na slične odnose. Žene koje su oslikane na grčkim vazama često su erotizovane u scenama kupanja, međusobnog dodirivanja, sa dildoima prikazanim u samoj sceni ili oko nje; te scene često podsećaju na one koje prikazuju heteroseksualne ili pederastične parove. Međutim, ostaje nepoznato da li je erotika u tim scenama namenjena posmatraču ili verno odslikava život.
U Rimu su muškarci jednako definisali žensku seksualnost. Savremeni istoričari smatraju da su rimski muškarci gledali na lezbejstvo sa neprijateljstvom. Marcijal, na primer, smatra da žene koje vole žene imaju preterano veliki klitoris, kojim penetriraju žene, a ponekad i muškarce[8]. Prema mišljenju Jamesa Butrice, lezbejstvo ne samo da je ugrožavalo sliku rimskog muškarca o sebi kao o jedinom davaocu seksualnog zadovoljstva, nego i mnogo dublje, bazičnu rimsku kulturu koja je dominantno muška. Ne postoje pisani tragovi o konkretnim ženama koje su imale seksualne odnose sa drugim ženama iz ovog perioda[8].
Za neke žene je shvatanje da učestvuju u ponašanju ili u vezama koje ih kategorišu kao lezbejke bio razlog za negiranje i skrivanje. Druge žene su, međutim, prihvatile svoju različitost i počele da razmišljaju o novom identitetu koji ih je odvajao od drugih, heteroseksaulnih žena i od gej muškaraca[9]. Tako je, na primer, američka bogatašica, Natalie Clifford Barney držala salon u Parizu u kome su se okupljale poznate ličnosti iz sveta umetnosti i gde su lezbejske teme često bile u fokusu[9]. Među članicama salona koji se okupljao jednom nedeljno od 1890-ih do 1930-ih bile su slikarka Romaine Brooks, sa kojom je Natalie održavala ljubavnu vezu, spisateljice Colette, Djuna Barnes, Gertrude Stein, koja je i sama okupljala poznate ličnosti u svom stanu, Radclyffe Hall i mnoge druge. Istovremeno, Berlin se razvija u kulturni centar LGBT osoba, gde se organizuje i počinje da izlazi i prvi lezbejski časopis Die Freundin (1924-1933). Međutim, dalji razvoj lezbejske kulture u Berlinu biva sprečen dolaskom nacista na vlast.
Godine 1928. Radclyffe Hall, britanska spisateljica aristokratskog porekla, objavljuje čuveni roman The Well of Loneliness. Radnja romana se vrti oko Stephen Gordon, koja se identifikuje kao invertit, posle čitanja Krafft-Ebbingove Psychopathia Sexualis, i živi u homoseksualnom okruženju u Parizu. Namera romana jeste bila da pozove na toleranciju prema ljudima koji su takvi kakvi jesu po rođenju. Međutim, roman je imao veoma veliki i loš publicitet u generalnoj javnosti, što je išlo čak i do organizovanja suđenja u Londonu zbog opscenosti. Među lezbejskom populacijom roman je, međutim, imao veoma jak uticaj i dugo se navodio kao najznačajnije delo lezbejske književnosti.
Dvadesete godine prošlog veka označile su početak stvaranja lezbejskog identiteta i u SAD. Društveno eksperimentisanje, posebno na polju seksualnosti obeležavalo je ovaj period. Veliki gradovi, koji su davali velike mogućnosti za bogat noćni život, bili su veoma popularni i žene su počele da traže seksualne avanture. Biseksualnost je postala "šik", posebno u prvim američkim gej kvartovima[11]. Među njima, najpoznatiji je bio Harlem, koji je uglavnom afro-američki deo New Yorka. Jazz i blues pevačice, poput Ma Rainey, Bessie Smith, Erhel Waters i Gladys Bentley nastupaju u noćnim klubovima, pevajući često o vezama sa ženama. Među posetiteljkama su i poznate ličnosti kao što su Tellulah Bankhead, Beatrice Lillie i Joan Crawford[11]. Lezbejke i gejevi počinju da primećuju sličnosti između svog manjinskog položaja i položaja Afro-Amerikanaca sa kojima se susreću[11]. Među stanovnicima Harlema lezbejske veze su bile poznate i tolerisane, mada ne i otvoreno prihvaćene. Ipak, većina žena je bila udata za muškarce, ali su održavale veze sa drugim ženama. Biseksualnost je bila bolje prihvaćena nego lezbejstvo[9].
Na drugom kraju grada, u Greenwich Village-u, LGBT zajednica je takođe počela da se razvija, mada je kurs bio drugačiji. Tamo su se okupljali uglavnom boemi, intelektualci, koji su odbacivali viktorijanski moral. Među homoseksualnim osobama dominirali su muškarci, mada su ličnosti kao Edna St. Vincent Millay i Mabel Dodge takođe posećivale Village. Žene u SAD su po prvi put u Harlemu i Villegeu mogle da posećuju salune, a da ne budu ocenjene kao prostitutke. To je bio početak stvaranja javnog prostora za žene, koje su time mogle slobodno da se socijalizuju.
Primarna komponenta koja je bila nužna lezbejkama kako bi otvoreno živele kao lezbejke bila je ekonomska nezavisnost, koja je praktično nestala u 1930-im, sa nastupanjem Velike ekonomske krize. Mnoge žene su se morale udati, što su često činile sa gej muškarcima, kako bi oboje imali "paravan" u tom braku. Siromaštvo je donelo dodatnu netrpeljivost. Društveni stavovi su doprineli tome da se u velikim gradovima formiraju usko povezana, mala društva, koja su se obično vezivala za barove, istovremeno se izolujući od drugih žena. Homoseksualnost je bila društveno zabranjena i žene su retko govorile o svom lezbejstvu, čak i međusobno. Frojdistička psihoanalitička teorija je bila veoma uticajna među lekarskim krugovima, koji su na lezbejstvo gledali kao na neurozu koja obuzima nezrele žene. Istovremeno, homoseksualna subkultura, koja je bila razvijena u Nemačkog, posebno u Berlinu, naglo nestaje, dolaskom nacista na vlast.
Početak Drugog svetskog rata doneo je ogromne promene u životima ljudi, posebno zbog mobilizacije miliona muškaraca. Žene su bile primane u američku vojsku, ali za razliku od muškaraca, koji su proveravani u vezi sa homoseksualnošću, nije bilo nikakvih metoda za identifikovanje lezbejki. Uprkos uobičajenim stavovima o tradicionalnoj ulozi žena u 1930-im, nezavisne i maskuline žene su direktno regrutovane u vojsku tokom 1940-ih. Neke žene su dolazile do regrutnih stanica u muškoj odeći i, pošto bi odgovorile negativno na pitanje da li su ikada bile zaljubljene u drugu ženu, bile bi odmah regrutovane[12]. Seksualni odnosi su bili zabranjeni i tzv. plavo otpuštanje bilo je zagarantovano svakoj koja bi bila identifikovana kao lezbejka. Žene su se, međutim, međusobno pronalazile, formirale su svoje male grupe, družile se u kantini i počele su da koriste poseban govor. Istoričar Allan Bérubé je dokumentovao da su gejevi i lezbejke u vojsci svesno ili nesvesno odbijali da se identifikuju kao homoseksualne osobe i nikada nisu govorili o seksualnoj orijentaciji drugih[12].
