Parada ponosa
Parada ponosa (poznata i kao povorka ponosa, marš ponosa i festival ponosa), deo godišnje festivalske proslave ponosa LGBT osoba, koja se održava u većim gradovima širom sveta. Pored karnevalske zabave, parade ponosa imaju i politički značaj usmeravanja pažnje javnosti na LGBT ljudska prava.
Većina parada se organizuje sredinom godine, kako bi se održala tradicija obeležavanja Dana ponosa LGBT osoba, ali ih, gledano na svetskom nivou, ima tokom cele godine.
Parada ponosa svoje početke ima u tzv. „Stounvolskoj revoluciji“, događaju koji se desio 27./28. juna, 1969. godine u klubu „Stonewall Inn“ u njujorškom kvartu Greenwich Village. Tom prilikom su se drag queensice pobunile protiv policijske racije, maltretiranja i hapšenja. Ovaj događaj se smatra jednim od najvažnijih događaja u istoriji LGBT pokreta i početkom savremene borbe za LGBT ljudska prava. Naredne godine, 28. juna Gay Liberation Front, pod koordinacijom Brende Howard, organizovao je prvi marš u Njujorku u znak obeležavanja Stounvolske revolucije, marširajući od Greenwich Villagea do Central Parka. U isto vreme LGBT osobe su organizovale sliče marševe u Los Anđelesu i San Francisku.
Prve parade su imale značajnu političku ulogu u emancipaciji LGBT osoba, jačanju vidljivosti i postavljanju zahteva za poštovanje prava osoba drugačije seksualne orijentacije. U Njujorku i Atlanti ovi marševi su se nazivali „Gay Liberation Marches“, a na Zapadnoj obali „Gay Freedom Marches“. Osamdesetih godina, međutim, konzervativnije struje u okviru LGBT zajednice dobijaju veću snagu, preuzimaju kontrolu nad ovim marševima i nazive „Gay Liberation“ odnosno „Gay Freedom“ zamenjuju „Gay Pride“.
U homofobičnim sredinama parade ponosa imaju i dalje ozbiljniji scenario i veći akcenat na politički značaj ovakvog okupljanja. U sredinama sa većim nivoom prihvatanja LGBT osoba parade imaju pretežno zabavni karakter, nalik na karnevale u katoličkim zemljama pre početka Velikog posta, kao što su Karneval u Veneciji ili Karneval u Rio de Žaneiru, sa raskošnim kostimima, muzikom i uličnom povorkom i plesom. Oni, međutim, i dalje nose važnu poruku kojom skreću pažnju javnosti na politička pitanja kao što su istopolni brakovi, diskriminacija i homofobija, uključivanje LGBT osoba, jačanje identiteta i stvaranja prihvatajuće sredine, posebno za mlade LGBT osobe.
Mnoge parade još uvek imaju nešto od originalnog političkog i aktivističkog karaktera ranih parada ponosa, posebno u državama u kojima je prihvatanje LBGT osoba i poštovanje LGBT ljudskih prava na nižem nivou. U gradovima gde je prihvatanje LGBT osoba veće parade imaju festivalski i karnevalski karakter. Na većim parada obično se mogu videti krstareći kamioni, igrači/ce, drag queensice, muzičke bine, kao i broj poznatih ličnosti i političara, koje daju podršku LGBT pravima. Na paradama, tamođe, mogu da učestvuju i lokalne LGBT afirmativne crkve, kao što je Metropolitan Community Church i Unitarian Universalist Church, zatim organizacije kao što su Parents and Friends of Lesbians and Gays (PFLAG - Roditelji i prijatelji lezbejki i gejeva), kao i strukovana ili sindikalna udruženja LGBT radnika i radnica pri velikim kompanijama. Čak i one parade ponosa koje su uglavnom usmerene na zabavu sadrže segment koji je posvećen žrtvama anti-LGBT nasilja i AIDS-a.
Neke posebno velike parade ponosa finansiraju vlade i velike kompanije i promovišu se kao glavna turistička atrakcija u gradovima u kojima se organizuju.
