Okrug Banja Luka
| ||
| Moto: | ||
| Himna | Ovisna o aktuelnoj vlasti | |
| Postojao u periodu (sa prekidima): | 1878. - 1955. | |
| Zvanični jezici | Njemački Srpsko-hrvatski jezik, zvaničnog naziva srpskohrvatskoslovenački | |
| Glavni grad: | Banja Luka | |
| Poslednji predsjednik Okruga: | ? | |
| Površina (1921.) | ? | |
| Stanovništvo: | 423.096 (1921.)[1] | |
| Valuta: | Promjenljiva, ovisna o aktuelnoj vlasti | |
| Vremenska zona: | UTC +1 | |
.svg)
Okrug Banja Luka (njem. Kreis Banjaluka) bio je niža bosanskohercegovačka administrativna jedinica u Austrougarskoj, Državi Srba, Hrvata i Slovenaca, Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca. Pprvi puta osnovan je nakon aneksije Bosne i Hercegovine pod austrougarsku upravu 1878., na području dotadašnjeg Banjalučkog sandžala, а ukinut 1923., kada je osnovana Vrbaska oblast.
Djelovanje u Narodnoj Republici BiH[uredi | uredi kod]
Okrug Banja Luka ponovo je uspostavljen u SFRJ, 1945. i postojao sve do 1964., kada je, kao i svi drugi okruzi bio ukinut Zakonom o komunalnoj reorganizaciji.
Nova vlast za grad Banjaluku, njen srez i okrug bila je formirana prije konačne vojne pobjede. ZAVNOBiH je 2. februara 1945. ukinuo oblasti i Bosnu i Hercegovinu podijelio na šest okruga.
Dana 11. marta održana je izborna konferencija za izbor Okružnog NOO Banjaluka, čija se nadležnost imala uspostaviti nad dvanaest srezova banjalučkog okruga. Dan pred oslobođenje, 21. aprila, Okružni NOO donio je odluku o osnivanju privremenog Gradskog NOO za grad Banjaluku, na čelu sa Zaimom Ibrahimbegovićem i članovima Pavkom Bralovićem, Radomirom Skakićem, Aleksom Ivićem, Ljubomirom Trivićem, Smajom Džinićem i Josipom Rojom. Gradski NOO je odmah po oslobođenju pokrenuo, uz pomoć vojnih vlasti, sve državne ustanove. Svoju nadležnost na novooslobođenom području proširio je i Sreski NOO, koji je predvodio predsjednik Dimitrije Knežević sa članovima Dušanom Borićem, Sredom Đukalićem, Vladom Stojnićem, Ibrahimom Tabakovićem i Miloradom Popovićem. Dan nakon oslobođenja u Banjaluku se iz Dervente preselio i Štab 2. armije, koji se tu zadržao do 29. aprila, kada se premjestio u Ogulin radi izvođenja danjih operacija prema Zagrebu.[2]
Zakon o teritorijalnoj podjeli Federalne Bosne i Hercegovine na okruge, srezove i područja mjesnih narodnih odbora donesen je 18. avgusta 1945. Od Okružne skupštine, održane 15. maja do tada upravljao je Okružni narodni odbor.
Okrug Banja Luka obuhvatao je grad Banjaluka te srez Banjaluka sa mjesnim narodnim odborima u Aginom Selu, Bastasima, Bočcu, Budžaku, Dobrnji, Dragočaju, Drakuliću, Golešima, Jošavki, Junge Hadžiselimu, Kolima, Krminama, Krupi na Vrbasu, Muslimanskom Čelincu, Pavlovcu, Presnačama, Priječanima, Ramićima, Rekavicama, Gornjoj Slatini, Stričićima, Vilusima, Vrbanji i Zalužanima (koji su činili Seoski srez Banja Luka.
Koncem avgusta, pred izbore lokalnih organa uprave i Ustavotvorne skupštinu Demokratske Federativne Republike Jugoslavije, imenovane su okružne i sreske izborne komisije. U mjesecu septembru povedena je velika politička kampanja. Prvi izbori mjesnih, gradskih i sreskih narodnih odbora održani su 16. septembra 1945. U Srezu Banja Luka bilo je registrirano 19.948 birača, od kojih glasalo je 17.513. Narodnooslobodilački front (NOF) , sa [[Nikom Jurinčićem kao nosiocem liste, dobio je 97% glasova.
Konstitutivna skupština novoizabranog Gradskog narodnog odbora Banjaluke (GNO) održana je 22. septembra, u vijećnici Okružnog narodnog odbora (Banskom dvoru). Od 50 izabranih odbornika prisustvovalo ih je 40. Sastava ovog NO izabrali su Izvršni odbor grada Banjaluke. Za predsjednika izabran je Hasanbeg Džinić, a za potpredsjednike Sveto Đorđević i Franjo Odić. Sekretari su postali Duško Đurić, a članovi Munib Demirović, dr. Šime Fabijanić, Abduselam Gvožđar, Sida Marjanović i Naim Ćejvan. Dan kasnije održan je i sastanak 700 članova sreskih narodnih odbora sa članovima GNO Banjaluke i izabralo novi Okružni narodni odbor. Okružni odbor i konstituisan je već narednog dana (23. 9. 1945.) kada je svoju prvu sjednicu održao i Izvršni odbor GNO Banja Luke.[3]
Administrativna podjela[uredi | uredi kod]
Okrug Banja Luka obuhvatao je 10 srezova (kotara) i 5 sreskih (kotarskih) ispostava. Srezovi su bili:
- Gradski srez Banja Luka,
- Seoski srez Banja Luka,
- Derventa,
- Bosanska Dubica,
- Bosanska Gradiška,
- Kotor Varoš,
- Bosanski Novi,
- Prijedor,
- Prnjavor,
- Tešanj.
Sreske ispostave su bile:
Stanovništvo[uredi | uredi kod]
Broj stanovnika u Banjalučkom okrugu od 1898. do 1955., povećavao se različitom dinamikom:
- 1879 = 190.043
- 1885 = 265.456
- 1895 = 329.061
- 1910 = 403.817
- 1921 = 423.096
- 1931 = 483.307
- 1948 = 442.737 (Neoznačena okružna pripadnost Bosanskog Broda)
- 1953 = 514.535
Literatura[uredi | uredi kod]
- ↑ Резултати Пописа становништва Краљевине СХС 1921
- ↑ Vukliš V., Todorović-Bilić M., Stošić V. M. (2015): Banjaluka - okupacija i oslobođenje (8): Nova vlast 1945. godine. Glas Srpske: http://www.glassrpske.com/plus/istorija/Banjaluka-okupacija-i-oslobodjenje-8-Nova-vlast-1945-godine/lat/189458.html.
- ↑ Vukliš V., Todorović-Bilić M., Stošić V. M. (2015): Banjaluka - okupacija i oslobođenje (9): Suđenja i glasanja http://www.glassrpske.com/plus/istorija/Banjaluka-okupacija-i-oslobodjenje-9-Sudjenja-i-glasanja/lat/189951.html Arhivirano 2015-12-30 na Wayback Machine-u.