Stefan Vojislav

Stefan Vojislav Стефан Војислав
Dukljanski knez
Vladavina	XI vijek
Prethodnik	Jovan Vladimir
Nasljednik	Mihailo Vojislavljević
Puno ime
Jovan Vladimir Vojislavljević
Dinastija	Vojislavljevići
Otac	Dragimir
Rođenje	oko 990. Brusno (po Ljetopisu popa Dukljanina)
Vjera	Hrišćanin

Stefan Vojislav (prema Letopisu Popa Dukljanina Dobroslav) je bio slovenski knez (arhont) Duklje iz prve polovine XI veka, koji je zbacio vizantijsku vlast i uspešnim bitkama, prevashodno kod Bara, odbranio njenu nezavisnost. Po njemu se celokupna dinastija koja je vladala Dukljom tokom skoro tri veka i uzdigla je na rang kraljevine, naziva Vojislavljevićima.

Poreklo i porodica

Porijeklo Stefana Vojislava još uvijek nije razjašnjeno. Zna se da mu je otac bio Dragomir, sin travunjskog kneza Hvalimira. Kada je Hvalimir u pitanju, porijeklo mu je nepoznato, neki tvrde da je sin Krajine Belojevića, ali to je manje vjerovatno, jer je on stariji od Krajininog sina Čučimira, koji je naslijedio teritorije Krajine. Druga verzija je verzija Ljetopisa popa Dukljanina koja govori da je on sin Tuđemira, slovenskog kralja koji je vladao gotovo cijelim Ilirikom..

Letopis takođe navodi, da je, poput Jovana Vladimira, bio oženjen princezom iz Samuilove (976—1014) porodice sa kojom je imao šestoricu sinova (Gojislav, Predimir, Mihajlo, Saganek, Radoslav i Milovan). Slovenski ustanici koji su se 1072. godine pobunili protiv Vizantijskog carstva, kojim je tada vladao Konstantin treći, tražili su od Vojislavljevog sina Mihajla (oko 1050—1081) da im pošalje jednog od svojih sinova da ga proglase za cara i Samuilovog naslednika, što bi mogla biti potvrda njegovog braka sa nekom Samuilovom srodnicom, čiji identitet danas nije poznat, iako veliki broj istoričara misli da je njeno ime bilo Simonida..

Vladavina

Rane godine i prva pobuna

Smatra se da je Vojislav rođen krajem X veka i da je oko 1019. godine preuzeo vlast u Duklji kao vizantijski vazal. Nakon smrti Romana III Argira (1028 — 1034) 11. 04., Vojislav je, najverovatnije naredne godine, zbacio vizantijsku vlast. Povod se može naći u politici novog cara Mihajla IV (1034—1041) koju je vodio njegov brat evnuh Jovan Orfantrof. On je drastično povećao poreze i namete, koji nisu punili samo državnu kasu već i džepove samog Jovana i njegovih rođaka. Pored toga on uvodi slovenskom stanovništvu da plaća poreze u novcu, umesto dotadašnjeg plaćanja u naturi što dovodi do velikog revolta među Slovenima, koji će na kraju rezultovati otvorenom pobunom. Međutim, Vojislavljev otpor je brzo savladan i on se već 1035./1036. godine našao u Carigradu, kao vizantijski zarobljenik, a upravu nad Dukljom je preuzeo Teofil Erotik.

Povratak i druga pobuna

Krajem 1037. ili početkom 1038. godine, on uspeva da pobegne iz zatvora i da se vrati u Duklju iz koje je potisnuo vizantijskog namesnika Teofila Erotika, o čemu svedoči zapis Jovana Skilice:... Stefan Vojislav, arhont dukljanski, koji je bio pre kratkog vremena pobegao iz Carigrada i zauzeo zemlju Srba, proteravši odande Teofila Erotika. Tokom zime 1039./1040. godine, jedan vizantijski brod se zbog olujnog vetra nasukao u Duklji, a njegov tovar, koji je činilo 150 kenterija zlata (7.200 zlatnih nomizmi), je Vojislav zadržao za sebe. Vizantijski car je ovo iskoristio kao povod za napad na Duklju i u jesen 1040. godine je poslao na Vojislava vojsku predvođenu Georgijem Probatom. Međutim, njegove snage su se zagubile na nepoznatom terenu, što je Vojislav iskoristio i potpuno ih razbio.

Unutrašnji nemiri u samoj Vizantiji i nova slovenska pobuna u Pomoravlju koja je buknula 1041. godine pod vođstvom Petra Deljana, onesposobili su privremeno Vizantijsko carstvo da ponovi napad. Međutim, slovenski ustanak propada sam od sebe još iste godine, a već naredne godine na vizantijski presto seda Konstantin IX Monomah (1042 — 1055) koji u jesen iste godine naređuje dračkom strategu Mihajlu napad na Duklju.

