7. banijska divizija NOVJ
| 7. banijska udarna divizija | |
|---|---|
 Jedinice Sedme divizije sa zbjegom Banije na maršu | |
| Postojanje | 22. novembar 1942. |
| Formacija | Sedma banijska brigada Osma banijska brigada Šesnaesta banijska brigada |
| Jačina | 2.539 vojnika i oficira |
| Angažovanje | |
| Odlikovanja | Septembra 1943. proglašena „udarnom“ |
| Komandanti | |
| Komandant | Pavle Jakšić |
| Načelnik štaba | Vojislav Đokić |
| Politički komesar | Đuro Kladarin |
Sedma banijska udarna divizija NOVJ formirana je naredbom Vrhovnog komandanta NOV i POJ Josipa Broza Tita od 22. novembra 1942. Pri osnivanju u njen sastav su ušle Sedma i Osma banijska brigada i Trinaesta hrvatska brigada „Josip Kraš“. Trinaesta brigada je međutim bila udaljena i operisala je samostalno, tako da je umesto nje u sastav divizije 26. decembra 1942. godine ušla Šesnaesta banijska brigada.
Ova divizija je imala najteže gubitke u bici na Sutjesci, od svih divizija NOVJ koje su u njoj učestvovale (1349 poginulih od 2547 boraca, odnosno 52,96%).[1]
Po osnivanju divizija je sadejstvovala operacijama Prvog bosanskog korpusa u donjem toku reke Une.
Na početku operacije „Vajs I“ divizija je uspešno ometala razvijanje i napredovanje 369. legionarske divizije preko Banije, ali se zbog bočnog prodora 7. SS divizije 24. januara 1943. morala prebaciti na desnu obalu Une radi zaprečavanja puta prema Bihaću.
Tokom operacije „Vajs II“, odnosno Bitke na Neretvi divizija je bila angažovana u iscrpljujućim odbrambenim borbama radi sprečavanja prodora nemačko-ustaške grupacije „Fogel“ prema Prozoru.
Za vreme Bitke na Sutjesci divizija je od 3. juna 1943. godine bila u sastavu Južne grupe, sa zadatkom da, zajedno sa Trećom divizijom i Centralnom bolnicom prebaci preko Tare u Sandžak. Kako se to pokazalo nemogućim, diviziji je 8. juna naređeno da se hitno, usiljenim maršem, prebaci preko Sutjeske i poveže sa Severnom grupom. Divizija je Sutjesku prešla u poslednji čas, a napad nemačke borbene grupe „Gertler“ kojim su Nemci konačno zatvorili obruč na Sutjesci, zahvatio je začelje divizijske kolone. Nemci su zarobili oko 200 ranjenika, članova bolničkog osoblja i obezbeljenja, i gotovo sve ih streljali na licu mesta. O ovom događaju je dao izjavu potporučnik Wildner Reinhold:
"Početkom juna 1943, za vrijeme operacije „Schwarz“, zarobljeno je, kako mi je to pričao potporučnik Wieck, na jednoj livadi između Sutjeske i visa Kikalo, oko 150 partizana. Kod raportiranja potporučnika o zarobljenim partizanima, komandant borbene grupe potpukovnik Tribukeit je rekao: „Ne mogu da vidim ove pse“, te je dao naređenje jednom komandiru čete da zarobljene partizane pobije mitraljezima. Po naređenju potpukovnika Görtler koje mi je prenio kapetan Kelz, ja sam izvršio streljanje nad 13 ljudi i jednom ženom. Streljanje je izvršeno nekoliko stotina metara iza Košura. Za ovo sam uzeo sa sobom dvije grupe iz moje baterije. Na jednom rubu šume dao sam streljati prvu grupu od 7 ljudi. Streljanje su izvršili vojnici iz moje baterije. Pošto je jedan streljani još davao znake života, ja sam ispalio jedan hitac na njega iz mog pištolja. Druga grupa sa ženom streljana je takođe na istom mjestu. Zarobljenici nisu pred streljanje izrazili nikakve želje. Bili su potpuno mirni iako su po svemu mogli zaključiti da će biti streljani. Po mome naređenju, iskopan je veliki jarak u koji su zatim zatrpani streljani. Izvana to mjesto nije označeno kao grob..." [2]
Nakon proboja preko Zelengore, divizija je do kraja avgusta vodila borbe u istočnoj i centralnoj Bosni pod neposrednom komandom Vrhovnog štaba. Početkom septembra 1943. vratila se na Baniju, gde je reorganizovana. Kada je 1. septembra 1943. godine ponovo prešla preko Une, vraćajući se iz Bosne, Hercegovine, Sandžaka i Crne Gore „kući“, od 4.100 boraca Sedme banijske divizije Baniju je ugledalo svega 550.[3]
Narod Banije dao je mnogo žrtava u ovoj borbi. Ja cijenim Sedmu diviziju, jer je ona vodila teške borbe s neprijateljem od Sunje do Crne Gore, jer je dala mnogo žrtava u ovoj borbi.[4]
– Iz govora druga Tita na smotri 7. divizije u Petrovom Polju 20. 8. 1943.