Žene koje nisu regrutovane, ili nisu želele da se prijave u vojsku, bile su agresivnim kampanjama pozivane da preuzmu poslove u fabrikama koji su ostali upražnjeni posle mobilizacije muškaraca, kako bi se održavala produktivnost. Povećana mobilnost, sofisticiranost i nezavisnost žena za vreme i posle rata omogućila je mnogim ženama da žive bez muževa, što je gotovo bilo nemoguće u drugačijim socijalnim i ekonomskim prilikama, i što je dalje oblikovalo sredinu za jačanje lezbejki.
Po završetku rata u SAD se javila nacionalna opsesija da se stvari što pre vrate na stanje kakvo je bilo pre rata[13]. Takvo raspoloženje, povezano sa masovnom paranojom protiv komunizma i jakim uticajem psihoanalize u medicinskim krugovima, stvorilo je 1950-ih godina lošu društvenu klimu za homoseksualne osobe. Homoseksualne osobe su smatrane slabim i podložnim ucenama, pa je vlada počela da "čisti" svoje redove, ulažući i napore da sazna pojedinosti iz privatnih života svojih radnika i radnica[14]. Tada su počele zabrane okupljanja LGBT osoba i hapšenja u barovima i klubovima; a lokalne vlade donose i zakone o zabrani cross-dressinga za muškarce i žene. Godine 1952. Američka psihijatrijska asocijacija uvrštava homoseksualnost u Dijagnostički i statistički priručnik (DSM), kao patološki emocionalni poremećaj[14]. Stav da je homoseksualnost bolest koja se može izlečiti bila je veoma raširena u javnosti i u medicinskim krugovima, pa čak i među samim lezbejkama.
Osim u medicinskim i psihijatrijskim knjigama, bilo je veoma malo dostupnih informacija o homoseksualnosti. Zajednica se okupljala u barovima koji su često bili meta policije, a ljudi koji bi prilikom policijskih racija bili uhapšeni, osvanuli bi u novinama. U takvoj klimi, osam žena u San Francisku počinje da se okuplja u svojim stanovima 1955. godine, kako bi se družile. Kada su rešile da im to postane stalna aktivnost, postale su prva lezbejska organizacija u SAD, poznata pod imenom Daugthers of Bilitis (DOB – Čerke Bilitis). DOB je počeo da objavljuje časopis The Ladder 1956. godine. Na unutrašnjoj strani korica nalazila se njihova misija. Prva je bila "Edukacija drugačijih"; i časopis je nastojao da pruži informacije o homoseksualnosti – posebno povezane sa ženama, kao i o poznatim lezbejkama u istoriji. Međutim, 1956. reč "lezbejka" je imala toliko negativno značenje da su u DOB-u odlučile da umesto nje koriste reč "različita" (variant)[15]. Uskoro je DOB počeo da organizuje ogranke u Čikagu, Njujorku i Los Anđelesu, a The Ladder su slale na stotine, kasnije hiljade, adresa članica DOB-a. Britanske lezbejske su sledile primer iz SAD i 1964. su počele da objavljuju Arena Three, koji je imao sličnu misiju.
Odražavajući kategorije seksualnosti koje su bile strogo postavljene u društvu, lezbejke su razvije izuzetno rigidne rodne uloge među ženama, posebno popularne u radničkoj klasi u SAD i Kanadi. Iako su mnoge lokalne vlasti zabranjivale cross-dressing, neke žene su se odlazile u klubove u muškoj odeći, predstavljajući se kao butchice. Druge, koje su podražavale tradicionalno žensko ponašanje i oblačile odeću koja se smatrala tradicionalno ženskom uzimale su ulogu femmeica. Butch i femme model je bio toliko dominantan u lezbejskoj subkulturi kakva je postojala u barovima, da žene koje nisu želele da se uklope bile bi, jednostavno, ignorisane. Takođe, bilo je neprihvatljivo za butchice da stupaju u ljubavne veze sa drugim butchicama. Isto je važilo i za femme žene. Butch/femme podela, premda izuzetno jaka u radničkoj klasi, nije bila dopadljiva bogatijim lezbejkama, koje su je smatrale vulgarnom. Mnoge lezbejke iz bogatih porodica su se udale, kako bi ispunile porodičnu obavezu, dok su druge napuštale SAD i odlazile u Evropu. Tokom posleratnog perioda butch/femme kultura počinje da se pojavljuje i u evropski državama, mada nikad nije bila jednako prihvaćena kao u SAD.
Društvena rigidnost 1950-ih i ranih 1960-ih doživela je otpor u društvenom pokretu Afro-Amerikanaca, siromašnih, žena i LGBT osoba. Od pomenutih grupa, poslednje dve, odnosno feministički i LGBT pokret su se međusobno povezali posle nemira u Nujorku, 1969. godine, poznatih kao Stonewallska revolucija[16].Usledilo je podizanje svesti kod LGBT i feminističkih aktivistkinja i aktivista, koje je dovelo do dalje transformacije koncepta lezbejstva.
Seksualna revolucija 1970-ih uvela je razlike između identiteta i seksualnoj ponašanja žena. Mnoge žene su iskoristile novu društvenu slobodu za sticanje novog iskustva. Žene, koje su se ranije identifikovale kao heteroseksualne, imale su sada seksualne odnose sa drugim ženama, mada su mnoge zadržale heteroseksualni identititet. Međutim, sa napredovanjem drugog talasa feminizma pojavljuje se lezbejka kao politički identitet koji opisuje društvenu filozofiju među ženama i koji često zanemaruje seksualnu želju kao ključnu karakteristiku. Godine 1970. lezbejke, među kojima su Karla Jay, Rita Mae Brown, Lois Hart, Barbara Love i druge, koje su pripadale Gay Liberation Frontu i National Organization of Women (NOW) reagovale su izjavu predsednice NOW-a, Betty Friedan, koja je izrazila bojazan da bi lezbejke mogle da ugroze ženski pokret i nazvala ih "ružičasta napast" (lavender menace). Obučene u ružičaste majice sa natpisom ružičasta napast one su prekinule Drugi kongres NOW-a zahtevajući da se lezbejska prava shvate kao ženska prava, na šta su naišle na podršku ostalih učesnica. Manifest koji su tom prilikom pročitale, Ženski identifikovana žena, između ostalog je objavljivao: "Lezbejka je bes svih žena kondenzovan do tačke eksplodiranja." "Ružičasta napast" i kasnije publikovana "Ženski identifikovana žena" bile su prelomne tačke u feminističkom pokretu i začetak lezbejskog feminizma. NOW je na narednoj konferenciji usvojio rezoluciju koja priznaje lezbejstvo i lezbejska prava kao "legitimnu temu feminizma"[17]. Lezbejski feminizam nije bio politička filozofija samo lezbejki. Lezbejska feministkinja je bila svaka žena, koja zahteva nezavisnost od muškarca kao od opresora. Nezavisnost su neke tražile u ekonomskom i fizičkom separatisanju od muško-centrične kulture.
