Šćepan Mijušković
| Šćepan Mijušković Шћепан Мијушковић | |
|---|---|
Biografske informacije
| |
| Rođenje | 1872. Pješivci, Nikšić, Kneževina Crna Gora |
| Smrt | 21. februara 1924. Nikšić, Kraljevina SHS |
Karijera
| |
| Služba | Crnogorska vojska |
| Čin | major |
| Ratovi | Prvi balkanski rat, Drugi balkanski rat, Prvi svjetski rat, Božićna pobuna, komitska gerila |
| Vojska | Crnogorska narodna vojska 1879.-1912., Komiti |
| Zapovijedao | Pješivački bataljun, Čevsko-Bjeličko-Pješivački bataljun |
Šćepan Mijušković, na ćiril. Шћепан Мијушковић, (Kuna, Pješivci, Nikšić) 1872. - Nikšić, 21. februara 1924.), crnogorski oficir, ratni heroj, član Crnogorske stranke, nositelj najviših crnogorskih vojnih odličja, borac Za Pravo, Čast i Slobodu Crne Gore ubijen od strane srbijanskih vlasti kao protivnik prisajedinjenja Kraljevine Crne Gore. Povodom ubistva Mijuškovića, hrvatski političar Stjepan Radić je 10. maja 1924. publikovao manifest Braćo Crnogorci u kojem, ispred 70 hrvatskih zastupnika Skupštine Kraljevine SHS, u kojem poručuje:
Čak i da ovaj beogradski centralizam nije učinio drugo zlo do da prezire, sramotno i divljački, čast i slobodu Crne Gore i da pretvara Crnu Goru u mjesto na kojem vlada strah i trepet, mi se, Hrvati, nikada nećemo moći pomiriti sa tim groznim zlocincima.
Završio je Šćepan Mijušković vojnu školu na Cetinju.
Godine 1910. proizveden u čin kapetana (satnik), a 1911. u čin komandanta Crnogorske vojske. Istaknuti je junak, učesnik u balkanskim ratovima 1912.-1913. godine. Bio je zapovjednik Pješivačkog bataljuna.
U Drugom balkanskom ratu zapovjednik kombiniranog Čevsko-Bjeličko-Pješivačkog bataljuna u srbijansko-crnogorskim borbama protiv Bugara na Zletovskoj rijeci, srbijanski kralj Petar I. Karađorđević odlikovao je Mijuškovića Karađorđevom zvijezdom. Učestvovao je i u prvom svjetskom ratu (1914.-1916.).
Po vojnom slomu Crne Gore je 1916. konfiniran u madžarski logor Boldogason, u kojemu je ostao do kapitulacije Austro-Ugarske monarhije.
Odbio je Šćepan Mijušković dati 1918. oficirsku zakletvu vjernosti srbijanskom kralju Petru i odbio je primiti penziju Kraljevine SHS.
Jedan je od organizatora Božićne pobune protiv ukidanja crnogorske državnosti. Vlasti nove države su ga uhapsile pa je od 1919. do 1921. godine zatvorenik u podgoričkom zatvoru Jusovača. Skupa s 42 drugih zatočenih crnogorskih oficira Mijušković je potpisnik 14. oktobra 1920. Izjave crnogorskih oficira kojom se dokazuje neustavnost i ništavnost odluka Podgoričke skupštine iz 1918. godine. Mijušković je neizliječivo obolio od tuberkuloze.
Kad je oslobođen Mijušković je živio u Nikšiću i bio je pod stalnom nadzorom vlasti.
U policijskim izvještajima nove vlasti, koja su 1990-ih publikovana u radovima crnogorskih istoričara, označen je kao veoma opasan protivnik koji održava tajne veze s crnogorskim komitama u planinama.
Srbijanski oficiri Milan Kalabić i Grbić s oružnom pratnjom čete žandarma uhapsili su 21. febrauara 1924. godine brigadira Mijuškovića, privezali ga skupa s njegovim rođakom Stevanom Mijuškovićem, te prijateljima Vidakom Magovčevićem, Aleksandrom Mijuškovićem, Radovanom Mijuškovićem, Đorđem Vukićevićem i Nikolom Vulanovićem. Automobilom su ih transportovali u kasarnu žandarmerije.
Mijušković je do smrti pretučen željeznim šipkama i vrećama napunjenim pijeskom. Njegovo je tijelo u noći sa 21. na 22. februara 1924. bačeno u obližnju jamu. Ubijen je i njegov rođak Stevan Mijušković.
Posmrtni su ostaci Šćepana Mijuškovića pronađeni tek 72 dana kasnije.
Autopsija je dokazala da je imao smrvljena rebra, te da su mu, tokom torture, žandarmi na živo vadili bubrege. Oficiri Kalabić i Grbić bili su na kasnijem suđenju oslobođeni odgovornosti i za "kaznu" premiješteni izvan Crne Gore.
Jedan rođak ubijenoga Šćepana Mijuškovića pronašao je Milana Kalabića 1940. u Beogradu i pokušao ga ubiti, ali je ovaj preživio. Milan Kalabić je otac četnika Nikole Kalabića koji je OZNA-i pomogao 1946. u hapšenju četničkoga vođe Dragoljuba Mihailovića.
O zločinu je pisao 1920-ih sva ondašnja štampa, a reagovali su crnogorski, hrvatski i dio srbijanskih opozicionih zastupnika u beogradskom parlamentu. No, počinitelju ubistva nikada nisu bili kažnjeni.
Porodica komandira Mijuškovića je 1924. štampala smrtovnicu u kojoj je pisalo:
Zlikovci, koji su poslati da posrbljavaju Crnogorce nijesu Srbi no dahije, čiji zločini trijumfuju u Crnoj Gori blagodareći zaštiti onih koji su pozvati da štite javnu bezbjednost i zakonitost.
Priču o zlodjelu Kalabića i žandarma pronijela se i do Slovenije pa je 29. aprila 1924. godine tamošnji list Delavec objavio:
Slučaj sa sramnim i kukavičkim uboistvom u državnom zatvoru Šćepana Mijuškovića, komandanta bivše Crnogorske vojske, i njegovog rođaka Stevana Mijuškovića, oba iz Pješivaca, najbolji je dokaz kakva je sudbina dodijeljena svima poštenima i načelnim ljudima u Crnoj Gori.