Roman Filipčev
| Roman Filipčev | |
|---|---|
 | |
| Datum rođenja | 12. februar 1895. |
| Mesto rođenja | Novi Bečej Austrougarska |
| Datum smrti | decembar 1941. (46 god.) |
| Mesto smrti | okolina Moskve  Ruska SFSR Sovjetski Savez |
| Član KPJ od | 1919. |
| Član KPSS od | 1919. |
| Učešće u ratovima | Prvi svetski rat, Ruski građanski rat, Španski građanski rat Veliki otadžbinski rat |
| Služba | Austrougarska vojska, Crvena armija, Internacionalne brigade |
| Čin | major |
Roman Filipčev (pseudonim Arnold Fajn; Novi Bečej, 1895 – Moskva, 1941) je bio vojvođanski revolucionar, učesnik Oktobarske revolucije, Mađarske revolucije 1919, jedan od osnivača Komunističke partije Jugoslavije 1920, funkcioner i obaveštajac Kominterne, učesnik španskog građanskog rata 1936–1939. i Velikog otadžbinskog rata 1941. godine.[1]
Rođen je 12. februara 1895. godine u Turskom Bečeju. Posle završene osnovne škole izučio je poslastičarski zanat. Izučivši slastičarski zanat rano se oženio, a 1914. dobio je sina Milojka.
Godine 1914. izbijanjem Prvog svetskog rata, bio je mobilisan u austrougarsku vojsku i poslat na Istočni front. Septembra 1917. godine, zajedno sa nekolicinom boraca južnoslovenskog porekla u austrougraskoj vojsci, dezertira i predaje se Rusima. Izbijanjem Oktobarske revolucije u Rusiji prilazi crvenima. Tokom građanskog rata priključio se Crvenoj armiji, a 1919. godine je postao član Ruske komunističke partije (boljševika).[2]
Iste godine je prešao u Mađarsku da «da širi revolucionarne komunističke ideje» i učestvuje u tamošnjoj socijalističkoj revoluciji.[2]
Posle poraza Mađarske Sovjetske Republike, u leto 1919. godine, vratio se u rodno mesto gde se prikljuio Socijalističkoj radničkoj partiji Jugoslavije i radio na popularizaciji boljševičkih ideja. Bio je umešan u aferu Diamantstein, prvi antikomunistički proces u Kraljevstvu Srba, Hrvata i Slovenaca, 1919. godine.[3]
Kao delegat vojvođanskih komunista učestvuje na Vukovarskom kongresu KPJ juna 1920. godine. Posle donošenja Obznane i početka otvorenog progon komunista od strane vlasti Kraljevine SHS, Filipčev emigrira u Sovjetsku Rusiju.[2]
Po povratku u Rusiju, izvesno vreme je bio na partijskom radu među Jugoslovenima u Sibiru. Po završetku građanskog rata, od 1921. do 1924. godine u Moskvi pohađa čuveni Univerzitet Sverdlov, gde su se obrazovani revolucionarni kadrovi za širenje svetske komunističke revolucije.
Godine 1928. kao iskusan revolucionar od strane Kominterne je poslat u Jugoslaviju, da među partijskim članstvom radi na sprovođenju „Otvorenog pisma Kominterne članovima KPJ“. Radio je neko vrijeme u zemlji kao sekretar Oblasnog komiteta KPJ za Bosnu i Hercegovinu i sekretar Pokrajinskog komiteta KPJ za Srbiju.[4] Posle zavođenja „Šestojanuarske diktature“ kralja Aleksandra, 1929. godine vratio se u Sovjetski Savez.
