Iradž Afšar
| Iradž Afšar | |
|---|---|
| Rođenje | 8. 10. 1925. Teheran, Iran |
| Smrt | 9. 3. 2011. (dob: 85) Teheran, Iran |
| Počivalište | Behešt-e Zahra |
| Nacionalnost | Iranac |
| Obrazovanje | Visoka škola Firuz Bahram |
| Alma mater | Univerzitet u Teheranu |
| Zanimanje | historičar, bibliotekar, iranist, autor, profesor |
| Suprug/a | Šajeste Afšarije (v. 1945) |
| Djeca | Babak, Bahram, Kušijar, Araš |
| Roditelji | Mahmud Afšar (otac) Nosrat Barazande (majka) |
Iradž Afšar (perz. ایرج افشار; Teheran, 8. 10. 1925. – Teheran, 9. 3. 2011), iranski historičar, bibliotekar, iranist, autor i profesor.[1] Jedan je od najproduktivnijih stručnjaka iranskih studija i autor više stotina članaka, osvrta, recenzija i knjiga. Puna lista njegovih radova objavljena je 2003. i sadrži čak 161 stranicu.[1]
Biografija[uredi | uredi kod]
Afšar je rođen 1925. u Teheranu, kao sin Mahmuda Afšara i Nosrat Barazande.[1] Njegov otac, istaknuti intelektualac porijeklom iz Jazda, ostao je upamćen po osnivanju Dar al-Fonuna, časopisa Ajande i zaklade za promociju perzijskog jezika.[1] Godine 1945. vjenčao se s Šajeste Afšarije koja mu je rodila četiri sina (Babaka, Bahrama, Kušijara i Araša).[1] Nakon što je završio visoku školu Firuz Bahram, studirao je pravo na Univerzitetu u Teheranu i diplomirao 1949. na temu iranskih manjina, a potom se zaposlio kao predavač perzijskog na visokim školama Šaraf i Iranšaher.[1] Godinu dana kasnije na preporuku dr. M. Sabe zaposlio se kao bibliotekar na Pravnom fakultetu Univerziteta u Teheranu.[1]
Istovremeno, Afšar je nastavio očevim stopama i uređivao Ajande (1944–1946) odnosno vodio porodičnu zakladu, a naročito se istaknuo u organiziranju ceremonija i pozivanju raznih uglednih iranista da posjete Iran, prime nagrade i održe stručna predavanja.[1] Među takvim inozemnim stručnjacima bili su N. Ahmed (profesor perzijskog s Muslimanskog univerziteta u Aligarhu), R. N. Frye (profesor iranistike s Univerziteta Harvard), J. T. P. de Bruijn (profesor perzijske književnosti s Univerziteta u Leidenu), ali i domaći naučnici kao M. Sotude.[1]
Afšar se izdavanju knjiga posvetio ranih 1950-ih kada je objavio Firdus al-Moršedija fi Asarar al-Samadija od Mahmuda ibn Osmana.[1] Godine 1953. M. Movakar je zatražio od njega da uređuje časopis Mehr, a približno u isto vrijeme zajedno s M.-T. Danešpažuhom, A. Zarjabom, M. Sotudeom i M. Mokarabijem pokrenuo je Farhang-e Iranzamin, časopis koji se fokusirao na izdavanje rukopisa teza i kratkih knjiga.[1] Afšar je bio jedan od glavnih urednika ove važne publikacije, izdavane sve do njegove smrti (zaključno sa 27. brojem), u kojoj su objavljeni brojni njegovi književni i naučni osvrti.[1] Dr. P. Hanlari pozvao je Afšara 1954. da uređuje časopis Sohan, a godinu dana kasnije na zahtjev H. Sanatizadea prihvatio se i uređivanja Ketabha-je Maha, časopisa Perzijskog izdavačkog društva.[1]
Za vrijeme boravka E. Jaršatera na predavanju u Sjedinjenim Državama (1956. i 1958), Afšar je upravljao Institutom za prevođenje i izdavaštvo (Bongah-e Tardžome va Našr-e Ketab, akr. BTNK), stekavši već u to vrijeme reputaciju vrsnog učenjaka s iskustvom u različitim disciplinama.[1] Godine 1957. u Francuskoj je pohađao jednogodišnji tečaj UNESCO-a o bibliotekarstvu i nakon toga postao gorljivim zagovornikom bibliotekarske nauke, a iste godine zajedno s E. Jaršaterom, A.-H. Zarinkubom i M. Mokarabijem pokrenuo je Rahnama-je Ketab (dosl. Vodič za knjige), časopis za recenzije knjiga.[1] Ova publikacija ubrzo je pridružena Iranskom društvu za knjige i Afšar se profilirao kao glavni odgovorni, objavljujući osvrte o perzijskom jeziku, rukopisima i kadžarskom Iranu, te o novoizdanim knjigama.[1]
Od 1957. Afšar je u suradnji s Iranskim društvom za knjige pokrenuo godišnju izložbu knjiga na perzijskom i bio njen glavni organizator sljedećih šest godina, sve dok je nisu preuzele vladine agencije.[1] Godinu dana kasnije počeo je držati tečajeve o bibliotekarstvu na teheranskom Učiteljskom fakultetu, na temelju čega je 1961. postavljen na poziciju čelnika biblioteke navedene institucije, a sljedeće godine imenovan je i direktorom Nacionalne biblioteke.[1] Za vrijeme obnašanja ove funkcije posvetio se raznim pothvatima, uključujući indeksiranju rukopisa.[1] Od 1965. do 1979. imenovan je čelnikom centralne biblioteke Univerziteta u Teheranu odnosno njenog dokumentacijskog centra, prilikom čega je intenzivno radio na prikupljanju raznih perzijskih manuskripta od Turske do Indije.[1]