Godine 1980. Adrienne Rich, "jedna od najčitanijih i najuticajnijih pesnikinja druge polovine [20.] veka"[18] proširila je političko značenje lezbejke uvodeći pojam lezbejskog kontinuuma zasnovanog na "ženski-identifikovanom iskustvu"[19]. Svi odnosi između žena, smatra Rich, imaju neki lezbejski element, bez ozbira na to da li one imaju lezbejski identitet: primeri su odnos majke i ćerke, saradnica na poslu, žene koje neguju druge žene itd. Odnos kakav žene međusobno imaju međusobno ih povezuje kroz vreme i kulture i Rich smatra da je heteroseksualnost stanje na koje muškarci prisiljavaju žene. Nekoliko godina ranije, osnivačice DOB-a, Del Martin i Phyllis Lyon su na sličan način smatrale da seksualni odnos nije ključna tačka u određivanju šta je lezbejka, nudeći definiciju: "žena čiji primarni erotski, psihološki, emocionalni i socijalni interes je na osobi istog pola, čak i kada taj interes nije otvoreno iskazan"[20].
Iako je lezbejski feminizam imao jak uticaj na promenu stava o lezbejkama, nisu se sve lezbejke njemu priklonile. Lezbejski feminizam je bio uglavnom pokret mladih univerzitetski obrazovanih žena. Mnoge starije lezbejke, koje su živele kao lezbejke još u konzervativnije vreme, smatrale su da je bolje držati se svog načina borbe sa homofobičnom sredinom. Ovaj period je označio i razdvajanje gej i lezbejskog pokreta. Mnoge lezbejske feministkinje smatrale su da je neprihvatljivo raditi zajedno sa gej muškarcima zbog njihovog šovinizma.
| Homoseksualnost legalna Istopolni brak Istopolna partnerstva Zajednice nisu priznate Istopolni brak sklopljen drugde se priznaje Nema zakona | Homoseksualnost nelagalna Minimalna kazna Visoka kazna Doživotna kazna Kazna smrću |
U istoriji Zapada lezbejke su često tretirane drugačije od gejeva. Eksplicitnih zabrana i kažnjavanja seksualnih odnosa između dve žene bilo je znatno manje nego zabrana seksualnih odnosa između muškaraca. Kao i u mnogim drugim državama, tako ni u SFRJ i državama koje su iz nje nastale, lezbejski odnosi nikada nisu bili predmet Krivičnog zakona, iako su muško-muški odnosi podlegali kazni.
Danas se, međutim, lezbejstvo zakonski tretira na isti način kao i muška homoseksualnost u velikoj većini država. Zakonske odredbe koje se tiču lezbejskih odnosa variraju od države do države u rasponu od smrtne kazne do priznavanja istopolnih brakova i prava na roditeljstvo.
Što se tiče Evrope, nijedna država ne zabranjuje istopolne odnose između žena i većina država zakonski štiti lezbejke od raznih vidova diskriminacije. Lezbejski brakovi su omogućeni u šest evropskih država: Holandija (2001), Belgija (2003), Španija (2005), Norveška (2008), Švedska (2009) i Portugal (2010). Van Evrope, istopolni brakovi su omogućeni još i u Kanadi (2005), Južnoj Africi (2006) i nekoliko država SAD. Pored brakova, mnoge evropske države priznaju neke oblike registrovanih i neregistrovanih istopolnih zajednica, koje garantuju, u zavisnosti od države, sva ili samo neka prava koja su garantovana brakom.
Pored pitanja priznavanja prava na brak, jedno od aktuelnih političkih pitanja u svetu jeste pravo na roditeljstvo, odnosno usvajanje dece od strane istopolnih parova. U Evropi desetak država, poput Belgije, Ujedinjenog Kraljevstva, Holandije, Islanda, Nemačke, Francuske itd., omogućuju lezbejskim parovima u braku ili registrovanoj zajednici da usvoje dete. Još jedno od gorućih pitanja vezanih za lezbejska prava jeste pristup veštačkoj oplodnji. Većina država omogućava veštačku oplodnju samo heteroseksualnim parovima. Ipak, neke države ili nemaju takve uredbe, pa i one žene koje nisu u braku mogu otići na takav tretman, ili imaju direktne uredbe koje omogućuju lezbejskim parovima da dobiju dete putem veštačke oplodnje. Države u kojima lezbejke mogu dobiti dete na ovaj način su: Danska, Holandija, Ujedinjeno Kraljevstvo, Rusija, Irska, Švedska, Španija i Finska[21].
Od poslednjih godina 20. veka nadalje, omogućeno ženskom emancipacijom i jačanjem pozitivnog društvenog stava prema LGBT osobama u demokratskim društvima, lezbejke su počele aktivnije da učestvuju u političkom životu i da zauzimaju značajne funkcije unutar političkih stranaka, lokalnih i državnih organa i vlade.
Nekoliko lezbejki drži ministarske pozicije u vladama svojih država, kao na primer: Penny Wong u Australiji i Gerda Verburg u Holandiji, koje su postale ministarke 2007. godine i Angela Eagle, koja je bila ministarka u vladi Ujedinjenog Kraljevstva od 2009. do promene vlade, maja, 2010.
Najznačajniji primer je, verovatno, Jóhanna Sigurðardóttir, koja je posle višegodišnjeg učešća u vladi na poziciji ministarke socijalnih pitanja, 2009. godine izabrana za premijerku Islanda, čime je postala prva lezbejka, ujedno i prva LGBT osoba, na čelu neke moderne države[22].
U kontekstu medicinskih tema lezbejke se najčešće nazivaju žene koje imaju seks sa ženama (women who have sex with women – WSW)zbog pogrešnih shvatanja i pretpostavki o ženskoj seksualnosti, kao i zbog ustručavanja nekih žena da otvoreno govore o svojoj seksualnoj istoriji čak i sa lekarom. Mnoge lezbejke retko odlaze kod ginekologa, jer ne učestvuju u heteroseksualnim aktivnostima i nemaju potrebe za kontracepcijom, što je jedan od glavnih razloga zbog koga seksualno aktivne žene odlaze kod ginekologa. Kao posledica toga je da mnoge lezbejke ne obavljaju redovno papa test.
