SK Jugoslavija
Sportski klub Jugoslavija je bio jugoslovenski fudbalski klub iz Beograda. Osnovan je 1913. godine, a ugašen 1945. godine. Bio je dvostruki državni prvak, te je jedini klub iz Srbije, uz BSK, koji je osvojio prvenstvo Kraljevine Jugoslavije. Na večitoj tabeli predratnog prvenstva zauzima četvrto mesto, što ga čini drugim najuspešnijim srpskim klubom u periodu između dva svetska rata.[1]
- SK Velika Srbija (Sportski klub Velika Srbija) (1913-1919)
- SK Jugoslavija (Sportski klub Jugoslavija) (1919-1941)
- SK 1913 (Sportski klub 1913) (1941-1945)
U želji da stvori najbolji tim u Srbiji, Danilo Stojanović - Čika Dača je 6. avgusta 1913 godine u Beogradu osnovao SK Velika Srbija, dajući mu ime kao uspomenu na veliki uspeh ondašnje Kraljevine Srbije u tek završenim Balkanskim ratovima.[2][3]
Timu je odmah prišlo nekoliko iskusnih i mladih igrača iz beograda, kao i grupa igrača kragujevačke Šumadije.[3][4] Naime, u to vreme nije bilo neuobičajeno da igrači nastupaju za više klubova istovremeno. Od starijih beogradskih igrača prvi su se priključili Vlada Krstić, Milivoje Ivanović, Josip Furjanović i Čeh Eduard Mifek. Iz Kragujevca su stigli Petar Radojković, Miroslav Najdanović, Milan Stefanović, Bogosav Gavrilović, Milan Pavlović, Dragoljub Veljković i Radoš Roglić. Kao podmladak, timu su se zajednički priključili igrači beogradske Slavije: budući reprezentativac Jovan Ružić, zatim Mileta Jovanović, Dimitrije Mitić, Milorad Ilić i drugi. Za trenera je pozvan iz Čehoslovačke poznati fudbaler Alojz-Lojda Mahek, koji je bio predviđen i kao igrač. Ubrzo za njim je stigao još jedan igrač, Venca Petrovicki.
Prvu upravu sačinjavali su predsednik Danilo Stojanović, potpredsednik Momčilo Borisavljević, sekretar Milivoje Ivanović, blagajnik Ranimir Marković i vođa sekcije Vladimir Krstić. Većina članova uprave je istovremeno i igrala u timu, pa je tako i sam predsednik Čika Dača bio prvi golman.[3]
Nakon ozbiljnih priprema i treninga, klub je odigrao svoju prvu utakmicu 8. septembra 1913., a protivnik je bio BSK. Iako je poražena sa 0:2, Velika Srbija se igrom nametnula kao dostojan rival jednom od najboljih srpskih klubova.[5] Nedugo potom, ostvarena je i prva pobeda - savladan je beogradski Srpski mač rezultatom 3:1.[6]
U periodu do početka rata, Velika Srbija je nekoliko puta gostovala u tadašnjoj Austougarskoj. Na utakmicama u Temišvaru, Aradu i Novom Sadu stekla je velike simpatije lokalnog srpskog stanovništva, a i ostvarila nekoliko zapaženih rezultata.[7]
Godine 1914., osvojila je i prvi trofej - Srpski olimijski kup, savladavši u finalu, odigranom 11. maja na igralištu Sokola u Košutnjaku, kragjevačku Šumadiju sa 3:1.[8]
Iste godine, zbog početka Prvog svetskog rata, klub prestaje sa radom.
