Hram Apolona Epikurejskog u Basi
| Hram Apolona Epikurejskog u Basi | |
|---|---|
 Svjetska baština – UNESCO | |
 | |
 Grčka
  Hram Apolona Epikurejskog | |
| Registriran: | 1986.(10. zasjedanje) |
| Vrsta: | Kulturno dobro |
| Mjerilo: | i, ii, iii |
| Ugroženost: | no |
| Referenca: | UNESCO |
Hram Apolona Epikurejskog u Basi (grčki: Ναός Επικούριου Απόλλωνα στις Βάσσες) je jedan od najvažnijih i najimpozantnijih antičkih hramova. On je jedinstven u historiji antičke grčke arhitekture jer kombinira razne nove ideje kako u vanjskom izgledu tako i po rješenjima u unutrašnjosti.[1]
On je bio prvi grčki hram koji je uvršten na UNESCO-vu Listu mjesta svjetske baštine u Evropi - 1986. godine.[2] Taj hram, posvećen bogu Apolonu Epikurejskom (iscjelitelju), podigli su stanovnici Mesenije u antičkoj Arkadiji kao zahvalu za prestanak epidemije kuge. Njegovi ostatci leže u planinskoj goleti na nadmorskoj visini od 1130 m [2], zapadno od Megalopolisa.
Hram je izgrađen između 420. - 400. pne. i vjeruje se da je djelo arhitekta Iktina,[1] on se uspio držati konzervativnih arkadijskih tradicija sa novinama klasične arhitekture. Za Pauzaniju je bio drugi naljepši hram Peloponeza, odmah iza hrama Atene Aleje iz Tegeja.[1]
Današnji hram nije prvi koji je izgrađen na tom mjestu. Najstariji hram Apolona podignut je krajem 7. vijeka pne., obnovljen je najmanje dva puta, oko 600. i 500. pne..[1] Dobar dio arhitektonske terakote iz tih vremena uspio je preživjeti; to je veliki obojani akroterion, crijepovi i antefiks.
To je relativno mali izduženi hram dimenzija 39.87 x 16,13 m [2] podignut na živoj stijeni, na posebno izgrađenom platou. Kao i nekoliko drugih arkadijskih hramova i on je orijentiran u smjeru istok - zapad, umjesto uobičajenog sjever - jug, jer je vjerojatno slijedio lokalnu tradiciju. Isklesan je od lokalnog sivog vapnenca, osim dijelova krovišta, kapitela i skulptorske dekoracije koja je od mramora.
On je jedini poznati antički hram u kom su kombinirana sva tri reda klasične arhitekture; dorski, jonski i korintski. Izvana je okružen kolonadom strogih dorskih stupova, po 6 stupova na kraćim stranama i po 15 na dužim, a ne uobičajeni omjer toga vremena 6 x 13, pa izgleda izduženije. U unutrašnjosti duž uzdužnih zidova naosa, niže se po pet jonskih stupova, koji dijele prostor na niše. Sa frontantalne i stražnje strane stoje po dva dorska stupa, a u sredini gdje je bio Apolonov kip - jedan jedini korintski stup.[1]
Kapitel centralnog stupa hrama iz Base je najstariji sačuvani primjerak korintskog reda, pa se zbog on smatra protutipom svih kasnijih korintskih spomenika grčke, rimske i svih kasnijih civilizacija.[2]
Oko čitave vanjske fasade protezao se dorski friz sa metopama i triglifima bez ikakve dekorativne plastike. Reljefe su imale samo unutrašnje metope kraće strane pronaosa, na njima je prikazan Apolonov povratak na Olimp i one na opistodomu na kojima je prikazana kćer mesanijskog kralja Leukipa i Dioskuri. Timpanoni su izgleda bili bez skulptorske dekoracije.
Glavna dekoracija hrama bio je mramorni jonski friz kog su nosili jonski polustupovi naosa. On je dug 31 m, sastojao se od 23 mramorne ploče, na 12 ploča je prikazan boj između Argonauta i Amazonki (Amazanomahija) a na preostalih 11 bitka između lapita i kentaura (Kentauromahija). Pretpostavlja se da je to rad Pajonija, kome se pripisuje i slavni kip Nike iz Olimpije.[1]
Hram je ostao u funkciji i za helenističkog i rimskog doba, pa mu je krov višekratno obnavljan. Nakon tog je napušten pa mu se urušio krov, i počeo je brže propadati, stanje su pogoršali lopovi koji su pokrali metalne klinove koji su vezivali kamene blokove. Kako se nalazio izvan polisa u pustopoljini, - ostao je neotkriven sve do 1765., kad ga je slučajno otkrio francuski arhitekt Bôcher. Prva arheološka istraživanja provedena 1812. donjela su mu više štete nego koristi, jer je ostao bez najvrijednije skulptorske dekoracije (friz i korintski kapitel) koju su 1814. po nalogu budućeg kralja Georga IV. kupili Englezi]] i odnjeli je u Britanski muzej.[2][3]
Između 1902. - 1906. hram su gotovo potpuno restaurirali grčki arheolozi, ali je od kraja 1960-ih počeo ponovno propadati zbog atmosferalija. Pa je 1975. osnovan je Odbor za zaštitu hrama, koji je pokrenuo program za konzervaciju i potpunu restauraciju hrama.[1]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 „Temple of Apollo Epikourios na portalu” (engleski). Grčko ministarstvo kulure. Arhivirano iz originala na datum 2008-03-04. Pristupljeno 24. 10. 2013.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 „Temple of Apollo Epicurius at Bassae” (engleski). UNESCO. Pristupljeno 20. 10. 2013.
- ↑ „Ictinus” (engleski). Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 24. 10. 2013.
- Temple of Apollo Epicurius at Bassae (UNESCO)
- Temple of Apollo Epikourios na portalu Grčkog ministarstva kulure Arhivirano 2008-03-04 na Wayback Machine-u (en icon)
| Arheološki lokalitet Ege (Aigai)• Atenska Akropola • Hram Apolona Epikura u Basi • Sveta Gora Atos • Manastir Dafni • Delos • Delfi • Asklepijevo svetište u Epidauru • Manastir Hosios Lukas • Stari dio grada Krfa • Meteora • Mikena i Tirint • Mistras • Nea Moni na Hiosu • Olimpija • Srednjovjekovni grad Rodos • Hora, Manastir Jovana Bogoslova i Spilja Apokalipse na Patmosu • Ranokršćanski i bizantski spomenici u Solunu • Pitagoreion i Heraion na Samosu |  | |
1) Zajednička svjetska baština Grčke, Italije, Španjolske i Maroka | |||