Svetislav Milosavljević
Svetislav Milosavljević – Tisa (Niš, 7. septembar 1882 — Beograd, 28. jul 1960), generalštabni brigadni general i prvi ban Vrbaske banovine.
Svetislav Milosavljević je bio stariji sin bogatog niškog trgovca Tome Milosavljevića i njegove supruge Vasilije, rođene Popović; kao najbolji gimnazijalac planirao je da studira tehniku i postane inženjer, ali ga je očev finansijski slom primorao da se opredijeli za vojni poziv. Mada se, u uniformi našao silom prilika, zavolio je oficirsku službu pa se stalno teoretski i praktično usavršavao. Tokom balkanskih i Prvog svjetskog rata, izrastao je u opštepriznati autoritet za pitanja vojnog saobraćaja,[nedostaje referenca] uz istovremeno napredovanje koje će mu krajem 1925. godine donijeti i čin brigadnog generala. Kralj Aleksandar ga je decembra 1926. godine izabrao za ministra saobraćaja, ali ga je zaobišao pri rekonstrukciji vlade u julu 1928. godine, iako je za prethodnih 19 mjeseci Milosavljević ostvario započeo nekoliko važnih projekata, od kojih se izdvajaju Pančevački most na Dunavu, palata Ministarstva saobraćaja te, posebno, drugi kolosijek pruge Beograd-Zagreb od prestonice do Novske koji je već za njegova mandata priveden kraju.
Jugoslovenski monarh se Milosavljevića ponovo sjetio oktobra 1929. godine kada ga je postavio za namesnika u jednoj od devet novoformiranih banovina – u Vrbaskoj.
Prvi ban je u Banju Luku došao na Mitrovdan, 8. novembra 1929. godine i to vozom, bez ikakve pompe i pratnje. Za kratko je vreme uz znatnu državnu finansijsku pomoć postigao ogromne iskorake u razvoju cijele banovine, a posebno njene prestonice – Banje Luke. Milosavljević je postizao velike uspjehe i iza sebe ostavio mnogobrojne zadužbine, imao je direktne, djelimične ili indirektne zasluge za nastanak značajnih objekata ili institucija. Neki od najvećih banovih neposrednih podviga, koji će mu, uostalom, i donijeti nadimak Banjolučki Perikle[nedostaje referenca] bili su:
- Banska palata (danas Gradska uprava),
- Banski dvor,
- Pozorište (osnovano 1930. godine a današnje zdanje podignugo 1934. godine),
- Higijenski zavod,
- objekti Učiteljske i Poljoprivredne škole, istočno krilo ondašnje Gimnazije, te sedam stambenih zgrada za činovnike (u današnjoj Aleji svetog Save i kod Pošte).
Pomenutom valja dodati i osnivanje banovinskog muzeja, udruženja za turizam, Zanatske i Trgovačke komore, kao i pokretanje Vrbaskih novina i Književne Krajine. Povrh toga, širom banovine otvoreno je oko 160 osnovnih škola i nekoliko drugih prosvjetnih svjetiljki, podignuti su mnogi drugi privredni, upravni, kulturni, zdravstveni i higijenski objekti a na tvrdim i proširenim putevima sagrađene su stotine željeznih, armirano-betonskih i drvenih mostova, propusta, podzida itd. Iako nije bio neposredni investitor, graditelj ili osnivač, ban Milosavljević je stekao ogromne zasluge i za nastanak banjolučkog Gradskog parka sa spomenikom Petru Kočiću, za dogradnju hotela Bosna, asfaltiranje i osvjetljenje ulica, gradnju Sokolskog doma, Gradske opštine i Banske palate, hotela Palas i, uopšte, za svekoliki polet Banje Luke.[1]
Dana 18. aprila 1934. po drugi put je stao na čelo saobraćajnog resora u novoj jugoslovenskoj vladi.
Poslije banovanja, Svetislav Tisa Milosavljević je još samo jednom posjetio Banju Luku – na Spasovdan, 18. maja 1939. godine, kada se odazvao pozivu banjolučke pravoslavne crkvene opštine i došao da kumuje Sabornom hramu za čije podizanje je, takođe, imao zasluge. Sa mjesta ministra saobraćaja Svetislav Tisa Milosavljević 1935. godine odlazi u penziju. Drugi svjetski rat proveo je u okupiranom Beogradu pišući memoare. Prvi ban Vrbaske banovine je umro 28. jula 1960. godine u mirnom porodičnom okruženju.
Jedna od najpoznatijih ulica u Banjoj Luci danas nosi ime Bana Svetislava Tise Milosavljevića, a na trgu Srpskih vladara, u centru grada nalazi se spomenik posvećen njemu. Od 20. jula 2017. godine, na novom grbu Banja Luke nalazi se ban Milosavljević zajedno sa Petrom Kočićem.[2]
Odlikovan je Ordenom Svetog Save i nizom drugih odlikovanja.[3]
- ↑ „Ban Milosavljević”. Arhivirano iz originala na datum 09. 05. 2012. Pristupljeno 04. 09. 2013.
- ↑ „Banja Luka dobila grb i zastavu”. Arhivirano iz originala na datum 29. 10. 2017. Pristupljeno 29. 10. 2017.
- ↑ Acović, Dragomir (2012). Slava i čast: Odlikovanja među Srbima, Srbi među odlikovanjima. Belgrade: Službeni Glasnik. str. 152.
- Dimić, Ljubodrag (2005). „Ban Svetislav-Tisa Milosavljević, kulturne prilike i kulturna politika u Vrbaskoj banovini 1929-1934”. Svetislav-Tisa Milosavljević: Zbornik. Banja Luka: Institut za istoriju. str. 151-173.
- Radojević, Mira (2005). „Vrbaska banovina u vreme šestojanuarskog režima (državno-pravne rasprave)”. Svetislav-Tisa Milosavljević: zbornik. Banjaluka: Institut za istoriju. str. 37-48.