Klub je, uz učešće najvećeg dela predratne uprave i igrača, obnovljen 1919. pod imenom SK Jugoslavija i sve do 1941. igrao je značajnu ulogu u razvoju fudbalskog sporta u Jugoslaviji. Do promene imena je došlo jer je uprava kluba, na čelu sa Čika Dačom, smatrala da je u novim uslovima ujedinjene države staro ime postalo bespredmetno i da bi čak moglo biti i štetno. Analogno starom imenu, koje je nosilo nacionalno-političko obeležje, nastalo je i novo - Jugoslavija.[9]
Iste godine započelo je i prvo organizovano fudbalsko takmičenje u novoj državi, prvenstvo Srpskog loptačkog saveza, u kojem se takmičilo nekoliko najboljih srpskih klubova (svi iz Beograda). U prva dva izdanja ovog takmičenja (sezone 1919./20. i 1920./21.) Jugoslavija je zauzela drugo mesto, iza BSK-a.[10][11] SK Jugoslavija se u početku koncentrisala na igranje ovih lokalnih utakmica i stabilizaciju kluba, a prva gostovanja usledila su 1920. U gostima je savladan HAŠK sa 2:0, što je bila prva pobeda nekog srpskog kluba u Zagrebu. Klub je još gostovao u Splitu i Sarajevu.[12]
Nagli uspon kluba počeo je 1921. godine. Stvaranje šampionske generacije je počelo dovođenjem golmana Sretena Žujovića i mladih napadača Dragana Jovanovića i Dušana Petkovića. Sledeće godine iz podmlatka su pristigli defanzivac Milutin Ivković i vezista Stevan Luburić. I čuveni Blagoje Marjanović, buduća zvezda BSK-a, igrao je u ovo vreme u podmlatku Jugoslavije. Počelo se i sa prijateljskim susretima sa klubovima iz Čehoslovačke, Rumunije, Nemačke...[13]
Jugoslavija je 1923. godine, nakon tri sezone dominacije BSK-a, osvojila prvenstvo beogradskog podsaveza i kvalifikovala se za završnicu prvog zvaničnog državnog prvenstva, koje se igralo po kup sistemu. Iako je u polufinalu ispala od SAŠK-a, ovo je bila najava velikog uspeha u naredne dve sezone.
Naredne sezone Jugoslavija je postala prvak države. U finalu, odigranom u Zagrebu, 12. oktobra 1924., savladala je splitski Hajduk rezultatom 2:1 i postala prvi srpski klub koji je osvojio državno prvenstvo.[14] Jugoslavija je sledeće sezone odbranila titulu, pobedivši 5. jula 1925., ponovo u Zagrebu, domaći Građanski sa 3:2.[15] Ove godine postignut je i veliki uspeh na međunarodnoj sceni - pobeđena je Slavija iz Praga rezultatom 4:2. Trofejnu generaciju Jugoslavije činili su: golman Dragutin Nemeš, zatim Milutin Ivković, Branko Petrović, Mihailo Načević, Alojz-Lojda Mahek, Sveta Marković, Damjan Đurić (u drugoj sezoni Aleksandar Đorđević), Dragan Jovanović, Stevan Luburić, Dušan Petković i Branislav Sekulić. Trener koji je predvodio tim do obe šampionske titule bio je još jedan Čeh, Karel Blaha.[16]
Nakon odbrane titule, klub ostaje bez dotadašnjeg igrališta na Trkalištu, i prinuđen je da dve godine čeka na završetak novog na Topčiderskom brdu. Iako su igrači zbog toga imali problema u održavanju redovnih treninga ipak su uspeli da, po treći uzastopni put, stignu do finala državnog prvenstva. Međutim, u reprizi prošlogodišnjeg finala bolji je bio Građanski i tesnom pobedom od 2:1 osvojio je titulu prvaka za 1926. godinu.
Sledeće sezone Jugoslavija je posle četiri godine dominacije prepustila titulu beogradskog podsaveza večitom rivalu BSK-u, ali i proslavila otvaranje novog stadiona i pobedu nad velikim Ferencvarošem iz Budimpešte rezultatom 5:3.
Jugoslavija se [1928. vratila na prvo mesto beogradskog podsaveza, ali u ligaškoj završnici prvenstva nije imala uspeha i završila je na poslednjem, šestom mestu. U okviru proslave 15 godina postojanja ugostila je slavnu Austriju iz Beča i izgubila rezultatom 3:6. Usledila je smena generacija koja se poklopila sa početkom zlatnog doba najvećeg rivala BSK-a. U državnom prvenstvu 1929. zauzeto je treće, a 1930. drugo mesto. Te godine, tri igrača Jugoslavije učestvovala su na prvom svetskom prvenstvu u Montevideu - Branislav Hrnjiček, Teofilo Spasojević i Momčilo Đokić. Na međunarodnoj sceni, ističe se pobeda nad Hungarijom od 2:0.
Tridesete godine Jugoslavija je provela u senci komšijskog BSK-a i rivalskih zagrebačkih klubova Građanskog, Konkordije i HAŠK-a. I dalje je igrala značajnu ulogu u svakom takmičenju u kojem je učestvovala ali nikada više nije uspela da ponovi uspeh generacije iz 1924. i 1925. Sredinom decenije Branislav Sekulić se vratio u klub posle karijere u Francuskoj i Švajcarska|Švajcarskoj, a 1936. u klub je stigao Aleksandar Petrović, koji je postao prvi strelac, ljubimac navijača i predvodnik ekipe u godinama do gašenja kluba. Osvojeno je drugo mesto u prvenstvu 1934/35 godine i treće mesto 1938/39. Mnogi uspesi su postignuti u susretima sa najboljim klubovima Engleske (Čelsi), Francuske (Rasing, Red star), Austrije (Admira, Rapid), Mađarske(Ujpeš), Italije (Ambrosiana) i drugih zemalja. Za klub su u ovom periodu nastupali i budući igrači Crvene zvezde Ljubomir Lovrić i Predrag Đajić i Partizana Aleksandar Atanacković, kao i Milivoje Đurđević i Milovan Ćirić koji su posle rata nosili dres oba nova večita rivala.