Veći broj parada ponosa u svetu danas nosi upravo takav naziv: Parada ponosa LGBT osoba (LGBT Pride Parade) ili skraćeno Pride (npr. Amsterdam Pride, London Pride, Zagreb Pride itd.). U nekim državama, posebno u Australiji ove parade se nazivaju Mardi Gras (Mardi Gras je izvorno naziv za dan pre početka uskršnjeg posta i u drugim državama karnevali koji se tada organizuju nose ovaj naziv, koji tamo nije povezan sa paradom ponosa). U Nemačkoj i u Švajcarskoj parade ponosa LGBT osoba se nazivaju Christopher Street Day ili skraćeno CSD, po nazivu ulice u kojoj se desila Stonewallska revolucija. U Austriji naziv parada je Regenbogenparade (Parada zastave duginih boja).
Iako su u Stonewallskim nemirima, kao i u političkim organizacijama i događajima koji su se desili odmah nakon nemira, podjednako učestvovale i lezbejke i biseksualne i transrodne osobe, prvi nazivi ovih događaja nose ime gej. Reč gej je u to vreme korišćena kao krovni, kolektivni termin kojim se označavala cela grupa neheteroseksualnih osoba, kao što je danas to skraćenica LGBT ili reč queer u jednom od svojih značenja[1][2][3]. Sa jačanjem LGBT zajednice u celosti, kao i pojedinih grupa koje je čine, pojavila se potreba za precznijim, inkluzivnijim jezikom. Naziv gej parada, odnosno prada gej ponosa je najpre promenjen u parada gej i lezbejskog ponosa, da bi kasnije dobio današnji oblik koji u nazivu uključuje i biseksualne i transrodne učesnice i učesnike.
Amsterdam Gay Pride se održava svake godine od 1996. i smatra se jednim od najuspešnijih u pridobijanju podrške i društvenog prihvatanja. Događaj koji traje tokom celog vikenda obuhvata koncerte, sportska takmičenja, ulične žurke i centralnu paradu koja prolazi kroz grad na kanalima (Canal Pride). Godine 2008. tri vladina ministra su se priključili paradi na zasebnom brodu koji je predstavljao celu vladu. Te godine procenjeno je prisustvo od oko 500,000 ljudi.
Sydney Gay & Lesbian Mardi Gras je najveća parada ponosa LGBT osoba u Australiji i jedan od najvećih događaja tog pita u svetu[4]. Počeci ove proslave su u ranim 1980-im godinama, nakon hapšenja učesnika i učesnica pro-LGBT protesta koji su započeti 1978. Događaj se održava noću sa oko 10.000 učesnica i učesnika i skupom scenografijom.[4][5]
Europride je najveća internacionalna parada ponosa LGBT osoba koja se održava u Evropi. Svake godine grad domaćin je jedan od Evropskih gradova, koji, po pravilu, ima tradiciju održavanja parada ponosa i značajnu LGBT zajednicu. Prvi put Europride je održan u Londonu 1992. godine.
Pride London je jedna od najstarijih parada ponosa, koja se održava redovno od 1972. godine. Takođe, često se pominje kao primer dobrog organizovanja velikih uličnih skupova. Na paradi ponosa u Londonu učestvuje veliki broj poznatih ličnosti, kao što su Sir Elton John, Sir Ian McKellen, Stephen Fry, Peter Tatchell i drugi. London će 2012. biti domaćin World Pride-a.
Parada ponosa u New Yorku se smatra prvom paradom ponosa, jer se događaj koji se obeležava paradama ponosa dogodio u New Yorku. Povorka se kreće Petom avenijom do Greenwich Villagea i prolazi pored Stonewall Inna.
_16.jpg)
San Francisco Pride je jedna od najpoznatijih i turistički najatraktivnijih parada ponosa u svetu. Godine 2008. procenjeno je učešće od oko 1.2 miliona ljudi. To je druga po veličini parada bilo kog tipa u Kaliforniji, odmah posle proslave Nove Godine u Pasadeni. Osim toga, parada ponosa u San Francisku je jedna od najstarijih parada, koja se održava redovno od 1970. godine.