Ukazom Vrhovnog štaba septembra 1943. godine Sedma divizija proglašena je udarnom u znak priznanja za postignute uspehe i podnete žrtve. Sedma i Osma banijska brigada popunjene su i preimenovane u Prvu i Drugu, a Prva i Druga brigada Unske operativne grupe u Treću i Četvrtu brigadu Sedme divizije. U sastav divizije ušli su takođe i Jevrejski i Italijanski bataljon. Tada je divizija ušla u sastav Četvrtog hrvatskog korpusa.
Na ovom za vitalne komunikacije izuzetno važnom terenu Banije, divizija je u borbi protiv krupnih nimačkih i ustaških snaga postigla značajne uspehe. Učestalim krupnim divetrzijama i udarima na posade na zaštiti komunikacija divizija je nanela znatne gubitke i teškoće osovinskim snagama. Uspešne borbri imala je tokom operacije „Panter“ tokom decembra 1943.
11. januara 1944. godine 7. divizija oslobodila je Glinu. U maju se divizija našla na udaru nemačke operacije „Šah“.
Sredinom avgusta Štab Sedme divizije sa Trećom i Četvrtom brigadom prebacio se u Moslavinu, gde je sadejstvovao jedinicama Desetog zagrebačkog korpusa, dok su Prva i Druga brigada i Prvi i Drugi banijski partizanski odred nastavili dejstva u Baniji. Dve brigade Sedme divizije zajedno sa delovima Šestog slavonskog korpusa i Desetog zagrebačkog korpusa učestvovale su u napadu na ustaški garnizon u Koprivnici u oktobru 1944. godine.
U završnim operacijama Sedma banijska divizija potčinjena je štabu Četvrte armije, u čijem sastavu je učestvovala u Tršćanskoj operaciji.
- Komandanti divizije:
- Pavle Jakšić — od formiranja divizije do januara 1944.
- Milan Pavlović — od januara 1944. do kraja rata
- Politički komesari divizije:
- Đuro Kladarin — od formiranja divizije do jula 1943.
- Uroš Krunić — od polovine 1944. do januara 1945.
- Milan Knežević — od januara 1945. do kraja rata
- Načelnici Štaba divizije:
- Vojislav Đokić — od formiranja divizije do maja 1943. (poginuo na dužnosti)
- Milan Pavlović — od maja 1943.
- Stanko Bjelajac
- Mihajlo Vojvodić — od polovine 1944. do kraja rata
- ↑ https://www.znaci.org/00001/129.htm Viktor Kučan: BORCI SUTJESKE
- ↑ Arhiv Vojnoistorijskog instituta, t. 10, dokument 37., navedeno prema Branko Cvrlje: Druga dalmatinska brigada
- ↑ Đuro Kladarin, „Među prvencima narodnooslobodilačke vojske“, Sedma banijska divizija - knjiga sjećanja, Zagreb 1977. pp. 15
- ↑ Grupa autora: SEDMA BANIJSKA DIVIZIJA
- Vojna enciklopedija, Beograd 1975. godina
- 7. banijska divizija NOVJ (znaci.org)
- 7. banijska divizija - Vojska.net (en)
- Grupa autora: SEDMA BANIJSKA DIVIZIJA