Klub je do 1941. širio svoju delatnost i na druge sportske grane. Ekipno prvenstvo države, osim fudbalera, osvajali su i rvači, a pojedini članove te sekcije su gotovo u svim kategorijama dugi niz godina osvajali prvenstvo Jugoslavije.
Početkom Drugog svetskog rata i okupacije Kraljevine Jugoslavije menja ime u SK 1913 i pod tim nazivom nastupa od 1941. do 1944.,[17] Takmiči se u srpskoj ligi u kojoj je osvojio prvo mesto u sezoni 1941./42. i bio drugoplasirani u sledeće dve sezone,[18] izgubivši obe titule od najvećeg rivala, BSK-a. Godine 1944. prvenstvo prestaje da se igra, a rad je obnovljen 1945., ali se počinje sa reorganizacijom celokupnog sportskog života i iste godine klub je ugašen. Stadion i oprema su predati novoformiranom klubu Crvena zvezda, u koji je prešao i veliki broj igrača SK 1913 i BSK-a.
Klub je iz svojih sredstava početkom septembra 1913. podigao na Trkalištu (danas Elektrotehnički fakultet — ugao Bulevara kralja Aleksandra i Ruzveltove ulice) mali stadion, kapaciteta oko 1000 sedećih mesta. Umesto tribina bilo je nekoliko redova klupa, dok se prostor za stajanje nalazio na kosom nasipu, što je gledaocima omogućavalo nesmetano posmatranje celog terena.[19] Pošto je ovo igralište tokom rata bilo uništeno, 1919. je na istom mestu podignut novi stadion, kapaciteta 2500 sedećih mesta, sa podignutom tribinom ispod koje su bile svlačionice sa tuševima.[20] Bio je proširen sa atletskom stazom, fudbalskim i teniskim igralištem ali je srušen 1925. zbog izgradnje Tehničkih fakulteta. Poslednja utakmica na starom igralištu odigrana je protiv bečkog Slovana (3:3).[16]
Treći put, ali sada na Topčiderskom brdu (ulica Ljutice Bogdana), klub podiže znatno veći stadion za preko 20.000[21] gledalaca, sa propisanom atletskom stazom, zatravljenim terenom za fudbalsske utakmice i posebnim terenom za trening, pokrivenim tribinama i drugim prostorijama. Igralište je zvanično otvoreno 24. aprila 1927. godine. Svečanost je uveličana dvodnevnim turnirom na kojem su, pored fudbalera Jugoslavije, bili i igrači SAND-a iz Subotice, Građanskog iz Zagreba i Slovana iz Beča.[22]
22. juna 1932. godine na stadionu Jugoslavije je odigrana prva noćna utakmica, pod reflektorima velike jačine. Atraktivni rival, Rasing iz Pariza, savladan je sa ubedljivih 3:0.[23]
Godine 1938. Jugoslavija je pristupila ambicioznom projektu obnove i proširenja stadiona. Stadion je proširen tačno prema dimenzijama Olimpijskog stadiona u Berlinu i bio je predviđen da primi 50000 gledalaca.[24] Na prostoru pored stadiona započeta je izgradnja čitavog sportskog kompleksa od pomoćnih terena, biciklističkog veledroma, strelišta, bazena, teniskih terena, terena za hazenu (rukomet), košarku i odbojku i dvorane za borilačke sportove, do restorana i klupskog doma. Novi stadion je bio praktično završen i njegovo svečano otvaranje je bilo zakazano za 20. april 1941. godine, ali zbog napada Sila osovine, do njega nikada nije došlo.[24]
Nakon rata i gašenja kluba, stadion je predat novoosnovanoj Crvenoj zvezdi.