Kako posledica nedostataka medicinskih informacija o WSW javlja se mišljenje kako u medicinskoj javnosti, tako i u lezbejskoj zajednici, da su lezbejke manje izložene riziku od seksualno prenosivih bolesti i nekih vrsta kancera. Kada se žene javljaju lekaru, lekari često ne uzimaju celu medicinsku istoriju. U istraživanju sprovedenom na uzorku od 2.345 lezbejki i biseksualnih žena, samo je 9.3% reklo da ih je lekar pitao o seksualnoj orijentaciji. Trećina ispitanica smatra da bi otkrivanje seksualne orijentacije imalo za posledicu negativne reakcije lekara, a 30% je zaista doživelo negativne reakcije nakon što su se identifikovale kao lezbejke ili biseksualne žene.[23] Kompletna medicinska istorija pomaže medicinskoj javnosti da identifikuje područja većeg rizika i da koriguje pretpostavke o ličnim istorijama žena. U sličnom istraživanju na uzorku od 6.935 lezbejki, čak 77% je imalo prethodna seksualna iskustva sa jednim ili više muških partnera, a 6% je imalo seksualne odnose sa muškarcem u toku prethodne godine.[23]
Nedostatak diferencijacije između heteroseksualnih i homoseksualnih žena u medicinskim istraživanjima koja se tiču ženskog zdravlja daju iskrivljene podatke o lezbejkama i ne-lezbejkama. Izveštaji o pojavi kancera dojke kod lezbejki su nepotpuni.[23] Međutim, utvrđeno je da zbog slabe stope redovnog testiranja, teško je dijagnostifikovati rak grlića materice u ranim fazama. Faktori rizika za razvoj raka jajnika su veći kod lezbejki nego kod heteroseksualnih žena, zato što mnoge lezbejke imaju manjak zaštitnih faktora, kao što su trudnoća, abortus, kontracepcija, dojenje i pobačaj.[24]
Neke od seksualno prenosivih bolesti se mogu prenositi među ženama, uključujući Ljudski papiloma virus (kondilomi), trihomonijaza, sifilis i herpes simpleks. Prenos pojedinih seksualno prenosivih bolesti kod žena koje imaju seks sa ženama zavisi od seksualnih praksi koje upražnjavaju. Svaki predmet koji dođe u kontakt sa cervikalnim sekretom, vaginalnim sekretom ili menstrualnom krvlju, uključujući prste ili druge penetrativne predmete, može preneti infekciju.[25] Bakterijska vaginoza se češće javlja kod lezbejki, ali nije jasno da li se vaginoza prenosi seksualnim putem, jer se javlja i kod seksualno neaktivnih žena. Lezbejke nisu uključene u kategoriju čestog prenosa HIV-a, mada je prenos moguć putem vaginalnog i cervikalnog sekreta. Najveći stepen prenosa HIV infekcije kod žena koje imaju seks sa ženama je kod onih žena koje učestvuju u intravenoznom uzimanju narkotika ili koje imaju seksualne odnose sa biseksualnim muškarcima.
Veliki deo literature o psihičkom zdravlju i lezbejkama koncentriše se na pojavu depresije, zloupotrebe opijata i samoubistva. Savremena literatura navodi socijalni ostrakizam, zakonsku diskriminaciju, internalizaciju negativnih stereotipa i ograničenu strukturu podrške kao faktore koji negativno utiču na mentalno zdravlje LGBT osoba.[26] Žene koje se identifikuju kao lezbejke prijavljuju da su se osećale drugačijim i izolovanim tokom adolescencije.[26] Ovakva osećanja se kod lezbejki najčešće javljaju oko uzrasta od 15 godina, dok se kod biseksualnih žena javljaju nešto kasnije, oko 18. godine.
Anksioznost i depresija su najčešći problemi sa kojima se žene suočavaju. Depresija se kod lezbejki javlja u sličnom procentu kao kod heteroseksualnih žena,[27] ali se generalizovani anksiozni poremećaj češće javlja kod lezbejki i kod biseksualnih žena.[26] Depresija se češće javlja kod žena koje osećaju da moraju da kriju svoju seksualnu orijentaciju od prijatelja i porodice ili koje doživljavaju diskriminaciju po drugim osnovama uz diskriminaciju na osnovu seksualne orijentacije ili koje imaju dugotrajne probleme u vezi bez sistema podrške. Oblikovanje ženske seksualnosti od strane muškaraca pokazuje da ima efekta na to kako lezbejke doživljavaju svoje telo. Sturije su pokazale da heteroseksualni muškarci i lezbejke imaju drugačije standarde o tome šta smatraju privlačnim kod žena. Lezbejke koje sebe posmatraju sa stanovišta muških standarda ženske lepote imaju manje samopouzdanja, poremećaje ishrane i višu incidencu depresije. .[28]
Prema studiji Nacionalnog centra za ispitivanje alkohola, lezbejke i biseksualne žene se manje uzdržavaju od alkohola i imaju više problema sa alkoholom. Mnoge lezbejske zajednice su usmerene na barove, gde je konzumiranje alkohola faktor socijalizacije.[27]
Kroz istoriju mnoge lezbejke su bile vrlo poznate ličnosti u oblasti umetnosti i kulture. (Vidi: Spisak gejeva, lezbejki i biseksualnih osoba.)
Pre početka XX veka i pojave prvih seksoloških ispitivanja, ženska homoseksualnost je bila gotovo nevidiljiva u poređenju sa muškom, koja je bila predmet zakonskih zabrana zbog čega se o njoj više pisalo. Ipak sa objavljivanjem radova seksologa kao što su Karl Hajnrih Ulriks, Rihard fon Kraft-Ebing, Hevelok Elis, Edvard Karpinter i Magnus Hiršfeld ideja ženske homoseksualnosti postala je poznatija.
Kada je ženska homoseksualnost postala vidljivija, bila je opisana kao bolest ili poremećaj. U „Tri eseja o teoriji seksualnosti“ (1905.) Frojd objašnjava žensku homoseksualnost kao „inverziju“ i daje karakteristiku „ženskih inverta“ da poseduju muške osobine. Frojd je naznačio ideju „trećeg pola“, koju je popularizovao Hiršfeld. Iako Frojd priznaje da nikada nije ispitivao na taj način „poremećenog“ pacijenta, ipak naglašava da su u pitanju psihološki, pre nego biološki uzroci takvog ponašanja.
Frojdova tumačenja lezbejsktvasu odbačena od strane savremene nauke i većine savremenih psihijatara.
