Kozica (Pljevlja)
Za ostale upotrebe, v. Kozica (razvrstavanje).
| Kozica | |
|---|---|
|
| |
| Osnovni podaci | |
| Opština | Pljevlja |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo ((2003)) | 153 |
| Geografija | |
| Koordinate | 43°14′15″N 19°30′20″E / 43.2375°N 19.505666°E |
  Kozica Kozica (Crne Gore) | |
| Ostali podaci | |
| Pozivni broj | 052 |
| Registarska oznaka | PV |
Koordinate: 43° 14′ 15" SGŠ, 19° 30′ 20" IGD
Kozica je naselje u opštini Pljevlja u Crnoj Gori. Prema popisu iz 2003. bilo je 153 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 256 stanovnika). Selo je poznato po ostacima srednjovekovnog utvrđenja Koznik kod Pljevalja.
Istorija[uredi | uredi kod]
U selu Kozica vidljivi su ostaci srednjovekovnog utvrđenja - Koznik (slika). Po imenu utvrđenja dobilo je ime i samo selo. Koznik se prvi put pominje 1441. godine u Dubrovačkom arhivu. Kao Castrum Schoznich, grad se pominje i u povelji Fridriha III (1452—1493) hercegu Stefanu Vukčiću (1435—1466), iz 1448. godine.
Iako su pisani tragovi postojanja Koznika datirani u petnestom veku i veoma su rijetki, arheološkim pregledom lokaliteta (Srejović - Knežević 1976) identifikovana je trasa rimskog puta koji je vodio iz Municipiuma S, pored Koznika (utvrđenja) sve do Kolovrata u Prijepolju i služio kao zimska ruta (zbog nemogućnosti obavljanja saobraćaja preko Jabuke). O prisutnosti Romanskog stanovništva u selu Kozici svedoče brojni nadgrobni spomenici iz Rimskog i kasnoantičkog perioda nađeni u podnožju Koznika (groblje) kao i nekih 1,5km severozapadno u lokalitetu Kotlina. Smatra se da je rimski put bio širok 3,6 m popločan kaldrmom sa kolotragom na pojedinim mestima. Put je dat popisom na Pojtingerovoj tabli.
U selu Kozica nalazi se srednjovjekovni rudnik gvožđa. Ruda je bila vrlo dobrog kvaliteta, a i eksploatacija je bila laka, što je, svakako, uslovilo da se na tom mestu podigne utvrđenje, i mnogo ranije nego što nalazimo u dubrovačkim dokumentima. Pretpostavlja se da je rudnik korišten u starom veku, upravo od strane Rimljana a kasnije i Grka (Romeja) o čemu postoji usmena tradicija o lokaciji tzv. grčkih grobalja. Ekspoloatacija rude je obnovljena krajem 40-ih godina prošlog vijeka, ali se od projekta brzo odustalo, najvjerovatnije usled istorijskih okolnosti (izolacija tadašnje Jugoslavije...). Upravo tada, krajem 40-ih godina XX vijeka, od strane Ministarstva Ruda i Šuma, tadašnje Jugoslavije izrađena je studija isplativosti korišćenja rudnih nalazišta u Opštini Pljevlja. U navedenoj studiji opisan je i dat nacrt Koznika, sa četiri odbrambene kule u gornjem gradu te okruglom kulom u donjem gradu. U istom dokumentu se navodi da je tokom rudarskih radova "pronađen stariji potkop u rudniku koji ukazuje na vrlo star rad", pa se pretpostavlja da se radi o antičkoj ekspoloataciji rude (Dokument se nalazi u Turističkoj organizaciji Pljevlja).
Takođe se pretpostavlja da je Koznik u srednjem veku bio naseljen dominantno [Sasima](Saksoncima), koji su iskopavali rudu, o čemu nemamo pisanih svedočanstava, ali ni toponima. Jugozapadno na oko 450 metara od utvrđenja, pored trase rimskog puta, nalazimo na ostatke srednjovekovne crkve ili manastira (Manastir Orlić), pored kojeg se nalazi izvor poznat kao „Kaluđerska voda“. Po usmenom predanju manastir je uništen u 17 veku. Prema navedenom dokumentu iz 1940-ih, tada je pored manastira postojao "popločan put lepog izgleda"
Ipak iz dubrovačkih dokumenata sa početka 15. vijeka, može se uočiti razvijena trgovina, stanovništva tadašnjeg Kozničkog Grada i Podgrađa sa Dubrovčanima. Iz sačuvanih dokumenata da se pretpostaviti da je Koznički Grad bio značajno trgovačko sjedište, pa čak možda i pazarište, i najvjerovatnije stanica na karavanskom putu od Dubrovnika prema Mileševcu i dalje Malom Brdu : U Dubrovačkom arhivu 1422. g. jasno se navodi tužba Brajka Bogosalića dubrovačkog trgovca, protiv trojice Dubrovčana - trgovca i izvjesnog Mikocija iz Koznika (Mihocius de Schosnich) da su mu napali i opljačkali sina Maroja u dućanu u Trgovištu.