Nakon što je tek osnovana SK Velika Srbija dobila igrače i igralište, pristupilo se nabavci opreme. Pošto u Beogradu tada nije bilo moguće nabaviti potrebne fudbalske rekvizite, jedan od igrača, Furjanović, je poslat u Beč da nabavi opremu. Vratio se sa loptama, kopačkama i dva kompleta dresova - zelenim i crvenim. U prvo vreme, prvotimci su nastupali u zelenim, a rezervisti u crvenim dresovima. Svoju tradicionalnu, crvenu boju, klub je zvanično usvojio posle rata i promene naziva u SK Jugoslavija. U prvoj posleratnoj utakmici koju je odigrao, protiv tima engleske mornarice (i pobedio sa 9:0), prvi tim Jugoslavije je po prvi put nosio crvene dresove. Rezervna garnitura dresova je najčešće bila plava. Dizajn se često menjao, pa je tako klub nekada igrao u jednobojnim, a nekada u prugastim crveno-belim dresovima, ali crvena boja je ostala zaštitni znak kluba i izvor njegovog nadimka crveni.
U prvim godinama razvoja fudbala, Beograd nije imao čisto fudbalski klub. Klubovi kao što su Soko ili Srpski mač bili su zapravo samo sekcije većih sportskih društava. To se promenilo 1911. kada je osnovan BSK]], kao prvi isključivo fudbalski klub u Beogradu. Zahvaljujući tome, BSK se razvijao brže od ostalih i ubrzo preuzeo primat u beogradskom fudbalu. Velika Srbija je osnovana 1913. kao drugi čisto fudbalski klub u prestonici, i odmah je pokazala težnju da preuzme vođstvo od BSK-a. Sastavljen je tim od najboljih igrača iz Beograda i Kragujevca, dovedeni su internacionalci iz Češke, stadion je završen za manje od dva meseca i klubu je prišao priličan broj uglednih ličnosti. Posle rata, oba kluba su obnovljena u praktično istom sastavu, i rivalstvo je samo produbljeno. Štampa je ovaj derbi proglasila večitim.
Ipak, koreni rivalstva ova dva tima sežu čak i u vreme pre nego što je Jugoslavija osnovana, i potiču od njenog osnivača Danila Stojanovića-Čika Dače. Početkom 1912. u Kragujevcu je igrana utakmica između BSK-a, čiji je u to vreme Čika Dača bio potpredsednik, i domaće |Šumadije, čiji je bio osnivač. Čika Dača je jednim pismom pre utakmice javio upravi Šumadije sastav BSK-a i dao nekoliko korisnih saveta, što mu je u upravi plavih zamereno, te je nakon utakmice izbačen iz kluba. Godinu dana kasnije je, u težnji da stvori klub ravnopravan BSK-u, osnovao Veliku Srbiju.
Rivalstvo su produbili sportski uspesi koje su Jugoslavija i BSK postizali. Tokom čitavog međuratnog perioda smenjivali su se na mestu najboljeg beogradskog kluba i stalno bili u borbi za vrh tabele, bilo međusobno, bilo sa klubovima iz Zagreba i Splita. Uspesi su privukli gotovo podjednak broj navijača na obe strane, i predratni večiti derbi nije bio ništa manji događaj za Beograd od onog posleratnog.
Takođe, rivalstvu su doprineli i komšijski odnosi dva kluba. Sve do 1925. oba kluba su imali svoja igrališta na Trkalištu, razdvojena samo uskim kolskim prolazom. I kada su, zbog izgradnje Tehničkih fakulteta, morali da se sele, ostali su blizu jedan drugom. Jugoslavija je 1927. podigla stadion na mestu današnjeg stadiona Crvene zvezde, a BSK se 1929. preselio nedaleko odatle, na mesto gde je danas stadion Partizana.
Prvi derbi je odigran 8. septembra 1913. na novoizgrađenom igralištu Velike Srbije, pred 1000 gledalaca. Rezultat je bio 0:2 za BSK, a strelci su bili Mileta Nedić i Andrija Kojić. Prvu pobedu Jugoslavija je zabeležila u četvrtom derbiju, 21. novembar|21. novembra 1920., na svom terenu, uz dva gola Radenka Mitrovića. Poslednji zabeleženi derbi je odigran 15. avgusta 1943. godine na stadionu BSK-a pred 7000 gledalaca, i u njemu je slavio domaćin rezultatom 5:2. Poseta je i tokom rata bila odlična, pa je tako zabeleženo da je derbi 9. avgusta 1942. na stadionu BSK-a (2:1 za domaće) pratilo 16000 gledalaca.
Ukupno je, u periodu od 1913. do 1943. odigrana 141 utakmica ova dva tima. BSK je dobio 74, Jugoslavija 42, a nerešeno je bilo 25 puta. Ukupna gol razlika je 310:233 u korist BSK-a. Rekordna pobeda ostvarena je 25. novembra 1923. kada je Jugoslavija slavila u gostima sa 9:1. Najteži poraz Jugoslavija je doživela 7. aprila 1929. na svom terenu - BSK je pobedio sa 1:7.