Još od 1890-ih Pesme Bilitis su uticale na razvoj lezbejske kulture i naziv je poslužio za imenovanje prve lezbejske organizacije u SAD - Daughters of Bilitis.
Od 1980-ih lezbejke su znatno povećale vidljivost u mainstream kulturi: u muzici (Melissa Etheridge, K.D. Lang i Indigo Girls), u sportu (Martina Navratilova), u stripovima (Alison Bechdel i Diane DiMassa). Skorije, lezbejski homoerotizam je procvetao u umetničkoj fotografiji i književnosti autorki kao što su Pat Califia, Jeanette Winterson i Sarah Waters. Postoji i sve veći broj filmova koji se bave lezbejskom tematikom, kao što su Desert Hearts, Go Fish, Watermelon Woman, Oranges Are Not The Only Fruit, Everything Relative i Better than Chocolate (Vidi Spisak LGBT filmova.) Klasični romani se ponovo izdaju.
Prikazivanje lezbejki u književnosti, na filmu i televiziji često oblikuje savremene stavove o ženskoj seksualnosti. Većina medijskih prikaza lezbejki napravili su muškarci[29]. Ženske izdavačke kuće nisu pojavile sve do 1970-ih, filmovi o lezbejkama, koje su pravile žene, pojavili su se tek 1980-ih, dok su se na televiziji lezbejski likovi napisani od strane žena pojavili tek u poslednjih desetak godina. Rezultat toga je da je homoseksualnost - posebno kada se radi o ženama - isključena putem tzv. simbolične anihilacije. Kada su prikazi lezbejki počeli da se pojavljuju, njihovi likovi su bili često jednodimenzionalni, uprošćeni i stereotipni[29].
Pored Sapfo i njenih pesama, istoričarka književnosti, Jeannette Howard Foster navodi i Knjigu o Rut i antičku mitsku tradiciju kao primere lezbejstva u klasičnoj književnosti.[30] Grčki mitovi su često sadržali priče o ženskim likovima koje su bile nevine i bavile se muškim aktivnostima , često praćene grupom posvećenih devica. Primeri koje Foster navodi su Kamila i Dijana, Artemida i Kalisto, Ifis i Janta. Grci su imali i mit o čisto ženskom ratničkom plemenu Amazonke.
Deset vekova nakon pada Rimskog carstva, lezbejstvo nije postojalo u književnosti. Žene su bile uglavnom nepismene tokom ovog perioda i sklonjene van bavljenja intelektualnim radom, tako da su muškarci oblikovali ideje o seksualnosti. U francuskim i engleskim opisima veza među ženama iz 16 veka (Pierre de Bourdeille, seigneur de Brantôme, John Cleland i dr.) stav pisca se kreće od zabavljačke radoznalosti do uzbuđenja, pri čemu je prisutan muški lik koji upotpunjuje scenu. Fizički odnosi između žena su često ohrabrivani, jer muškarci nisu osećali pretnju, smatrajući da su žensko-ženski odnosi prihvatljivi kada nema muškaraca, kao i da oni ne donose jednako ispunjenje kao seksualni odnos sa muškarcem.[11] Još gore, ako bi se žena zaljubila u drugu ženu, postala bi tragičan lik. Fizičko, pa time i emocionalno zadovoljstvo smatralo se nemogućim bez prisustva falusa. Muška intervencija u veze između žena bila je neophodna jedino kada bi se žene ponašale kao muškarci i tražile jednake društvene privilegije.[11]
Lezbejstvo je postalo gotovo ekskluzivno francuska tema u književnosti 19. veka, zasnovano na muškoj fantaziji i želji da se šokira buržoasko društvo.[11] Honoré de Balzac koristi temu lezbejstva u La Fille aux yeux d'or (Devojka zlatnih očiju), priči o troje ljudi koji žive u moralnoj degeneraciji Pariza. Lezbejstvo se javlja još i u njegovim romanima La Cousine Bette i Séraphîta. Njegov rad uticao je na pisca, Théophile Gautier i njegov roman Mademoiselle de Maupin, u kome se prvi put javlja fizički opis koji će kasnije biti povezan sa lezbejskim identitetom: visoka, širokih ramena, uskih kukova i atletske građe. Charles Baudelaire je koristio teme lezbejstva u pesmama Lesbos, Femmes damnées 1 i Femmes damnées 2.[31] Odslikavajući francusko društvo, kao i doprinoseći šokantnosti lika, mnoge lezbejke u romanima bile su prostitutke ili kurtizane, personifikacija greha koje umiru mlade nasilnom smrću sa moralnim krajem.[11] Coleridgeova pesma Christabel (1816) i roman Carmilla (1872) Le Fanua prikazuju lezbejstvo povezano sa vampirizmom.[11] Oslikavanje lezbejki u književnosti ne samo da je uticalo na evropsku svest o ženskoj homoseksualnosti, već se dešavalo da, na primer, Krafft-Ebbing navodi likove iz Flaubertove Salammbo (1862) i Feydeauovog Le Comete de Chalis (1867) kao primere lezbejstva, jer oba romana sadrže ženske likove koji se ne uklapaju u društvene norme i ispoljavaju "suprotna seksualna osećanja", premda nijedna ne učestvuje u istopolnoj ljubavi ili seksu.[32] Havelock Ellis je iskoristio književne primere iz Balzaca i drugih francuskih pisaca kako bi razvio svoj sistem identifikovanja seksualne inverzije kod žena.[11]
Vremenom su žene počele da objavljuju same svoje misli i književna dela o lezbejskim vezama. Sve do pojave romana The Well of Loneliness većinu književnih dela sa lezbejskom tematikom napisali su muškarci. Fosterova smatra da bi se žene suočile sa sumnjom u vezi sa njihovim privatnim životom ako bi pisale o istopolnim temama, a neke spisateljice, uključujući Louise Labé , Charlotte Charke i Margaret Fuller su menjale lične zamenice u svojim delima, koristeći muške ili su pisale neotkrivajući rod. Spisateljica George Sand je opisala nekoliko likova u raznim delima tokom 19. veka; a pisac Mario Praz je pripisao popularnost lezbejskih tema upravo njenoj pojavi u pariskom društvu 1930-ih. Villette spisateljice Charlotte Brontë inicirao je žanr internatskih priča sa homoertskim sadržajem. Tokom 20. veka spisateljice Katherine Mansfield, Amy Lowell, Gertrude Stein, H. D., Vita Sackville-West, Virginia Woolf i Gale Wilhelm pisale su popularna dela sa istopolnim vezama ili rodnim transformacijama u zapletu. Neke lezbejke, poput Marguarite Yourcenar i Mary Renault pisale su ili prevodile dela koja su se fokusirala na gej muškarce, isti slučaj je i sa nekim delima Carson McCullers. Sve tri žene su imale istopolne veze, ali njihovi prijatelji su prvenstveno bili gejevi.