Bitka kod Bara

Vizantijska vojska se od Drača uputila prema Skadru i Baru napadajući Duklju sa juga, dok je vizantijskim vazalima raškom županu, bosanskom banu i zahumskom knezu Ljutovidu naređeno da sa svojim odredima napadnu sa severa. Pred jakom vizantijskim snagama, Vojislav se povlačio izbegavajući borbu i prepuštajući im teritoriju, tako da su Vizantinci bez borbe prolazili Duljkljom, paleći, pljačkajući i robeći, ulazeći sve dublje i dublje u zetske klance. Iako se nije upuštao u borbu zbog očigledne vizantijske brojčane nadmoći (savremeni izvori navode cifre od 40.000, pa i 60.000 vojnika, koje se one danas smatraju preteranim, ali se vizantijska brojčana nadmoć ne dovodi u pitanje), Vojislav je sa svojim snagama zaposeo visoke čuke i vrhove klanaca kojima su Vizantinci prolazili. Kada je procenio da je skupio dovoljno plena i zarobljenika, Mihajlo je naredio da vojska krene da se vraća iz unutrašnjosti Duklje ka primorju.

Putanja kojom su se Vizantinci vraćali, išla je kroz uske prolaze koje je od ranije držao pod kontrolom Stefan Vojislav. U iznenadnom noćnom napadu Vojislavljevih odreda na vizantijski logor u planinskim tesnacima, vizantijske snage su potučene do nogu, a tokom borbi je stradalo sedam njihovih zapovednika (stratega). On je ovom pobedom, uspeo da sačuva nezavisnost Duklje, čime je ona postala prva država koja je uspela da izbori svoju nezavisnost od Vizantije, kao i da proširi svoju vlast na okolne srpske kneževine (Travuniju i Zahumlje) koje su do tada bile vizantijski vazali. U znak sećanja na ovu pobedu, u Crnoj Gori se datum bitke proslavlja kao dan vojske Crne Gore.

Poslednje godine

Kneževina Duklja pod Vojislavom, oko 1050. godine

Vizantijski izvori navode nedatirani podatak o Vojislavovom susretu sa dubrovačkim strategom Kataklonom, koji je pokušao da ga zarobi na prevaru. Kada se Vojislavu rodio sin, on se ponudio da mu bude kum na krštenju. Usled uzajamnog nepoverenja, oni su se dogovorili da se nađu na ničijoj zemlji između Dubrovnika i Vojislavljevih zemalja. Sam Kataklon je pripremio dromone na moru koji su na njegov znak trebali da iznenade Vojislava i zarobe ga. Međutim i sam Vojislav je došao na istu ideju i nedaleko od mesta sastanka je sakrio odred svojih ljudi. Na samom početku sastanka, Vojislav je dao znak svojim ljudima, koji su iznenadili Vizantince i zarobili stratega sa sinom i pratnjom, nakon čega su ih sproveli u Ston. Iako se ne navodi kada se odigrao ovaj događaj, uzima se da se to desilo nakon 1042. godine, jer se pre te godine Ston nije nalazio pod Vojislavljevom vlašću, iako ima onih koji ga smeštaju pre 1034. godine zbog rođenja Vojislavljevog sina (Letopis popa Dukljanina navodi da su mu sinovi 1042. godine već bili odrasli i učestvovali u bici).

Stanje neprijateljstva prema Vizantiji je nastavljeno do kraja Vojislavljeve vladavine tj. do sredine XI veka. Nakon njegove smrti, došlo je do unutrašnjih borbi oko vlasti među njegovim sinovima, iz kojih je kao pobednik izašao Mihajlo. Ima onih koji smatraju da mu je pobedu u tom ratu donela vizantijska podrška, pošto je on početkom svoje vladavine priznao vrhovnu vlast vizantijskog cara (oko 1052. godine), nakon čega mu je dodeljena vizantijska titula protospatra.

Stefan Vojislav umro je tog dana kada je bio pozvan na dvor Vizantijskog cara. Niko ne zna kada i kako je tačno umro, ali pretpostavlja se da je otrovan.

Vidi još

• Duklja
• Vojislavljevići
• Bitka kod Bara
• Ustanak kneza Vojislava

Literatura

Primarni izvori

• Jovan Skilica, Hronika
• Kekavmen, Strategikon
• Letopis popa Dukljanina (tekst Letopisa)

Naučni radovi

• Vizantološki institut SANU, Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije (III tom) (fototipsko izdanje originala iz 1966), Beograd 2007. ISBN 978-86-83883-09-7.
• Andrija Veselinović Radoš Ljušić, Srpske dinastije, Novi Sad 2001. ISBN 86-83639-01-0
• Tibor Živković, Portreti srpskih vladara (IX-XII), Beograd 2006. ISBN 86-17-13754-1

Prethodnik: (Jovan Vladimir)

Knez Duklje prva polovina XI veka

Nasljednik: Mihajlo Vojislavljević

Stefan Vojislav na Wikimedijinoj ostavi