Putopis (Evlija Čelebija)
| Putopis | |
|---|---|
 | |
| Autor(i) | Evliya Çelebi |
| Originalni naslov | Seyāḥatnāme |
| Naslov prijevoda | Putopis |
| Država | Osmansko carstvo |
| Jezik | osmanski turski jezik |
| Žanr(ovi) | putopis |
| Datum izdanja | 1630–1672 |
Putopis ili Sejahatnama (osm. tur. سياحتنامه, tur. Seyāḥatnāme) je glavno djelo Evlije Čelebije.
Seyāḥatnāme zapravo znači «putopis», predstavlja jednu od glavnih književnih vrsta u prozi u zemljama islamske kulture. Postoje brojna djela koja imaju ovaj naslov a naj poznatije je djelo Evlije Čelebije. Njegova putovanja počinju oko 1630. i traju do 1672. u svome putopisu je autor opisao sve što mu se učinilo izuzetnim, pa stoga u djelu se nalazi mješavina svih mogućih oblasti znanja. Opisuje gradove koje je posjetio i neke važne građevine, posebno džamije, sinagoge i crkve, i njihovu istoriju. Takođe opisuje ljude, njihove narodne običaje, pjesme i jezike, njihovu odjeću i svetkovine, kao i vjeru i međuljudske odnose.
Detaljno izveštava o upravi dotične oblasti, o uglednim porodicama i o poznatim ličnostima kao što su pjesnici, muzičari, vojna lica ili državni službenici. Interesuje se za ekonomske osnove pojedinih oblasti, on takođe daje podatke o vojnim poslovima, posebno o lokaciji i snazi mnogih tvrđava. Lingvistički, Evlija pruža važne informacije jer često zapisuje riječi koje koriste različiti narodi. Međutim, autor je nesistematično postupio u prikupljanju svojih podataka. Evlijeve informacije stoga nisu uvijek pouzdane. Često pretjeruje, naročito kada su u pitanju brojke. Jasno se vidi da je autor svojim putopisnim izveštajima želio ne samo obavijestiti, već zabaviti. Bez obzira na to, Seyahatname je važan izvor života i kulture u Osmanskom carstvu iz 17. stoljeća.
Samo jedan primjer je Evlijin opis nastanka i pojave 76 glazbenih instrumenata, što Seyahatname čini najvrednijim doprinosom poznavanju muzike tog vremena. Stil Evlije Čelebija se u velikoj meri razlikuje od stila divanske književnosti njegovog vremena, koju su karakterizirale konvencije i uticaji persijske kulture. Mjesto toga, on koristio je turski narodni jezik tog vremena, tako da su njegovi prozni tekstovi tečni i lako razumljivi. U njima on uključuje svoja osećanja, komentare i misli. No sa stanovišta istoričara, Evlijevo uporaba vremena je problematična, jer ga zapravo ne zanima jasan sled događaja koji opisuje. U njegovom stvaralaštvu prošlost i sadašnjost su i jezički blisko isprepleteni: nije retkost da dva događaja iz različitih krajeva povezuje, kao da ih je posmatrao u isto vrijeme.
Evlija Čelebija opisuje sljedeća putovanja u deset tomova:
- 1. İstanbul i okolica ;
- 3. Damask, Suriye, Filistin, Urumiye, Sivas, Kürdistan, Ermenistan, Rumelija (Bulgaristan and Dobruca) i dr. ;
- 6. Erdel, Arnavutluk, Macaristan, Uyvar, Belgrad, Hersek, Dubrovnik, Karadağ, Kanije, Hırvatistan ;
- 7. Macaristan, Budin, Temeşvar, Erdel, Eflak, Boğdan, Kırım, Kazakistan, Güney Rusya, Kafkasya, Dağıstan, Azak ;
- 8. Azak, Kefe, Bahçesaray, İstanbul, Girid, Makedonya, Yunanistan, Atina, On İki Ada, Mora, Arnavutluk, Avlonya, Ohri, Edirne, İstanbul ;
- 10. Mısır (sa istorijskim digresijom), Kahire, Yukarı Mısır, Sudan, Etyopya.
Trenutno ne postoji engleski prijevod cijele Seyāḥatnāme, iako postoje prijevodi različitih dijelova. Najduži pojedinačni prevod na engleski je 1834. godine objavio austrijski orijentalista Joseph von Hammer-Purgstall. Osim nekoliko prijevoda na moderni turski jezik, značajni dijelovi su prevedeni na arapski, jermenski, bosanski, grčki, mađarski, rumunski, ruski i srpski jezik.
- „Evliya Çelebi Seyahatnamesi”. Pristupljeno 25. 07. 2022.