Diyarbakır
| Dijarbakir (transliteracija) | |
|---|---|
 | |
| Koordinate: 38°01′N 40°40′E / 38.017°N 40.667°E | |
| Država |  Turska
|
| Regija | Jugoistočna Anadolija |
| Provincija | Diyarbakır |
| Vlast | |
| - Gradonačelnik | Osman Baydemir |
| Površina | |
| - Ukupna | 2 060 km² |
| Visina | 675 |
| Stanovništvo (2000.) | |
| - Urbano područje | 545 983 [1] |
| - Područje utjecaja | 1 362 708 |
| Vremenska zona | UTC+2 (UTC+3) |
| Poštanski broj | 21x xx |
| Pozivni broj | (0090)+ 412 |
| Službena stranica www.Diyarbakır.bel.tr/ | |
| Karta | |
  Diyarbakır | |
Diyarbakır (kurdski: Amed, armenski: Դիարբեքիր) antička Amida[2], je grad u jugoistočnoj Turskoj, administrativni centar Provincije Diyarbakır, u regiji Jugoistočna Anadolija.
Sa svojih 545 983 stanovnika u užem centru (1 362 708 Provincija Diyarbakır)[1] je deveti grad po veličini u Turskoj, i drugi po veličini grad u Jugoistočnoj Anadoliji, odmah iza Gaziantepa. Većina stanovnika - Diyarbakırasu Kurdi[2], tako da je on neformalni glavni grad Kurda.
Ime grada Diyarbakır je sintagma od arapskih riječi diyar i bakr,[2] a to zapravo znači tvrđava arapskog naroda Bakr. [2]
Historija[uredi | uredi kod]
Antička Amid bio je od 13. vijeka pne. prijestolnica aramejskog kraljevstva. Rimljani su na području grada osnovali svoju koloniju Amida u 3. vijeku, rimski cara Konstancije II. podigao je nove zidine oko grada 349. [2]Nakon duge opsade, grad je podpao pod Sasanidsko kraljevstvo - 359. Nakon toga je često prelazio iz ruke u ruku Rimljana i Perzijanaca. U ranom srednjem vijeku gradom je vladao Bizant sve do oko 639. kad su gradom zavladali Arapi. [2]
Sa slabljenjem abasidske dinastije i pojavom hamdanidske dinastije iz Mosula u Iraku u 10. vijeku, oslabila je kontrola nad cijelom regijom pa su Amidom od tad vladale razne lokalne arapske, turske, mongolske i perzijske dinastije, sve do 1516. kad je grad osvojio osmanski sultan i uključio ga u svoje carstvo. Pod Osmanlijama grad je postao prijestolnica važne pokrajine, i doživio ponovni procvat. Zbog svog položaja pored perzijske granice, grad je postao veliki vojnički centar iz kog su kretale brojne vojske u bitke s Perzijancima.[2]
| Tvrđava Diyarbakır i Hevsel vrt | |
|---|---|
 Svjetska baština – UNESCO | |
 | |
| Turska | |
| Registriran: | 2015. |
| Vrsta: | Kulturno dobro |
| Mjerilo: | iv |
| Ugroženost: | no |
| Referenca: | UNESCO |
Znamenitosti[uredi | uredi kod]
Najimpresivniji historijski spomenik Diyarbakıra, je historijski centar grada okružen zidinama. Njih je podigao rimski car Konstancije II. (vladao 337.-361.), a proširio i dogradio car Valentinijan I od 367.-375.[3] Nakon njih zidine su dograđivali Arapi i Osmanlije - tako da danas imaju ukupno 5 km sa 82 kule i 4 vrata. Izgrađene su od crnog bazalta, zbog tog Turci taj dio grada zovu Kara Kale (Crna tvrđava) ili Kara Amid (Crni Amid). [2]
Svjetska baština[uredi | uredi kod]
Tvrđava Diyarbakır i Hevsel vrt su 1985. godine uvršteni na listu UNESCO-ove svjetske baštine.[4]
Hevsel vrt je zeleno područje između grada i rijeke Tigris koja je grad snabdjevala hranom i vodom, uključujući izvor vode Anzele i Desetoki most.[5]
U gradu ima velik broj džamija izgrađenih od 11. do 16. vijeka; Velika džamija, Beharam pašina džamija, Fatih pašina džamija, Hüsrev pašina džamija.