Takođe je ostalo zabilježeno da je Radoje Grbačić iz Koznika (de Schoznich) 6. maja 1441.g. uzeo kredit od 50 perpera od Petra Pucića, i da će kredit biti vraćen u roku od dva mjeseca (dr. Ruža Ćuk, Zavičajni Muzej Pljevlja, Glasnik Zavičajnog Muzeja knj. 1. str. 65. g.1999.). Daljim pregledom Dubrovačkih arhiva može se zaključiti da je Koznički Grad imao i svoje podgrađe jer na to upućuju nazivi - Sotto Cosiza i Spodcosize (isti izvor)
Kao arhitektonska cjelina, može se slobodno reci da je Koznik tipičan primer za prilagođavanje osnove utvrđenja terenu i za maksimalno korišćenje prirodnih oblika stjenovitog brda, kako bi grad bio što nepristupačniji. Grad ima jako izdužen oblik u osnovi. U svom prikazu iz 1977 J. Knežević „Iz daleke prošlosti Pljevaljskog kraja“ iznosi da su u gradu (Koznik) sasvim dobro očuvani drveni elementi konstrukcije kao i centralna odbrambena kula, na samom vrhu. Danas je nažalost kula djelimično srušena. Sa druge strane osim prisustva rimske i kasnoantičke plastike podgrađe još uvijek nije arheološki locirano.
Sredinom 19. vijeka dolazi do prvih organizovanih otpora Osmanskom carstvu, u vidu četovanja, i pojavom hajduka. Istaknuti četovođe iz ovog kraja bili su Ristan Šarac i Mićo Gluščević, koji su organizovali i otpor a učesnici su bitke na Šarancima. Kraj je oslobođen od Turaka i prisajedinjen Crnoj Gori krajem oktobra 1912. godine.
Nažalost, zbog dugogodišnje Otomanske okupacije, kraj je bio relativno dugo zapostavljen po pitanju otvaranja škola i prosvetiteljskog rada. Crkve i manastiri su bile „oaze“ pismenosti, ali i to takoreći zanemarivano, čestim paljenjem i odvođenjem sveštenstva u ropstvo. Manastir Dubočica koji se tada nalazio na obali Ćehotine, i bio najbliži selu nije imao školu. Viđeniji domaćini su krajem XIX veka svoju djecu slali u Manastir Mileševa, kako bi se opismenila i eventualno postala sveštenici. Tako u Manastiru Mileševa a kasnije u manastiru Stranjani, krajem XIX veka svešteničku školu prvi pohađao Stevan Gajević. On je po osnivanju škole u Obardama (1902) imenovan za prvog učitelja. U Kozicu je donio prve svešteničke knjige, ali i Pelagićev narodni učitelj i zubarska kliješta, što je uslovilo da se osim prosvetiteljstva bavi i liječenjem. Zbog čestih buna i ustanaka u mataruškom kraju početkom XX veka, Stevan, nikada nije postao učitelj beć se okrenuo borbi za oslobođenje, i priključio se Ujedinjenoj omadini srpskoj. Kao istaknuti rodoljub i narodni prvak učestvovao je u Raoničkoj Buni (1906) i prvom Balkanskom ratu, za šta je odlikovan Spomenicom 1912-13. „Osvećeno Kosovo“. Stevan je 1916 interniran u logor Neđmeđer u Ugarskoj (Veliki Međer - današnja južna Slovačka), da bi već sredinom naredne godine bio vraćen kući u Kozicu, zbog lošeg zdravstvenog stanja. Umro je od posledica iscrpljenosti 1917. godine u 47 godini života.
Godine 1937. otvorena je osnovna (četvorogodišnja) škola u Kozici koja i danas radi. Školska zgrada je zidana 4 godine, tesanim kamenom, i sa arhitektonskog stanovišta predstavlja svojsvrstan fenomen.
Demografija[uredi | uredi kod]
U naselju Kozica živi 134 punoletna stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 51,3 godina (49,5 kod muškaraca i 52,8 kod žena). U naselju ima 66 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,32.
Ovo naselje je uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2003. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika. U Kozici danas žive: Gajevići, Vukašinovići, Tomaševići, Pejovići, Gačevići, Bujišići, Kartali, Koćali, Joksimovići, Kovačevići, Benovići i Popadići.
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Etnički sastav prema popisu iz 2003.[2] | ||||
|---|---|---|---|---|
| Srbi | 127 | 83.00% | ||
| Crnogorci | 26 | 16.99% | ||
| nepoznato | 0 | 0.0% | ||
| m | ž | |||
| ? | 0 | 0 | ||
| 80+ | 4 | 3 | ||
| 75-79 | 2 | 7 | ||
| 70-74 | 10 | 16 | ||
| 65-69 | 5 | 15 | ||
| 60-64 | 6 | 6 | ||
| 55-59 | 2 | 3 | ||
| 50-54 | 6 | 4 | ||
| 45-49 | 6 | 5 | ||
| 40-44 | 8 | 3 | ||
| 35-39 | 3 | 0 | ||
| 30-34 | 1 | 3 | ||
| 25-29 | 2 | 3 | ||
| 20-24 | 2 | 3 | ||
| 15-19 | 4 | 6 | ||
| 10-14 | 1 | 4 | ||
| 5-9 | 1 | 4 | ||
| 0-4 | 4 | 1 | ||
| prosek | 3 | 3 | ||
|
|
|
|
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija | Proizvodnja i snabdevanje... | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 38 | 35 | - | - | - | - | 1 | - | - | 1 |
| Ženski | 21 | 20 | - | - | 1 | - | - | - | - | - |
| Oba | 59 | 55 | - | - | 1 | - | 1 | - | - | 1 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | - | - | - | 1 | - | - | - | - | - | |
| Ženski | - | - | - | - | - | - | - | - | - | |
| Oba | - | - | - | 1 | - | - | - | - | - |
Reference[uredi | uredi kod]
- ↑ Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2003, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Podgorica, septembar 2005, COBISS-ID 8764176
- ↑ Knjiga 1, Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Podgorica, septembar 2004, ISBN 86-84433-00-9
- ↑ Knjiga 2, Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Podgorica, oktobar 2004, COBISS.CG-ID 8489488