1605

**1605. po kalendarima**
Gregorijanski	1605. (MDCV)
Ab urbe condita	2358.
Islamski	1013–1014.
Iranski	983–984.
Hebrejski	5365–5366.
Bizantski	7113–7114.
Koptski	1321–1322.
	Hindu kalendari
• Vikram Samvat	1660–1661.
• Shaka Samvat	1527–1528.
• Kali Yuga	4706–4707.
	Kineski
• Kontinualno	4241–4242.
• 60 godina	Yin Drvo Zmija; (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11605.
	p • r • u
	Podrobnije: Kalendarska era

Milenijum:	2. milenijum
Vjekovi:	16. vijek – 17. vijek – 18. vijek
Decenija:	1570-e 1580-e 1590-e – 1600-e – 1610-e 1620-e 1630-e
Godine:	1602 1603 1604 – 1605 – 1606 1607 1608

Ovo je članak o godini 1605.

Godina 1605 (MDCV) bila je redovna godina koja počinje u subotu po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u utorak po 10 dana zaostajućem julijanskom kalendaru.

Godina trojice papa: Klement VIII., Lav XI. i Pavao V.; sljedeća će biti 1978.

Događaji

januar - Četiri stotine uskoka na deset barki hara tursko područje, zaplenjena i jedna bračka fregata^[1].
22. 2. - Stefan Bočkaj proglašen za vojvodu Erdelja^[2].
1 - 27. 4. - Čitav pontifikat pape Lava XI..
april, polovinom - Uskoci i morlaci opljačkali mletačku marcilijanu, providur u poteri zarobio jednu barku i povešao 16 članova posade.
20. 4. - Bočkaj proglašen za kneza u gornjoj Ugarskoj (dan. Slovačka), proglašena sloboda vjeroispovjesti.
23. 4. - Umro ruski car Boris Godunov, nasleđuje sin Fjodor II..
30. 4. - Sastanak Habsburga u Lincu zbog lošeg duševnog stanja kralja Rudolfa (Matija, Ferdinand, stričevići Ferdinand i Maksimilijan Ernst).
16. 5. - Kardinal Camillo Borghese je novi papa Pavao V. (do 1621).
svibanj - Bočkajevi hajduci upadaju u Štajersku; Bočkajev vojskovođa Gregorije Nemeth poziva Hrvatsku da mu se pridruži ali sabor odbija.
28. 5. - Kralj Rudolf izdao bratu Matiji punomoćje za rat u Ugarskoj i pregovore sa Bočkajem.
jun - Vreme nevolja: car Fjodor II zatočen i ubijen, u Moskvu ulazi Lažni Dimitrije koji je krunisan sledećeg meseca.
jul, početkom - Uskoci, prešavši preko dubrovačke teritorije, oplenili Trebinje i trgovački karavan sa sedamdeset konja, u povratku im Mlečani naneli gubitke ali se odbranili od Turaka nanevši im velike gubitke. Uskoci se zaleteli i do Slanog^[3].
srpanj - Sultan Ahmed I "dao" Bočkaju Ugarsku i Erdelj kao leno turskog carstva^[4].
29. 7. - Ban Ivan II. Drašković i general Trautmansdorf razbili Nemethove snage kod Körmenda.
avgust, sredinom - Ivan Vlatković i harambaša Juriša opljačkali i spalili turski Skradin.
30. 8. - Nadvojvoda Ferdinand uzeo poveljom u zaštitu Srbe u Gomirju^[5].
27. 9. - Poljsko-švedski rat (1600-1611): bitka kod Kircholma je velika poljsko-litvanska pobeda.
2. 10. - Ostrogon se predao velikom veziru Lala Mehmed-paši (ostaje turski do 1683).
9. 10. - Osamdesetogodišnji rat: u Prvoj bici kod Mülheima pobeđuju Španci.
12. 10. - Totalno pomračenje Sunca, u sh. krajevima prekriveno do 90% diska^[6].
oktobar - U tada nemačkom Strazburu Johann Carolus izdaje Relation aller Fürnemmen und gedenckwürdigen Historien ("Zbirka istaknutih i sećanja dostojnih vesti"), prve novine na svetu.
15. 10. - Mogulski vladar Jahangir započinje vladavinu (do 1627).
17. 10. - Bočkajeve snage zauzele Nové Zámky.
5. 11. - U Engleskoj otkrivena Barutna zavera: pripremljen barut za dizanje Parlamenta u vazduh, zajedno s kraljem Jamesom I i parlamentarcima.
6-9. 11. (ili 6.9.?) - Osmansko-safavidski rat: Bitka kod Sufiyana je velika Abasova pobeda.
11. 11. - Lala Mehmed-paša krunisao Stefana Bočkaja kod Pešte, navodno krunom bizantskih careva^[7].
13. 12. - U Rimu osnovana papska Banka Svetog Duha, prva državna banka u Evropi.
decembar - Umro Džigalazade Jusuf Sinan-paša, prethodno pogubio alepskog guvernera Huseina, zbog čega će njegov nećak Džanbulad Ali-paša dići pobunu sa svojim Kurdima^[8] - pojačane tzv. Dželalijske pobune.