Parada ponosa u Sao Paulu se smatra najvećom paradom na svetu. Godine 2006. ova parada je ušla u Ginisovu knjigu sa 2.5 miliona posetilaca prema procenama policije. Prema procenama organizatora, 2007. godine na paradi je učestvovalo oko 3.5 miliona ljudi.
Prva parada u Zagrebu održana je 2002. godine uz jako prisustvo policije. Prisustvo policije je narednih godina bilo još veće, što je i rezurtiralo time da nema većih incidenata. Od 2002. godine parada ponosa u Zagrebu održava se redovno. Godine, 2006. parada je išla pod nazivom „Internacionala pride“, okupljajući LGBT aktivističku scenu iz cele jugoistočne Evrope.
Parada ponosa organizovna je 30. juna 2001. godine, skoro godinu dana posle promene režima Slobodna Miloševića. Učesnike i učesnice parade napali su navijači fudbalskih klubova, skinheadsi, ultra-nacionalističke grupe, kao što je Otačastveni pokret Obraz, simpatizeri nacionalističkih stranaka uz prisutvo i podstrek sveštenika Srpske pravoslavne crkve. Policija nije bila pripremljena da reaguje i odgovorila je tek kada su i sami policajci bili napadnuti. Tom prilikom povređeno je više učesnika i učesnica parade ponosa. Vlada i državni zvaničnici se nikada oficijalno nisu oglasili povodom ovog događaja.
Drugo održavanje parade ponosa u Beogradu najavljivano je za 2004. godinu. Pripreme su trajale oko šest meseci, ali se od parade odustalo iz bezednosnih razloga posle paljena džamija u Nišu i Beogradu, 17. marta, 2004. godine.
Godine 2009. ponovo je najavljeno održavanje parade ponosa u Beogradu, zakazane za 20. septembar. Najava održavanja parade je izazvala reakcije nacionalističkih grupa i povećala je nasilje nad LGBT osobama, kao i osobama koje su percipirane kao LGBT[6]. Nakon sve većih pretnji i najava nasilja, Ministarstvo Unutrašnjih Poslova 19. septembra 2009. izdalo je rešenje o izmeštanju manifestacije na prostor ispred Palate Srbije, čime je prvobitno najavljena Povorka Ponosa efektivno zabranjena.[7]
- Stounvolska revolucija
- Dan ponosa LGBT osoba
- Ponos LGBT osoba
- Spisak LGBT manifestacija
- Istorija LGBT pokreta
- Pregled LGBT istorije
- LGBT kultura
- ↑ „Archive copy”. Arhivirano iz originala na datum 2006-02-14. Pristupljeno 2009-08-24.
- ↑ „Archive copy”. Arhivirano iz originala na datum 2007-09-28. Pristupljeno 2009-08-24.
- ↑ „Marsha P. Johnson”. Arhivirano iz originala na datum 2008-10-22. Pristupljeno 2009-08-24.
- ↑ 4,0 4,1 „Economic woes fail to rain on Mardi Gras parade”. ABC News. Australian Broadcasting Corporation. 09. 03. 2009.. Pristupljeno 17. 06. 2009.
- ↑ „Mardi Gras 2009 Parade”. New Mardi Gras. mardigras.org.au. Arhivirano iz originala na datum 2011-06-07. Pristupljeno 17. 01. 2009.
- ↑ „GSA: Nasilje nad homoseksualcima”. B92. Pristupljeno 24.8.2009.
- ↑ „BelgradePride: Zabranjena Povorka Ponosa”.
- Zagreb-Pride
- Parada ponosa, Ljubljana
- CSD-Berlin Arhivirano 2020-11-23 na Wayback Machine-u
- Europride London 2006
- Worldpride, Jerusalim 2006
.jpg)
