Tvrđava Diyarbakır

Tvrđava Diyarbakır Diyarbakır Kalesi
Svjetska baština – UNESCO
Turska
Registriran:	2015. (39. zasjedanje)
Vrsta:	Kulturno dobro
Mjerilo:	vi
Referenca:	UNESCO

Tvrđava Diyarbakır (tur. Diyarbakır Kalesi) je drevna obrambena građevina koja se nalazi u jugoistočnom turskom gradu Diyarbakıru, na području Plodnog polumjeseca.

Historija

Grad Diyarbakır i okolni predjeli bili su značajan centar u helenističkom, rimskom, sasanidskom, bizantijskom, islamskom i osmanskom vremenu, sve do današnjih dana. Značaj grad duguje svom geostrateškom položaju, što je uzrokovalo izgradnju tvrđave, budući da se nalazi na prijelazu između Anadolije i Plodnog polumjeseca, tako da je od pamtivijeka obavezan prolaz na liniji koja povezuje Istanbul s Alepom, Damaskom i Bagdadom.

U helenističko doba na ovim prostorima se nalazilo mjesto poznato kao Amida (Ἄμιδα), sagrađeno na starijem aramejskom naselju iz 3. milenijuma pne, koje je jedno vrijeme bilo glavni grad države Bit-Zamanija, postojeća u 9. vijeku pne. Rimljani su kolonizirali grad 230. godine, te su 297. podinguli prvu tvrđavu po nalogu cara Konstancija II, da bi nacrt proširio i dogradio car Valentinijan I od 367 do 375. Za vrijeme vladavine Konstancija II. grad je napadnut (v. Opsada Amide, 359) i nakon sedamdeset i tri dana zauzet od strane sasanidskog kralja Šapura II. Perzijanci su masakrirali rimske vojnike i veliki dio stanovništva grada, o čemu je dao detaljan prikaz rimski historičar Amijan Marcelin, koji je sudjelovao u obrani grada. Stoga, Perzijanci nisu pokušali postaviti garnizon u gradu nakon osvajanja. Tokom sljedećih 1500 i više godina, zidovi zamaka su prošireni i utvrđeni vulkanskim stijenama iz okolnog područja, prvenstveno u osmanlijsko doba.

Na karti koju je nacrtao Matrakçı Nasuh u 16. stoljeću, grad je okružen zidinama.

Poslije pada Rimskog carstva, Amidu je opsjedao sasanidski kralj Kavad tijekom Anastasijevog rata između jeseni i zime 502/03. Zidine su proširene i obnovljene tijekom Bizantskog razdoblja, posebno pod carom Justinijanom (6. vijek). Nakon muslimanskog osvajanja regije u 7. vijeku, razne muslimanske dinastije su obnavljale i dograđivale obrambene zidine grada, tako da većina zidova u današnjem obliku potječe iz srednjovjekovnih muslimanskih građevina. Godine 899, zbog pobune gradskog guvernera abasidski kalif al-Mutadid je naredio da se sruše neki dijelovi zidina, uključujući „Harputsku” i „Mardinsku kapiju” (sjeverna i južna), a možda i druge glavne kapije na istoku i zapadu. Sačuvani natpisi potvrđuju da su „Harputska” i „Mardinska kapija” ponovno izgrađene 909. godine po nalogu abasidskog kalifa al-Muqtadira, a vjerojatno je da su drugi dijelovi zidina srušenih 899. godine popravljeni u to vrijeme. Počevši otprilike od tog razdoblja, obrtnici su počeli urezivati ​​slike životinja na nove dijelove zidova, uz arapske natpise koji su bilježili njihov rad. Pod Marvanidima posebno je se radilo na utvrđivanju jugoistočnog dijela zidina. Poslije 1088. godine grad je pao pod kontrolom Seldžučkog carstva, pri čemu je Malik-šah obnovio zidine i kule u potpunosti, iako je rad bio usredotočen na zapadne zidine. Pod dinastijom Inalida (12. vijek) nastavljen je rad na istočnim zidinama, između „Nove kapije” (Yeni Kapı) i citadele. Sve do tog razdoblja, obnove su općenito oponašale rimske modele i tehniku zidanja sa velikim blokovima postavljenim u pravilnim redovima. Pri kraju 12. vijeka Inalidi su protjerani od ajubidskog vladara Salah ad-Dina, a zamijenili su ih Artukidi, koji su vladali gradom sve do 15. vijeka. Artukidski rad na zidovima odlikovao se mnogo finijom izradom i korištenim mnogo sitnijim klesanim kamenjem od tradicionalnog rimskog zida ili zidanja koje je oponašalo rimsku tehniku. Artukidi su obnovili citadelu oko 1206/07. U 1208/09. izgradili su dvije visoke kule duž južnog zida, poznate kao „Yedi Kardeş kula” i „Evli Beden” ili „Ulu Beden kula”. Te dvije kule se razlikuju po uklesanom ukrasu u kamenu sa kaligrafskim natpisima i figurativnim slikama životinja i mitoloških bića.

Kada su Osmanlije porazile Safavide i osvojile Amidu 1515. godine, koristeći topove uništile su zidine, koje su morale ponovno izgraditi nakon pobjede. U ranom razdoblju osmanske vlasti nad gradom, citadela je proširena pomicanjem prema vani zida koji ju je odvajao od grada. Osmanski popravci zidova bili su strogo praktični i manje dekorativni od radova iz prethodnih razdoblja.

Godine 1930. jedan dio zidina je srušen. Napravljena su dva otvora u zidovima zapadno od „Harputske kapije” i istočno od „Mardinske kapije” kako bi se omogućio bolji protok prometa. Osim ovih proboja, gradske zidine su danas uglavnom netaknute, iako su neki dijelovi u boljem stanju od drugih. Godine 2015. tokom sukoba između Turske armije i kurdske gerile jedan dio tvrđave je vidno oštećen.

Opis

Na zidovima se nalaze četiri glavne kapije i 82 osmatračnice. Stara tvrđava je imala četiri vrata ili kapije: Harput ili Dağ Kapı („Planinska vrata”), Urfa Kapı, Mardin Kapı i Yeni Kapı („Nova vrata”). Unutar naselja Diyarbakır nalazi se dvorac, poznat kao İçkale zajedno sa Amida humkom i 5,8 km duge gradske zidine Diyarbakıra sa brojnim kulama, kapijama, kontraforima i 63 natpisa.

Svjetska baština

Tvrđava Diyarbakır i kulturni pejzaž Hevsel vrt su 2015. godine uvršteni na listu UNESCO-ove svjetske baštine. Poslije Velikog kineskog zida, ovo je drugi najduži neprekinuti zid na svijetu. Teodosijev zid je duži, ali je isprekidan. Drugi dio baštine čine zeleni pojas („Hevsel”) između grada i rijeke Tigrisa koji je snabdjevao grad hranom i vodom, izvor vode Anzele i Desetooki most (Dicle Köprüsü ili On Gözlü Köprü).

Povezano

Diyarbakır na Wikimedijinoj ostavi

• Lista mjesta svjetske baštine u Evropi
• Diyarbakır

Galerija slika

• 
  Karta sa kapijama Diyarbakıra
• 
  Pogled iz daljine na horoskopski znak jarca
• 
  Romboidalni oblik starog grada
• 
  Stare gradske zidine
• 
  Gradske zidine
• 
  Karaca Dağ
• 
  Ulu Beden Burcu