Vaxholm
Vaxholm
| |
|---|---|
 | |
| Koordinate: 59°25′N 18°19′E / 59.417°N 18.317°E | |
| Država |  Švedska
|
| pokrajina | Uppland |
| grofovija | Stockholm |
| Općina | Vaxholm |
| Površina | |
| - Urbano područje | 1.64 km² |
| - Područje utjecaja | 58.06 km² |
| Stanovništvo (2010.) | |
| - Urbano područje | 4,857[1] |
| - Urbana gustoća | 2,961.6 stan. / km²[1] |
| - Područje utjecaja | 10,965[1] |
| - Gustoća područja utjecaja | 188.9 stan. / km²[1] |
| Vremenska zona | UTC+1 (UTC+2) |
| Službene stranice www.vaxholm | |
| Karta | |
  Vaxholm | |
Vaxholm (čita se Vaksholm) je švedski grad od 4857 stanovnika i administrativni centar istoimene općine od 10.965 stanovnika.[1]
Vaxholm leži u grofoviji Stockholm, na otoku Vaxön u Stockholmskom arhipalagu, udaljen tridesetak km cestama sjeveroistočno od centra Stockholma, a nekih desetak brodom.
Na otoku Vaxön bilo je nekih naselja još od 13. vijeka, sredinom 16. vijeka odlučeno je da se izgradi utvrda Vaxholms na otočiću ispred Vaxöna, sa stalnom posadom, radi kontrole i odbrane Stockholma, što je bio pravi poticaj nastanku grada.[2] Vaxholm je prvu povelju o statusu grada dobio 1647. od kraljice Kristine, iako je ona izgleda bila privremena, jer je gradom zapravo upravljao admiralitet. U svakom slučaju, vlastiti grb dobio je 1690. pa se smatrao gradom.
Tokom 18. vijeka došlo je jake veze između stanovnika Vaxholma i utvrde Vaxholms, njih je oko 1770. bilo oko 800 i ne samo da su stražarili i radili u utvdi, već su bili i peljari do Stockholma. Uostalom, to im je uz ribolov i trgovinu bio je i jedini izvor prihoda.[2]
Vaxholm je građen kao plansko naselje sa ortogonalnom mrežom ulica uz glavnu ulicu Hamngatan, što je dokumentirano još početkom 18. vijeka. Iako su sve kuće bile građene od drva, tek od 1912. postalo je dopušteno graditi kuće iz drugih materijala. Razlog za to bio je vojnički, da se u slučaju invazije brzo uništi, ako bi vojna situacija to zahtijevala.[2] Svoju drugu povelju dobio je 1841. kao 84. grad pete klase, uz privilegiju da ima predstavnika u švedskom parlamentu. Prva redovna parobrodarska veza sa Stockholmom proradila je 1850.[2]
Kad je konačno proširena i dovršena utvrda Vaxholms 1870. broj stanovnika Vaxholma počeo je rasti, a on je postao neformalni centar Stockholmskog arhipalaga. U istom razdoblju u grad su tokom ljeta počeli dolaziti radi kupanja i odmora izletnici iz Stockholma, koji su počeli podizati ljetnikovce i graditi kupališta.[2] Početkom 20. vijeka Vaxholm je imao oko 2000 stanovnika, a prvi most kojim je povezan s kopnom (Pålsundsbron) izgrađen je 1926.[2] (danas ih ima tri).
U samom početku Vaxholm se odnosio samo na otok Vaxön, ali su mu vrlo rano priključeni neki manji otoci i puno veći Tynningö. Nakon velike administrativne reforme Vaxholm je 1974. udružen sa puno većom općinom Österåker na kopnu, a administrativni centar nove općine postao je Åkersberga. Međutim, od samog starta nezadovoljni stanovnici Vaxholma počeli su raditi na tom da se izdvoje, to su konačno uspjeli 1983. kad je Vaxholm postao samostalna općina.[2]
Etimologija imena grada Vaxholm je nejasna, po jednoj od teorija ime je dobio od sintagme Vaktsholm (vakt je na švedskom straža odnosno holm otočić) jer se misli na otočić ispred grada na kojem su držali stražu, a po drugoj teoriji ime je dobio po svjetioniku (vårdkase) koji se nalazio kod Vaxholma. U svakom slučaju, pouzdano se zna da se sredinom 17. vijeka zvao Mariestad, po kraljici Mariji Eleonori od Brandenburga (ženi Gustava Adolfa).[2]
Najveća znamenitost grada je Utvrda Vaxholms.
