Burleska
| Burleska burla | |
|---|---|
 | |
Burleska (od talijanskog burla = šala[1]) je književni ili teatarski žanr kojim se ismijava općeprihvaćene ili nametnute autoritete i vrijednosti.[1]
Burleska polemičko-komične efekte postiže korištenjem; satire, apsurdnih situacija i neobuzdanog vulgarnog jezika.[1] U estetičkoj tradiciji se često brka sa parodijom, travestijom i persiflažom,[1]
Burleska u književnosti je komična imitacija ozbiljne književne ili neke druge umjetničke forme. To je prenaglašena nedosljednost između subjekta i njegovog tretmana. U burleski se ozbiljno tretira površno i neozbiljno, a neozbiljno ozbiljno. Stvarne emocije se sentimentaliziraju, a trivijalne uzdižu na dostojanstveni nivo. Burleska je usko povezana sa parodijom, i ona imitira jezik i stil nekog autora, poeme ili nekog drugog djela, ali je ona generalno rečeno opsežnija i grublja.[2]
Burleska ima dugu historiju još od Antičke Grčke gdje su pojavile; Batrahomiomahija (Boj žaba i miševa), Aristofanove komedije (5-4. vijek pne.).[2] i Apokolocintoza, oštra i duhovita satira na račun pokojnog rimskog cara Klaudija koju je najverovatnije napisao Seneka Mlađi.[1]
Geoffrey Chaucer je u 14. vijeku u Priči o Topasu, koju je izdao u Kenterberijskim pričama satirom ismijao srednjovjekovne romanse. Luigi Pulci se u svom epskom Morganteu obrušio i ismijao Karla Velikog i čitavu sagu o viteštvu. Talijanske burleske iz 15. vijeka napadale su viteštvo kao koncept aristokracije na zalasku kojoj nedostaje zdrav razum. U Francuskoj Louisa XIV burlesku su modernisti koristili u svađi sa staruhama, a ovi protiv njih. Između 1648-53 izašle su Vergilijeve travestije Paula Scarrona parodija na vergilijevu Eneidu.[2]
Engleske burleske su bile uglavnom dramatične, iznimke su satirički ep Samuela Butlera Hudibras (1663.-78), u kom je ismijao puritansku hipokriziju i prozne burleske Jonathana Swifta, Prosjačka opera Johna Gaya (1728.) i Tomo Palčić Henryja Fieldinga (1730.).[2]
Autori viktorijanskog doba stvarali su burleske sa muzikom, pa su njihovi komadi krajem 19. vijeka sve više ličili na operete. Dok su oni u Sjedinjenim Američkim Državama počeli ličiti na vodvilje.[2]
Burleska je kao satirički teatar cvjetala je u Engleskoj u 18. vijeku, da bi u 19. vijeku počela sve više naginjati prema parodiji i farsi.[3]
Krajem 19. vijeka burleska se pojavila u Sjedinjenim Američkim Državama, kao spektakl u kom su se na sceni redale točke sa grubim šalama, pjevačima i plesačicama, koje su vremenom postajale sve razgolićenije, pa su se te točke pretvorile u striptiz. Nakraju se element parodije izgubio pa su takve predstave pretvorile u nešto što je više nalikovalo varijeteu i kabareu nego burleski.[3]
Prvu burlesku u Sjedinjenim Državama izvela je 1868. grupa engleskih plesačica Lydie Thompson.[4] Era striptiz točaka započela je nastupom trbušne plesačice na Svjetskoj izložbi u Chicagu 1893.[4]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 „burleska” (hrvatski). Leksikografski zavod Miroslav Krleža. Pristupljeno 21. 1. 2019.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 „Burlesque” (engleski). Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 21. 1. 2019.
- ↑ 3,0 3,1 „Opera dei Pupi” (talijanski). Treccani. Pristupljeno 21. 1. 2019.
- ↑ 4,0 4,1 „Burlesque show” (engleski). Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 21. 1. 2019.