Po povratku u Sovjetski Savez radio je na Komunističkom univerzitetu nacionalnih manjina Zapada, gde je bio predavač Istorije SKP (b).[2] 1936. godine bio je upravnik jugoslavenskog sektora KUNMZ-a.[4]
Godine 1936. izbijanjem Španskog građanskog rata među prvima odlazi da se bori među interbrigadistima protiv Frankovih pobunjenika. U Španiji je boravio pod ilegalnim imenom Arnold Fajn.[4] Kao jedan od poverljivih ljudi Kominterne u Španiji, u Albaseti je postavljen na dužnost rukovodioca obavještajne službe u Centralnom štabu Internacionalnih brigada u činu majora Španske republikanske armije.[4] U siječnju 1937. godine, u jednom pismu piše o hrabrosti jugoslovenskih pilota:
Jugoslavena imade ovdje mnogo i još pristižu. Pokazali su se momci vrlo hrabri, pravi heroji, ali ne zaostaju za njima ni predstavnici drugih nacionalnosti. No s našima su ipak mnogi oduševljeni. Izvanredan heroizam, upravo neviđen pokazuju naši drugovi u čeličnim pticama. Uspjeli su da lete više sviju, brže i da pogađaju točno. Bolje se ne može ni zamisliti.[4]
Arnold Fajn je krajem 1937. godine bio premješten zbog pogoršanja zdravlja na novu dužnost, za načelnika obavještajnog odjela divizije. Nešto kasnije je djelovao u neprijateljskoj pozadini.[4] U drugom pismu iz Španije Filipčev je pisao o velikim poteškoćama koje su imali borci republike:
Valja uzeti u obzir da ovdje prije nije bilo vojne obaveze. Oružjem su vladali samo predstavnici privilegiranih klasa i najmanjih bandi na čelu kojih su bili međunarodni fašistički gadovi inače naoružavani najsuvremenijim oružjem. Narod je posjedovao samo bezgraničnu mržnju, bio je bez oružja, bez organizacijski iskustava, bez znanja u ratnim vještinama i rukovanju oružjem. Sada je hrabrost naroda zadivljujuća i neopisiva. Ali sve je to bilo nedovoljno da se razbiju organizirani, dobro podučeni razbojnici.[4]
Neposredno pred pad Španske republike, Roman Filipčev je ljeti 1939. godine teško obolio, pa je evakuiran preko Francuske u Sovjetski Savez.[4]
Roman Filipčev je nakon povratka u SSSR bio na dužnosti zamjenika direktora Instituta inozemnih jezika u Moskvi. Još se nije izliječio od oboljenja za vrijeme građanskog rata u Španjolskoj, a već je u lipnju 1941. godine napisao molbu da ga se primi u Crvenu armiju i pošalje na frontu. Filipčev je primljen u 5. diviziju narodnih dobrovoljaca Frunzenskog rajona grada Moskve (kasnije 113. pješadijska divizija). Narodni dobrovoljci (narodnije opolčenci) organizirani su dok su se se Hitlerove armije približavale Moskvi. Oni su bili sastavljeni od onih koji inače nisu podlijegali mobilizaciji u Crvenu armiju.[4]
Filipčev je 5. diviziji narodnih dobrovoljaca bio komesar obavještajnog odreda. Ova divizija je u studenom 1941. poslana u obranu Moskve, u vrijeme kad se rješavala sudbina Moskve, kad su prvi fašistički tenkovi probili liniju obrane grada. Divizija dobrovoljaca se herojski borila i desetkovana je u borbi. Prema svjedočenju bivšeg komandanta obavještajnog odreda, pukovnika P. A. Dudkina, u sukobu prsa o prsa herojski je poginuo stariji politički radnik Roman Filipčev.[4]
Njegov sin Milojko, rođen 1914. godine, bio je učesnik Narodnooslobodilačke borbe i jedan od organizatora ustanka u srednjem Banatu. Posle rata je 1948. godine bio uhapšen, kao pristalica Informbiroa i bio je zatvoren na Golom otoku.
- Jugoslovenska politička emigracija u SSSR
- Jugosloveni u Španskom građanskom ratu
- KPJ tokom Velike čistke
- ↑ Vreme 1169 - Jugoslovenski interbrigadisti: Nasi Spanci
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 „Roman Filipčev”. Arhivirano iz originala na datum 2015-01-04. Pristupljeno 2014-07-21.
- ↑ http://books.google.rs/books?id=SqkMAAAAIAAJ&q=ROMAN+FILIP%C4%8CEV&dq=ROMAN+FILIP%C4%8CEV&hl=en&sa=X&ei=RmfMU-LyOISo4gSY5ICgDw&ved=0CEgQ6AEwBQ
- ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 Ivan Očak, Jugoslavenski sudionici Oktobarske revolucije u borbi protiv fašizma (1936-1945)
- Pero Morača i Stanislav Stojanović Komunisti Jugoslavije 1919—1979. „Eksport Pres“, Beograd 1979. godina.
- Ivan Očak Jugoslovenski sudeonici Oktobarske revolucije u borbi protiv fašizma (1936—1945). Zagreb 1981. godina.