Panevėžys

Panevėžys; lit. Panevėžys
	Pogled na PanevėžysPogled na Panevėžys
; Zastava	; Grb
	Koordinate: 55°44′N 24°21′E / 55.733°N 24.350°E
Država	Litvanija
Povijesna regija	Aukštaitija
Okrug	Panevėžys
Općina	Panevėžys
	Površina
- Ukupna	50 km2
Visina	50 m
	Stanovništvo (2011.)
- Grad	103.500 stan.
- Gustoća	2.273 st./km2
Vremenska zona	EET (UTC+2)
- Ljeto (DST)	EEST (UTC+3)
	Službene stranice; www.panevezys.lt
Karta
	Položaj Panevėžysa u Litvi; Položaj Panevėžysa u Litvi

Panevėžys (lit. Panevėžys, rus. Поневеж, nem. Ponewiesch, polj. Poniewież, jidiš: פוניבעזש) je peti po veličini grad u Litvaniji.^[1] On se nalazi na severu zemlje, na važnoj magistrali Minsk-Vilnius-Riga. Dobar geografski položaj s dobrom cestovnom infrastrukturom, međunarodnom autocestom Via Baltica pružaju mnoge mogućnosti. Grad je povezan željeznicom sa Šiauliaiom (Litvanija) i Daugavpilsom (Latvija). Panevėžys čini samostalnu grad-opštinu u okviru istoimenog okruga Panevėžys, čije je upravno središte.

Panevėžys se prostire se na 50 km² i prema procenama iz 2008. u njemu je živelo 113.653 stanovnika.^[2]

Iz Panevėžysa dolazi višestruki litavski nogometni prvak FK Ekranas.

Prirodni uslovi

Grad Panevėžys se nalazi u severoistočnom delu Litvanije, na 140 km severno od glavnog grada države, Vilniusa.

Panevėžys je smešten u ravničarskoj oblasti na približno 55 m nadmorske visine. U gradu i oko njega ima više manjih jezera ledničkog porekla. Kroz sam grad protiče reka Nevėžis, za koju je vezano i ime grada (Panevėžys znači „duž Nevėžisa").

Historija

Panevėžys se prvi put spominje 1503. godine u dokumentima velikog kneza Litvanije Aleksandra I. kojima dopušta izgradnju crkve i drugih građevina. Ipak, Alekandar II. se smatra osnivačem grada koji je 2003. godine proslavio 500. godina postojanja. Grad je smješten na obalama rijeke Nevėžis po kojoj je dobio ime koje doslovno znači "uz Nevėžis". Tokom 16. vijeka grad je zadržao status kraljevskog grada. Zajednice Poljaka i Karaita (sljedba unutar židovstva) naselile su ova područja još u 14. vijeku. Karaitska kenesa (sinagoga) i poljska gimnazija postojale su sve do Drugog svjetskog rata. U 17. vijeku dio grada na lijevoj obali rijeke počeo se razvijati i širiti. Nakon industrijske revolucije, krajem 19. vijeka, osnovane su prve tvornice u gradu, a industrija se počela koristiti modernim strojevima. Na prijelazu iz 19. u 20. vijek Panevežis je postao snažno ekonomsko i kulturno središte regije.

Između dva svjetska rata, u vrijeme neovisne Litvanije, Panevėžys se nastavlja razvijati. Prema popisu stanovništva iz 1923. u gradu je živjelo 19.147 ljudi, među njima 6.845 Židova (36%).

Gradsko stanovništvo poraslo je na 26.000 između 1923. i 1939. godine. 15. juna 1940. ruske vojne snage preuzimaju grad kao posljedica prisilnog uključivanja Litvanije u Sovjetski Savez. Velik broj stanovnika je prognan u Sibir ili je doživo neki drugi oblik progona. Nakon što je Njemačka napala SSSR Panevežis su okupirale njemačkie snage, kao i u Prvom svjetskom ratu. Tokom nacističke okupacije gotovo sva židovska populacija u gradu je ubijena 1943. za vrijeme holokausta, samo su rijetki uspjeli pobjeći.

Godine 1944. grad je opet pod okupacijom Sovjetskog Saveza što je dovelo do novog vala političkih progona i ubojstvava. Nakon Drugog svjetskog rata prekinut je razvoj grada. Tokom 1960-ih i 1980-ih osnovano je nekoliko velikih industrijskih poduzeća. Sovjetske vlasti su željele uništiti stari grad, no tek nakon prosvjeda lokalnog stanovništva bilo je zaustavljeno potpuno uništenje stare gradske jezgre. Broj stanovnika povećan je s 41.000 na 101.500 između 1959. i 1979. Godine 1990. broj stanovnika dosegao je 130.000. Nakon neovisnosti broj stanovništva je opao, a većina investicija je otišla prema Vilniusu ili Klaipėdi.

Stanovništvo

Prema poslednjem popisu iz 2001. godine u Panevėžysu je živelo 113.653 stanovnika. Od toga Litvanci čine ogromnu većinu, dok su manjine Poljaci i Rusi. Nekada brojna jevrejska zajednica je nestala u Drugom svetskom ratu.

Gradovi prijatelji

Panevėžys je u pobratimskim odnosima sa sljedećim gradovima:^[3]

Kolding, Danska Mytišči, Rusija Kalmar, Švedska^[4]	Kalinjingrad, Rusija Lublin, Poljska^[5] Kingston, Jamajka	Daugavpils, Latvija Rakvere, Estonija Lünen, Njemačka	Gabrovo, Bugarska

Znamenitosti

Panevėžys je poznat kao kulturno i obrazovno središte severoistočne Litvanije.

Jezero u središtu Panevėžysa

Galerija slika

Rimokatolička katedrala sv. Petra i Pavla
Ruska pravoslavna Crkva sv. Trojice
Gradska gimnazija

Reference

↑ „Welcome to Panevėžys!”. Arhivirano iz originala na datum 2011-10-05. Pristupljeno 2018-05-31.
↑ „Panevėžio miesto savivaldybė”. Arhivirano iz originala na datum 2017-05-17. Pristupljeno 2018-05-31.
↑ „INTERNATIONAL COOPERATION”. panevezys.lt. Arhivirano iz originala na datum 2018-07-29. Pristupljeno 27 April 2014.
↑ „Våra vänorter”. kalmar.se. Arhivirano iz originala na datum 27 April 2014. Pristupljeno 27 April 2014.
↑ „Miasta Partnerskie Lublina” [Lublin - Partnership Cities] (Polish). Urząd Miasta Lublin/City of Lublin. Arhivirano iz originala na datum 2013-01-16. Pristupljeno 2013-08-07.

Spoljašnje veze

Službena stranica Arhivirano 2011-12-10 na Wayback Machine-u
News portal

[1] „Welcome to Panevėžys!”. Arhivirano iz originala na datum 2011-10-05. Pristupljeno 2018-05-31.

[2] „Panevėžio miesto savivaldybė”. Arhivirano iz originala na datum 2017-05-17. Pristupljeno 2018-05-31.

[sister-3] „INTERNATIONAL COOPERATION”. panevezys.lt. Arhivirano iz originala na datum 2018-07-29. Pristupljeno 27 April 2014.

[4] „Våra vänorter”. kalmar.se. Arhivirano iz originala na datum 27 April 2014. Pristupljeno 27 April 2014.

[Lublin_twinnings-5] „Miasta Partnerskie Lublina” [Lublin - Partnership Cities] (Polish). Urząd Miasta Lublin/City of Lublin. Arhivirano iz originala na datum 2013-01-16. Pristupljeno 2013-08-07.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]