Kroz godinu

Objavljen prvi deo Cervantesovog "Don Quijota".
Krmpote se doseljavaju u zaleđe Senja i Vinodola; Lič kneza Zrinskoga naseljen "Vlasima" zatim krajevi od Mrežnice do Tounja, napokon Moravice i Delnice^[9]. Vlasi Krmpoćani dolaze u Lič, s dozvolom Zrinskog, položili mu zakletvu^[10]; ipak sljedeće godine traže da se podvrgnu otočkom kapetanu^[11].
Spor između Srba i Stefana Bočkaja, oni nakratko predali Lipovu Turcima^[3].
Kaluđer u Feneku o poslednjim godinama: "i tada otac čedo za hleb prodavaše, i sin oca, i kum kuma i brat brata. Ole beda! Tada beše rob po 5 groša a vo po 15 dukata..."^[12].
Velika glad u dan. Vojvodini, rob se prodaje za 5 groša kao i kilo žita, vo za 50 dukata, pint vina za dukat; raseljavanje u delovima Bačke i Banata^[13].
"Unapređenje učenja" Francisa Bacona.
"Opširni izvod iz dubrovačkih ljetopisa u četiri knjige" Jakova Lukarevića.
Kardinal Scipione Borghese, nećak Pavla V, počinje gradnju vrtova Ville Borghese.
Šogun Tokugawa Ieyasu prepustio titulu sinu Hidetadi ali zapravo vlada do smrti 1616.
Zemljotres Keichō Nankaidō uz Japan izazvao razoran cunami.
Pokušaj osnivanja engleske kolonije na Svetoj Luciji sprečen bolestima i otporom Kariba.
Holanđani otkrili ostrvo Sumbawa.
1601-1605 - U Tursku stigao duvan.

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1605.

8. 4. - Filip IV., španjolski kralj († 1665)
7. 5. - Nikon, patrijarh moskovski († 1681)
8. 8. - Cecilius Calvert, baron Baltimor, guverner Merilenda († 1675)
23. 12. - Tianqi, kineski car († 1627)
? - Aleksandra Mavrokordatu, grčka intelektualka († 1684)
pribl. - Semjon Dežnjov, istraživač, moreplovac († 1673)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1605.

5. 3. - Klement VIII., papa (* 1536)
13. 4. - Boris Godunov, ruski car (* 1551)
27. 4. - Lav XI., papa (* 1535)
3. 6. - Jan Zamoyski, poljski državnik (* 1542)
20. 6. - Fjodor II., car Rusije (* 1589)
10. 10.? - Akbar Veliki, mogulski vladar (* 1542)
10. 11. - Safiye Sultan, baka sultana Ahmeda I (* ca. 1550)
26. 11. - Handan Sultan, majka sultana Ahmeda I (* ca. 1574)
decembar - Džigalazade Jusuf Sinan-paša, osmanski komandant (* ca. 1545)
25. 12. - Marino Grimani, mletački dužd (* 1532)
Naresuan, sijamski vladar (* 1555)
pribl. - Ivan Klobučarić, kartograf, svećenik

Reference

↑ Istorija s. n., 314
↑ Klaić, 448
↑ ^3,0 ^3,1 Vladimir Ćorović, Preokret u držanju Srba, rastko.rs (pristup. 5.9.2013)
↑ Klaić, 450
↑ Istorija s. n., 460-1
↑ Total Solar Eclipse of 1605 October 12, NASA
↑ Klaić, 451
↑ Iran and the World in the Safavid Age, Willem Floor, Edmund Herzig, Iran Heritage Foundation, p. 98 (Google Books)
↑ Klaić, 441
↑ Historija n. J., 696
↑ Historija n. J., 706
↑ Ćorović, Književnost u Bosni i Hercegovini, rastko.rs
↑ Historija n. J., 531

Literatura

Vjekoslav Klaić, Svezak treći: dio prvi..... Prva knjiga: Doba kraljeva Ferdinanda I., Maksimilijana i Rudolfa (1527-1608) (archive.org)
Istorija srpskog naroda, Treća knjiga, prvi tom, Srbi pod tuđinskom vlašću 1537-1699, SKZ Beograd 1993, ISBN 86-379-0383-5
Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959

[1] Istorija s. n., 314

[2] Klaić, 448

[puds-3] 3,0 ^3,1 Vladimir Ćorović, Preokret u držanju Srba, rastko.rs (pristup. 5.9.2013)

[4] Klaić, 450

[5] Istorija s. n., 460-1

[6] Total Solar Eclipse of 1605 October 12, NASA

[7] Klaić, 451

[8] Iran and the World in the Safavid Age, Willem Floor, Edmund Herzig, Iran Heritage Foundation, p. 98 (Google Books)

[9] Klaić, 441

[10] Historija n. J., 696

[11] Historija n. J., 706

[12] Ćorović, Književnost u Bosni i Hercegovini, rastko.rs

[13] Historija n. J., 531

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]