Mosteiro dos Jerónimos

Mosteiro dos Jerónimos i Torre de Belém u Lisabonu
Svjetska baština – UNESCO
Portugal (Evropa)
Registriran:	1983. (7. zasjedanje)
Vrsta:	Kulturno dobro
Mjerilo:	iii, vi
Ugroženost:	no

Mosteiro dos Jerónimos (hrvatskosrpski: Jeronimitski samostan) je samostan katoličkog jeronimitskog reda u lisabonskom kvartu Santa Maria de Belém.

On je jedan od najljepših primjera originalnog portugalskog kasnogotičkog manuelinskog stila. Zbog njegove umjetničke i historijske važnosti, upisan je na UNESCO-vu Listu mjesta svjetske baštine u Evropi 1983. godine, zajedno sa susjednim Torre de Belém.

Historija

Skulpture sa zapadnog portala; kralj Manuel I. kleči ispred Svetog Jeronima

Samostan jeronimita je podignut na mjestu stare monaške pustinje Ermida do Restelo koju je osnovao Henrik Moreplovac oko 1450. godine. U tom samostanu je proveo svoju posljednju noć Vasco da Gama u molitvi pred neizvjesnu i opasnu plovidbu za Indiju 1497. Nakon tog su se i brojni drugi portugalski moreplovci zaustavljali u Belemu na molitvi, bilo da isplovljavaju ili uplovljavaju u lisabonsku luku. Novi samostan dao je izgraditi kralj Manuel I. (1515.-21.) 1496. kako bi obilježio uspješan povratak Vasca de Game iz Indije, te kao mauzolej vladarske dinastije Avis. Radovi na izgradnji počeli su 1501. i otegli se 50 godina. Za gradnju je korišten lokalni kamen vapnenac pedra lioz (oker boje), a gradnja je financirana porezom od 5% na sve [[orjentalne začine, osim papra, cimeta i klinčića jer su prihodi od njih išli direktno kralju. Glavni graditelj bio je portugalski arhitekt i inženjer Diogo de Boitaca, koji je na osnovu tako velikog budžeta započeo graditi tako veliku građevinu da su radnici s drugih gradilišta (Samostan Batalha) morali napustili započete poslove i doći na njegovo gradilište. Boitaca je uspio izgraditi crkvu, sakristiju i refektorij, ostale dijelove dovršio Španjolac João de Castilho, koji je preuzeo gradnju 1517. godine i dovršio je u španjolskom renesansnom stilu. Izgradnja je obustavljena nakon kraljeve smrti 1521. godine, a nastavio ju je 1550. godine arhitekt Diogo de Torralva dogradivši renesansnu kapelu, kor i dva kata samostana.

Njegov rad nastavio je Jérôme de Rouen 1571. godine u klasičnom stilu, ali je obustavljen 1580. godine nakon personalne unije između Portugala i Španjolske, tad je Španjolska povukla sva sredstva namjenjena za samostan za izgradnju španjolskog dvora El Escorial.

Južni portal rad Joãa de Castilha

Samostan je pretrpio manju štetu u katastrofalnom potresu iz 1755., ali je počeo propadati nakon što su u Portugalu raspušteni vjerski redovi 1833. Restauriran je u 19. vijeku, tad mu je dograđena kupola na jugozapadnom tornju.

U samostanu je 13. decembra 2007. potpisan Lisabonski ugovor nakon koje je započela reforma Evropske unije.

Glavni Glavni brod

Manuelinski sarkofag Vasca da Game

Centralni dvokatni klaustar

Arhitektonske karakteristike

Samostan je ukrašen brojnim kvalitetnim skulpturama od kojih su najljepše one na južnom i zapadnom portalu, te u unutrašnjosti klaustra. Južni portal, ulaz u crkvu, je ukrašen dekoriranim visokim zabatom, nišama sa skulpturama i filijalama, a okrunjen je kanopusom na kojemu je križ Kristova reda, dok je timpan ispunjen prizorima iz života sv. Jeronima i skulpturom Henrika Moreplovca. Zapadni portal, ulaz u klaustar, je ukrašen skulpturama Manuela I. i njegove druge žene, Marije Aragonske, a iznad vrata su prizori: Navještenje, Rođenja Krista i Poklonstvo mudraca.