Najviše golova za Jugoslaviju postigli su Dragan Jovanović (22), Branislav Sekulić (19) i Dušan Petković (15). Najviše derbija u dresu Jugoslavije odigrali su Miroslav Lukić (43), Aleksandar Petrović (41) i Momčilo Đokić (40).
Nacionalna prvenstva: 2
Nacionalni kup: 1
- Pobednik (1): 1914.
Ostali
- Pobednik (1): 1942.
- Slobodan Anđelković
- Aleksandar Atanacković (fudbaler rođen 1920)
- Milorad Dragićević
- Radivoj Božić
- Vojin Božović
- Ljubiša Broćić
- Ratomir Čabrić
- Luigi Di Franco
- Predrag Đajić
- Momčilo Đokić
- Rudolf Dobrijević
- Joško Domorocki
- Božidar Drenovac
- Franjo Giler
- Branislav Hrnjiček
- Milutin Ivković
- Dragan Jovanović
- Đorđe Lojančić
- Ljubomir Lovrić
- Alois Machek
- Blagoje Marjanović
- Slavko Milošević
- Károly Nemes
- Borislav Nikolić
- Miroslav Paunović
- Nikola Perlić
- Dušan Petković (fudbaler rođen 1903)
- Aleksandar Petrović (fudbaler rođen 1914)
- Miodrag Petrović
- Milan Rajlić
- Jovan Ružić
- Božidar Sandić
- Branislav Sekulić
- Vilmos Sipos
- Jovan Spasić
- Teofilo Spasojević
- Danilo Stojanović
- ↑ Jugoslavija - Večita tabela 1927.-1940. izvor: rsssf.com
- ↑ Danilo Stojanović-Čika Dača: Čika Dačine uspomene 1903-1953, strana 55.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Srbislav Todorović: Fudbal u Srbiji 1896.-1918., strana 53.
- ↑ Danilo Stojanović-Čika Dača: Čika Dačine uspomene 1903-1953, strana 55.-56., 58.
- ↑ Danilo Stojanović-Čika Dača: Čika Dačine uspomene 1903-1953, strana 59.-60.
- ↑ Danilo Stojanović-Čika Dača: Čika Dačine uspomene 1903-1953, strana 60.
- ↑ Danilo Stojanović-Čika Dača: Čika Dačine uspomene 1903-1953, strana 60.-61.
- ↑ Fudbal u Srbiji: 1896 - 1918 Arhivirano 2012-05-12 na Wayback Machine-u autor: Srbislav Todorović 60.
- ↑ Danilo Stojanović-Čika Dača: Čika Dačine uspomene 1903-1953, strana 62.-63.
- ↑ Srbija 1919./20. izvor: rsssf.com
- ↑ Srbija 1920./21. izvor: rsssf.com
- ↑ Danilo Stojanović-Čika Dača: Čika Dačine uspomene 1903-1953, strana 64.
- ↑ Danilo Stojanović-Čika Dača: Čika Dačine uspomene 1903-1953, strana 65.-66.
- ↑ Milorad Sijić: Fudbal u Kraljevini Jugoslaviji, strana 52.
- ↑ Milorad Sijić: Fudbal u Kraljevini Jugoslaviji, strana 53.
- ↑ 16,0 16,1 Danilo Stojanović-Čika Dača: Čika Dačine uspomene 1903-1953, strana 68.
- ↑ BSK - Jugoslavija, Sećanja na prvi Večiti Derbi autora Živka M. Bojanića, strana 179.
- ↑ Miroslav Milovanović: Naš plavi bukvar Arhivirano 2012-05-12 na Wayback Machine-u, strana 85.
- ↑ Danilo Stojanović-Čika Dača: Čika Dačine uspomene 1903-1953, strane 56.-57.
- ↑ Danilo Stojanović-Čika Dača: Čika Dačine uspomene 1903-1953, strana 62.
- ↑ Milorad Sijić: Fudbal u Kraljevini Jugoslaviji, strane 41. i 47.
- ↑ Milorad Sijić: Fudbal u Kraljevini Jugoslaviji, strana 42.-43.
- ↑ Milorad Sijić: Fudbal u Kraljevini Jugoslaviji, strane 46.-47.
- ↑ 24,0 24,1 Milorad Sijić: Fudbal u Kraljevini Jugoslaviji, strana 48.
- Živko M. Bojanić - BSK - Jugoslavija, sećanje na prvi beogradski večiti derbi Beograd 2007.