Godine 1961. Afšar je počeo s izdavanjem prvog toma Index Iranicusa, inovativnog kataloga sa svim detaljima o iranističkim člancima na perzijskom jeziku, a za njegovog života publicirano je još šest tomova.[1] Nakon što je 1979. ugašen Rahnama-je Ketab, Afšar je odmah oživio Ajande i nastavio s objavljivanjem sličnog sadržaja.[1] Časopis je naposljetku raspušten 1993. kada se Afšar morao posvetiti drugim publikacijama i istraživačkim radovima.[1] Bez obzira, njegova naučna publika nije ostala uskraćena novim iranističkim osvrtima s obzirom da je pisao Tazeha va Pareha-je Iranšenasi (dosl. Malčice iranskih studija) i doprinosio za časopise Kelk i Buhara, uređivane od strane A. Dehbašija.[1] U ovoj seriji Afšar je pisao recenzije i informirao čitatelje o novim međunarodnim publikacijama o iranistici.[1] Afšar je svojevremeno najavio da će serija Tazeha va Pareha-je Iranšenasi biti izdana kao zasebna publikacija.[1]
Nakon smrti M.-T. Danešpažuha 1996. godine, Afšar se pozicionirao kao glavni autoritet za perzijske manuskripte.[1] Bio je veoma vezan uz Jazd, grad iz kojeg njegova porodica vuče porijeklo, zbog čega je objavio knjige Jazdname i Jadgarha-je Jazd.[1] Također, pisao je i o proslavljenom učenjaku M. Kazviniju, kadžarskom historičaru Etemad al-Saltani, ambasadoru H. Takizadeu, memoarima M. Mosadeka, političkim pismima A.-A. Dehhode, itd.[1] Zajedno s Sotudeom, Zarjabom, Šafi-Kadkanijem i Purdavudom često je putovao po historijskim lokalitetima i naseljima diljem Irana, prikupljajući zabilješke o znamenitostima i starim natpisima.[1] Osim na Univerzitetu u Teheranu, radio je i na inozemnim institucijama poput američkog Univerziteta Harvard (1966), švicarskog Univerziteta u Bernu (1989), te austrijske Nacionalne biblioteke (1998) i Državnog arhiva u Beču (2003).[1]
Afšar je bio član više naučnih društava, pomagao je u osnivanju brojnih istraživačkih institucija, a organizirao je i brojne naučne konferencije.[1] U njegovu čast izdana su dva festschrifta – Iran and Iranian Studies: Essays in Honor of Iraj Afshar (Princeton, 1998) na engleskom jeziku i Ardžname-je Iradž (2 toma, Teheran, 1998).[1] Godine 2005. Međunarodno društvo za iranske studije (engl. International Society for Iranian Studies) odlučilo je dodijeliti nagradu za životno djelo dvojici iranista, jednom iranskom odnosno jednom neiranskom, a odabir onog prvog bio je unaprijed jasan – Iradž Afšar.[1] Univerzitet u Edinburghu namjeravao ga je u septembru 2011. nagraditi i počasnim doktoratom, no umro je u teheranskoj bolnici Džam 9. marta iste godine.[1]
Opus[uredi | uredi kod]
Djelomična lista monografija:[1]
- Firdus al-Moršedija fi Asarar al-Samadija (Mahmud ibn Osman), Tehran: Tahuri, 1954
- Jadaštha-je Kazvini (5 tomova), Tehran: Danešgah-e Tehran, 1960–1968
- Džame-je Mofidi (Muhamed Mofid Mustavfi), Tehran: Ketabfruši-je Asadi, 1961
- Iskandername, Tehran: Bongah-e Tardžome va Našr-e Ketab, 1964
- Ruzname-je Haterat-e Etemad al-Saltane, Tehran: Amir Kabir, 1966
- Jadgarha-je Jazd, Tehran: Andžuman-e Asar va Mufahir-e Farangi, 1968–1975
- Nameha-je Kazvini be Takizade, Tehran: Entišarat-e Džavidan, 1974
- Nameha-je sijasi-je Dehhoda, Tehran: Ruzbehan, 1979
- Haterat va ta'alomat-e doktor Muhamed Mosadek, Tehran: Entišarat-e Elmi, 1986
- Zendegi-je Tufani: haterat-e sajed Hasan Takizade, Los Angeles; Costa Mesa: Arash Afshar; Mazda Publishers, 1990
- Jazdname, Tehran: Farhang-e Iranzamin, 1992
- Nameha-je Landan: az davran-e sefarat-e Takizade dar Engelestan, Tehran: Farzan, 1996, ISBN 9789646138001
- Nameha-je Tabriz: az Tekat al-Islam be Mostašar al-Dovle dar ruzgar-e mašrutijat, Tehran: Farzan, 1999, ISBN 9789646138476
Reference[uredi | uredi kod]
Vanjske veze[uredi | uredi kod]
- (en)(fa) Iraj Afshar (1925-2011), Encyclopædia Iranica
- (en) Iranian scholar Iraj Afshar dies at 85, Tehran Times (12. 3. 2011)