Sa pojavom knjiga sa mekim koricama lezbejke teme su postale česte u palp romanima, gde su lezbejke najčešće prikazivane kao nesrećne žene ili su se njihove veze nesrećno završavale.
Nakon Stonewalla lezbejske teme su postale mnogo kompleksnije i raznovrsnije i pomerile su svoj fokus sa erotike za heteroseksualne muškarce na dela napisana za lezbejke. Među spisateljicama koje koriste lezbejske junakinje u radnji svojih romana nalazi se Rita Mae Brown, pesnikinja Audre Lorde se u svojim radovima bavi homofobijom i rasizmom; Cherríe Moraga je zaslužna za uvođenje latino lezbejski u književnost; Dorothy Allison se fokusira na teme zlostavljanja dece kao i na provokativne lezbejske sadomazohističke teme.
- Vidi dalje: Abecedni i hronološki spisak filmova sa LGBT tematikom.
Lezbejstvo, ili njegov nagoveštaj, pojavljuje se rano na filmu. Žene koje su dovodile u pitanje žensku rodnu ulogu bile su više tolerisane nego muškarci koji su preispitivali mušku. Glumice se pojavljuju u muškoj odeći već od 1914. godine (A Florida Enchantment, Edith Storey); u filmu Morocco (1930.) Marlene Dietrich u jednoj sceni poljubi drugu ženu, dok se Katharine Hepburn pojavljuje kao muškarac u filmu Christopher Strong (1933.) i ponovo u filmu Sylvia Scarlett (1936.) Otvorena lezbejska seksualnost prvi put se pojavljuje 1929. godine u filmu Pandora's Box između Louise Brooks i Alice Roberts. Međutim, sa pojavom Haysovog koda, 1930. godine većina referenci na homoseksualnost je cenzurisana. Nemački filmovi su prikazivali homoseksualnost i bili su distribuirani po Evropi, ali, na primer, film Mädchen in Uniform (1931.) nije prikazivan u SAD, zbog direktnog opisivanja ljubavi adolescentinje prema nastavnici.
Upravo zbog Haysovog koda lezbejstvo je izbačeno iz mnogih filmova snimanih nakon 1930. godine, čak i u slučajevima kada su scenarija adaptirana tako da isključe lezbejske likove ili radnju koja postoji u originalnom izvoru. Predstava The Children's Hour Lilliane Hellman pretvorena je u priču o heteroseksualnom ljubavnom trouglu i preimenovana je u These Three. Biografski film Queen Christina iz 1933. sa Gretom Garbo u naslovnoj ulozi, prikrivao je mnoge spekulacije o ljubavnim aferama švedske kraljice sa ženama. Haysov kod je postao popustljiviji 1961. godine, a odmah naredne je William Wyler ponovo snimio film The Children's Hour sa Audrey Hepburn i Shirley MacLaine. Lezbejski, kao i gej likovi, najpre su prikazivani kao tragični sa obaveznim fatalnim krajem. Ukoliko nisu bili tragični, onda su prikazivani kao negativci i moralno iskrivljeni likovi, kao što su gazdarice bordela u ulogama Barbare Stanwyck u A Walk on the Wild Side (1962.) i Shelley Winters u The Balcony (1963). Lezbejke kao predatori su prikazane u filmovima kao što su Rebecca (1940), Caged (1950) i From Russia, With Love (1963). Pojavili su se filmovi sa lezbejskim vampirkama, poput Dracula's Daughter (1936.), Blood and Roses (1960.) i The Hunger (1983.) Film Basic Instinct (1991) koji prikazuje biseksualnu ubicu, koju igra Sharon Stone bio je jedan od nekoliko filmova koji su izazvali proteste zbog prikazivanja LGBT osoba kao predatora.
Prvi film koji se bavio lezbejskom tematikom sa većom dubinom bio je The Killing of Sister George iz 1968. godine. Film je snimljen u Gateways Club-u, poznatom lezbejskom klubu u Londonu, koji je postojao skoro pedeset godina. Personal Best (1982.) i Lianna (1983.) su prikazivali lezbejske veze sa više simpatija i uključivali su scene seksa, mada nijedan film ne prikazuje ove veze kao srećne. Personal Best je bio kritikovan zbog klišea koji prikazuje lezbejstvo kao fazu posle koga se žena vraća muškarcu, kao i zbog pristupa lezbejskoj vezi sa "neprikrivenim voajerizmom"[33]. Manje eksplicitne lezbejske teme pojavljuju se u filmovima Silkwood (1983.), The Color Purple (1985) i Fried Green Tomatoes (1991.), iako je lezbejstvo eksplicitno u originalnim materijalima po kojima su ovi filmovi snimljeni.
Nezavisni film je doneo nove spisateljice, rediteljke i priče. Desert Hearts se pojavio 1985. godine i imao je velikog uspeha kod publike. Film je režirala lezbejska rediteljka Donna Deitch, a film je zasnovan na romanu Desert of the Heart lezbejske spisateljice Jane Rule. Kasnih 1980-ih i početkom 1990-ih pojavio se niz filmova koji je ozbiljno tematizovao lezbejska i gej iskustva. Ova nova kinematografija dobila je naziv New Queer Cinema. Filmovi sa lezbejskom tematikom uključuju avangardnu ljubavnu komediju Go Fish (1994) autorke Rose Troche, prvi film o afro-američkoj lezbejki The Watermelon Woman autorke Cheryl Dunye, The Incredibly True Adventure of Two Girls in Love (1995), When Night is Falling (1995), Better Than Chocolate (1999), socijalnu satiru But I'm a Cheerleader (2001.). Preokret u filmovima koji prikazuju lezbejke kao predatore desio se sa filmovima Heavenly Creatures (1994.) Petera Jacksona, kao i sa Oscarom nagrađenim Monster (2003.), koji su dali likovima veću dubinu. Filmovi koji ispituju fluidni kontinuitet roda i seksualnosti žena su Chasing Amy (1997), Kissing Jessica Stein (2001) i Boys Don't Cry (1999) [33].