Klaustar ima površinu od 55 m² i dva kata, donji ukrašen vitkim stupovima i manuelinskim peristilom, te gornji u skromnijem pleterskom stilu. Unutrašnjost crkve resi izvanredno bogat i raskošan glavni brod sa bogato dekoriranim manuelinskim stupovima i lukovima. Na samom ulazu u crkvu su grobovi pomoraca Vasca da Game i Luísa de Camõesa. U Baroknim transeptima su kraljevske grobnice, i kapela sa srebrnim ciborijem iz 17. vijeka kojeg je dao podići kralj Alfonso VI. u spomen na pobjedu u Bitci za Montes Claros (1665.) protiv Španjolaca.

U samostanu se nalaze i Arheološki muzej, sa zbirkom koja prikazuje historiju Portugala od prahistorije do rimskog doba, te Muzej pomorstva sa izvanrednom zbirkom modela brodova iz različitih razdoblja.

Galerija slika

• 
  Glavni ulaz u samostan
• 
  Manuelinska dekoracija stupova kod klaustra
• 
  Oltar
• 
  Kraljevske grobnice u glavnoj kapeli

Grobnice u samostanskoj crkvi

1. Manuel I., kralj Portugala (31. maj 1469. - 13. decembar 1521.)
2. Marija Aragonska, kraljica Portugala (29. jun 1482. - 7. mart 1517.) (druga žena Manuela I.)
3. Princ Louis, vojvoda od Beja (3. mart 1506. - 27. novembar 1555.) (sin Manuela I.)

1. Princ Ferdinando, vojvoda od Guarda (5. jun 1507. - 7. novembar 1534.) (sin Manuela I.)
2. Princ Alfonso, kardinal (23. april 1509. - 21. april 1540.) (sin Manuela I.)
3. Princ Édouardo, vojvoda od Guimaresa (7. oktobar 1515. - 20. septembar 1540.) (sin Manuela I.)
4. Princ Antonio (9. septembar 1516. - 9. septembar 1516.) (sin Manuela I.)
5. Princ Carlos (18. mart 1520. - 15. aprila 1521.) (sin Manuela I.)
6. João III., kralj Portugala (6. jun 1502. - 11. jun 1557.) (sin Manuela I.)
7. Katarina Kastiljska, kraljica Portugala (14. januar 1507. - 12. mart 1578.) (žena Joãoa III.)
8. Princ Alfonso (24. mart 1526. - 12. april 1526.) (sin Joãoa III.)
9. Princeza Isabella (28. april 1520. - 23. jul 1530.) (kćer Joãoa III.)
10. Princeza Beatrice (15. mart 1530. - 1. august 1530.) (kćer Joãoa III.)
11. Princ Manuel (1. novembar 1531. - 14. april 1537.) (sin Joãoa III.)
12. Princ Dinis (16. april 1535. - 1. januar 1539.) (sin Joãoa III.)
13. Princ Felipe (25. mart 1533. - 29. april 1539.) (sin Joãoa III.)
14. Princ Antonio (9. marta 1539. - 20. januar 1540.) (sin Joãoa III.)
15. Princ João Manuel (3. jun 1537. - 2. januar 1554.) (sin Joãoa III.)
16. španjolska princeza Joana Austrijska (24. jun 1535. - 7. septembar 1573.) (žena princa João Manuela)
17. Sebastião I., kralj Portugala (20. januar 1554. - 4. august 1578.) (sin princa Joãoa III.) (prazan grob)
18. Henrique I., kardinal i kralj Portugala (31. januar 1512. - 31. januar 1580.) (sin Manuela I.)

Izvori

Panorama samostana

Eksterni linkovi

• Mosteiro dos Jerónimos (službene stranice) Arhivirano 2011-05-24 na Wayback Machine-u (pt)(pt)
• Mosteiro dos Jeronimos, Belem Arhivirano 2011-04-08 na Wayback Machine-u Jeronimitski samostan(en)
• Fotogalerija Mosteiro dos Jerónimos

Mosteiro dos Jerónimos na Wikimedijinoj ostavi