Geografske karakteristike[uredi | uredi kod]
Diyarbakır leži na desnoj obali rijeke Tigris., na strateški izuzetno važnom položaju, preko kog su išli trgovački putevi prema Mezopotamiji.
Okolica grada, - kotllina rijeke Tigris geografski pripada gornjoj Mezopotamiji, od istočne Anadolije sa sjevera je razdaja masiv Taurus, sa juga je od mezopotamijske ravnice razdvaja masiv Mardin, a sa zapada je omeđena planinom Karaca Dağ. [2] Grad je udaljen 318 od Gaziantepa, 997 km od Ankare i oko 424 km od Mosula u Iraku.
Klimatske karakteristike[uredi | uredi kod]
Diyarbakır ima Polupustinjsku klimu po Köppenovoj klasifikaciji klime - BSh, BSk, sa vrućim ljetima i hladnim snježnim zimama. Na Diyarbakır prosječno padne na godinu oko 474.9 mm oborina.
| Klimatološki medijani za Diyarbakır | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mjesec | jan-sij | feb-velj | mar-ožu | apr-tra | maj-svi | jun-lip | jul-srp | aug-kol | sep-ruj | okt-lis | nov-stu | dec-pro | godina |
| Srednji maksimum (°C) | 6,6 | 9,1 | 14,5 | 20,3 | 26,5 | 33,7 | 38,5 | 38,1 | 33,2 | 25,1 | 15,9 | 9,0 | 22,54 |
| Srednji minimum (°C) | −2,3 | 1,1 | 2,4 | 6,8 | 11,0 | 16,8 | 21,6 | 20,8 | 15,7 | 10,0 | 3,5 | −0,3 | 8,74 |
| Precipitacija (mm) | 63,4 | 68,2 | 67,8 | 64,3 | 38,7 | 9,3 | 0,9 | 0,8 | 6,0 | 32,6 | 53,2 | 69,7 | 4749 |
| Izvor: [6] | |||||||||||||
Privreda[uredi | uredi kod]
Diyarbakır je industrijski centar tog dijela Turske poznat po vunenim i pamučnim tkaninama i bakrenim proizvodima. Još od srednjeg vijeka poznat je po svojim zlatarima, koji su izrađivali filigranski nakit. [2]
Okolica je grada je bogat poljoprivredni kraj, u kom se uzgajaju žitarice, pamuk, duhan, i voće (naročito lubenice). Pored grada nalaze se rudnici bakra, ugljena i nafte.[2] Grad je dobro povezan cestama sa svim većim turskim gradovima. [2]
Aerodrom Diyarbakır (IATA: DIY, ICAO: LTCC), koji leži leži južno od centra grada, izgrađen je za potrebe NATO-a kao baza Pirinçlik 1971. Nakon raspada SSSR-a baza je zatvorena 1997., danas je to vojno (turska vojska) - civilni aerodrom.
Obrazovanje[uredi | uredi kod]
U gradu djeluje Univerzitet Tigris osnovan 1966. kao podružnica Univerziteta u Ankari, koji je od 1973. stekao status nezavisnog univerziteta. [2]
Izvori[uredi | uredi kod]
- ↑ 1,0 1,1 „TURKEY: Census Population” (engleski). Citypopulationde. Pristupljeno 31. 05. 2012.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 „Diyarbakır” (engleski). Encyclopædia Britannica Online. Pristupljeno 11. 06. 2012.
- ↑ „Tvrđava Diyarbakır”. www.allaboutturkey.com. Pristupljeno 24. 1. 2023.
- ↑ „Turska, spomenici upisani na listu svjetske baštine”. UNESCO: Svjetska baština. Pristupljeno 19. 1. 2023.
- ↑ „Tvrđava Diyarbakır i Hevsel vrt - br.1488”. UNESCO: Svjetska baština - whc.unesco.org. Pristupljeno 9. 4. 2023.(en)
- ↑ „Weather Information for Diyarbakır”. Turkish State Meteorological Service. Arhivirano iz originala na datum 2011-01-19. Pristupljeno 11. 06. 2012.
Vanjske veze[uredi | uredi kod]
- Diyarbakır na portalu Encyclopædia Britannica Online (en)
- Službene stranice grada Arhivirano 2011-09-21 na Wayback Machine-u (en)