Prikazivanje homoseksualnosti na televiziji počelo je znatno kasnije nego na filmu. Lokalni talk showovi su krajem 1950-ih počeli da dovode eksperte (obično koji sami nisu bili gej) da diskutuju o problemima gej muškaraca u društvu. Lezbejke su se retko pominjale. Lezbejka je prvi put prikazana u NBC-ovoj medicinskoj dramskoj seriji The Eleventh Hour početkom 1960-ih. Glumica koja oseća da je proganja njena rediteljka je uznemirena i obraća se psihijatru koji joj objašnjava da je ona latentna lezbejka i da ima duboko usađen osećaj krivice zbog svojih osećanja prema ženama. Nakon ovog saznanja ona može da nastavi zdravu heteroseksualnu vezu.[34] Lezbejski lik je ponovo nestao sa televizije tokom 1970-ih, kada su se emitovale serije, najpre medicinske drame (The Bold Ones: The New Doctors, Marcus Welby, M.D., Medical Center) koje su prikazivale gej likove ili kao pacijente koji dolaze kod lekara ili kao člana osoblja, koje se outuje ostalima. Ove serije su omogućavale da se diskutuje o homoseksualnosti sa kliničke strane, sa glavnim likovima koji usmeravaju gej likove koji su u problemu, ili koji koriguju homofobične antagoniste, dok se homoseksualnost istovremeno poredi sa psihozama, kriminalnim ponašanjem ili upotrebom droga.[34]
Drugi vid stereotipnih radnji tokom 1970-ih vezan je za policijske serije. Gej likovi bi se prikazivali ili kao žrtve ucena ili anti-gej nasilja, ili, mnogo češće, kao kriminalci. Lezbejke su uključene kao zlikovci, motivatorke ubistava zbog svojih želja, internalizovane homofobije ili straha da ih neko ne razotkrije kao lezbejke. National Gay Task Force je organizovala proteste pre emitovanja jedne epizode serije Police Woman u kojoj je opisan trio lezbejki koje ubijaju stanovnike staračkog doma zbog njihovih para. Sredinom 1970-ih lezbejke se pojavljuju kao policajke ili detektivke koje se suočavaju sa coming outom. Ovo se nije proširio na revolucionarnu seriju Cagney & Lacey koja se fokusira na dve detektivke. CBS je svesno pokušao da omekša njihove likove, kako ne bi delovale kao lezbejke. Biseksualna advokatkinja koju je igrala Amanda Donohoe u L.A. Law imala je prvi značajan lezbejski poljubac na televiziji[35] sa Michael Greene, što je izazvalo kontroverze, iako je poljubac ocenjen kao "nevin".
Premda se gej i lezbejski likovi nisu pojavili na televiziji u stalnom sastavu neke serije do kasnih 1980-ih, neki sitkomi su imali stereotipne likove koje autor Stephen Tropiano naziva "gay-streaight": sporedni likovi su čudni ali zabavni, ne uklapaju se u rodne norme i imaju nejasne privatne živote i "po svoj prilici trebalo bi da su gej". Takvi likovi su bile Zelda iz The Many Loves of Dobie Gillis, g-đica Hathaway iz The Beverly Hillbillies i Jo iz The Facts of Life. Od sredine 1980-ih i tokom 1990-ih sitkomi su često imali "coming out epizode", u kojima prijateljica nekog od glavnih junaka/junakinja saopštava da je lezbejka i glavni lik se suočava sa tim pitanjem. Serije kao što su Designing Women, The Golden Girls i Friends koristile su se ovim zapletom posebno sa ženskim likovima. Sporedni lezbejski likovi koji su se outovali bili su u serijama Married... with Children, Mad About You i Roseanne; poslednja je imala veoma popularnu epizodu u kojoj se poljube Roseanne i Mariel Hemingway i za koju su se urednici ABC-a plašili da će uništiti rejting, ali je ispalo da je bila najgledanija epizoda u toku nedelje. Zasigurno najuticajnija serija koja je promenila imidž lezbejki bila je Ellen. Publicitet koji je dobila coming out epizoda 1997. bio je ogroman. Ellen DeGeneres se pojavila na naslovnoj stran Time-a nedelju dana pre emitovanja The Puppy Episode sa naslovom "Yep, I'm Gay". Širom SAD-a su organizovane žurke za gledanje ove epizoda, a takođe, opozicija konzervativnih grupa je bila veoma glasna. Epizoda je dobila nagradu Emmy za najbolji scenario, ali je serija uskoro ukinuta. Ova epizoda se generalno smatra toliko uticajnom da predstavlja prekretnicu u istoriji prikazivanja lezbejki u medijima, pa se periodizacija obično pravi u odnosu na njeno emitovanje, kao "pre-Ellen " i "after-Ellen" televizija.
Serije kao što su Relativity, Picket Fences, ER, Star Trek: The Next Generation i Deep Space Nine su uključivale lezbejske teme tokom emitovanja. Takođe, serija namenjena adolescentskoj populaciji, Buffy the Vampire Slayer je u četvrtoj sezoni predstavila ljubavnu priču između Tare i Willow, čija je tretirana kao i bilo koja druga u seriji i nije specijalno najavljivana. Nakon toga usledile su serije usmerene prvenstveno na LGBT teme, najpre Queer as Folk, gde su dve glavne junakinje, Melanie i Lindsay lezbejski par sa decom. Od 2004. do 2009. emitovana je lezbejska serija The L Word, koja se fokusirala na grupu lezbejki u West Hollywoodu. Serija Nurse Jackie je u drugoj sezoni, 2010 predstavila jednu od junakinja, Dr. O'Hara kao lezbejku, bez ikakve pompe ili posebnog problematizovanja ove teme.
|
 | U Wikimedijinoj ostavi ima još materijala vezanih za: Lesbianism |
 | Potražite izraz lezbejka u W(j)ečniku, slobodnom rječniku. |
- Labris – Organizacija za lezbejska ljudska prava, Beograd
- Kontra Arhivirano 2007-06-10 na Wayback Machine-u – Lezbijska grupa, Zagreb
- LORI - Lezbijska organizacija Rijeka
- ŠKUC LL
- NLO Arhivirano 2010-05-06 na Wayback Machine-u - Novosadska lezbejska organizacija
- Balconn Balkanska lezbejska konekcija
- g3 magazine – lezbejski i bi vodič Arhivirano 2019-02-25 na Wayback Machine-u (Engleski jezik)
- Nacionalni centar za lezbejska prava (Engleski jezik)
- World Pride 2012 Site višejezični sajt
- AfterEllen.Com Lezbejke i bi-žene u medijima
- The Encyclopedia of Lesbian Movie Scenes Arhivirano 2019-05-20 na Wayback Machine-u Upozorenje: sadrži eksplicitni pornografsi sadržaj
- ↑ Milan Vujaklija, Leksikon stranih reči i izraza, Prosveta, Beograd, 1991. – ISBN 978-86-07-00621-2
- ↑ Primer nepriznavanja identiteta je navod iz enciklopedije (Mala enciklopedija (grupa autora) Prosveta, Beograd, 1986. ISBN 978-86-07-00001-2 i ISBN 978-86-07-00003-6) u kojoj postoji samo odrednica lezbijska ljubav („vrsta protivprirodnog zadovoljavanja polnog nagona“), dok lezbijski (lezbejski) ženski subjekt ne postoji.
- ↑ Čitanka u pdf-formatu: [1][mrtav link] Tekstovi: "O terminologiji korišćenoj za istopolno orijentisane osobe" - Miodrag Kojadinović i "Jezik: Diskriminacija, stereotipi, predrasude" - Svenka Savić
- ↑ Faris Malik (1999). „Eunuchs are able to procreate”. "Born Eunuchs": Homosexual Identity in the Ancient World. Pristupljeno 27. 5. 2010.
- ↑ Faris Malik (1999). „Male Daughters, Barren Women and Virgins”. "Born Eunuchs": Homosexual Identity in the Ancient World. Pristupljeno 27. 5. 2010.
- ↑ „Hamurabijev zakonik”. Pristupljeno 27. 5. 2010. prevod: Ced. Marković, 1925; Alan Watson Foundation, Pravni fakultet, Univerzitet u Beogradu
- ↑ Rabinowitz, Nancy, Auanger, Lisa, eds. (2002). Among Women: From the Homosocial to the Homoerotic in the Ancient World, University of Texas Press. ISBN 978-0-292-77113-0.
- ↑ 8,0 8,1 Verstraete, Beert; Provencal, Vernon (eds.) (2005). Same-Sex Desire and Love in Greco-Roman Antiquity and In the Classical Tradition of the West, Harrington Park Press. ISBN 978-1-56023-604-7
- ↑ 9,0 9,1 9,2 Zimmerman, Bonnie, ed (2003). Lesbian Histories and Cultures: An Encyclopedia, Garland Publishers. ISBN 978-0-203-48788-4
- ↑ Rodger, Gillian (2002), „Bentley, Gladys”, glbtq.com, arhivirano iz originala na datum 2007-11-03, pristupljeno 2009-06-20
- ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 11,6 11,7 11,8 Faderman, Lillian (1981). Surpassing the Love of Men: Romantic Friendship and Love Between Women from the Renaissance to the Present, Quill. ISBN 978-0-688-00396-8 Greška u referenci: Nevaljana oznaka
<ref>; naziv "Faderman" je zadan više puta s različitim sadržajem - ↑ 12,0 12,1 Berube, Allan (1990). Coming Out Under Fire: The History of Gay Men and Women in World War II, The Free Press. ISBN 978-0-7432-1071-3
- ↑ Adam, Barry (1987). The Rise of a Gay and Lesbian Movement, G. K. Hall & Co. ISBN 978-0-8057-9714-5
- ↑ 14,0 14,1 Edsall, Nicholas (2003). Toward Stonewall: Homosexuality and Society in the Modern Western World, University of Virginia Press. ISBN 978-0-8139-2211-9
- ↑ Gallo, Marcia (2006). Different Daughters: A History of the Daughters of Bilitis and the Rise of the Lesbian Rights Movement, Seal Press. ISBN 978-1-58005-252-8
- ↑ Aldrich, Robert, ed. (2006). Gay Life and Culture: A World History, Thames & Hudson, Ltd. ISBN 978-0-7893-1511-3
- ↑ Feminist Chronicles
- ↑ Nelson, Cary, editor. Anthology of Modern American Poetry. Oxford University Press. 2000
- ↑ Rich, Adrienne (1980). "Compulsory Heterosexuality and Lesbian Existence"
- ↑ Martin, Del, Lyon, Phyllis (1991). Lesbian / Woman, Volcano Press. ISBN 978-0-912078-91-5
- ↑ Sweden to allow IVF for lesbians na BBC News-u
- ↑ Iceland's PM marks gay milestone na BBC-u
- ↑ 23,0 23,1 23,2 Mravack, Sally A. (July 2006)."Primary Care for Lesbians and Bisexual Women", American Family Physician 74 (2) pp. 279–286.
- ↑ Vo, Christine, Carney, Michael (December 2007). "Ovarian Cancer Hormonal and Environmental Risk Effect", Obstetrics and Gynecology Clinics34 (4) pp. 687–700.
- ↑ Women Who Have Sex with Women (WSW), Sexually Transmitted Diseases, Treatment Guidelines, 2006.
- ↑ 26,0 26,1 26,2 Cochran, Susan; Sullivan, J; Mays, Vickie (February 2003). "Prevalence of Mental Disorders, Psychological Distress, and Mental Heath Services Use Among Lesbian, Gay, and Bisexual Adults in the United States", Journal of Consulting and Clinical Psychology, 71 (1), pp. 53–61.
- ↑ 27,0 27,1 Solarz, Andrea L. (ed), (1999). "Lesbian Health: Current Assessment and Directions For the Future", Committee on Lesbian Health Research Priorities, Neuroscience and Behavioral Health Program [and] Health Sciences Policy Program, Health Sciences Section, Institute of Medicine. ISBN 978-0-585-04728-7
- ↑ Haines, Megan; et al. (2008). "Predictors and Effects of Self-Objectification in Lesbians", Psychology of Women Quarterly 32, pp. 181–187.
- ↑ 29,0 29,1 Schlager, Neil, ed. (1998). Gay & Lesbian Almanac. St. James Press. ISBN 978-1-55862-358-3
- ↑ Foster, Jeannette H. (1985). Sex Variant Women in Literature, Naiad Press. ISBN 978-0-930044-65-7
- ↑ Castle, Terry, ed. (2003). The Literature of Lesbianism: A Historical Anthology from Ariosto to Stonewall, Columbia University Press. ISBN 978-0-231-12510-9
- ↑ Foster, Jeannette H. (1985). Sex Variant Women in Literature, Naiad Press. ISBN 978-0-930044-65-7
- ↑ 33,0 33,1 Brenshoff, Harry, Griffin, Sean (2006). Queer Images: A History of Gay and Lesbian Film in America, Rowman & Littlefield Publishers, Inc. ISBN 978-0-7425-1971-8
- ↑ 34,0 34,1 Tropiano, Stephen (2002). Prime Time Closet: A History of Gays and Lesbians on TV, Applause Theater and Cinema Books. ISBN 978-1-55783-557-4
- ↑ Serija 21 Jump Street je zapravo prva koja je sadržala lezbejski poljubac 1990. godine. Međutim, ova scena nije privukla veliku pažnju kritičara i javnosti.
Polovi
Žena (xo) · Ženski pol (xx) · Žena (xxx) · Žena (xy) · Muškarac (xx) · Muškarac (xxy) · Muški pol (xy) · Muškarac (xyy) · Interseks (xo/xy)
Transmuškarac · Transžena
Rod
Androgin · Genderqueer · Pangender · Transrodna osoba · Muškarac · Žena
Seksualna orijentacija
Biseksualnost (bi) · Heteroseksualnost (straight) · Homoseksualnost (gej/lezbejka) · Panseksualnost · Aseksualnost
.jpg)
