1470-e
Prijeđi na navigaciju
Prijeđi na pretragu
| Milenijum: | 2. milenijum |
| Vjekovi: | 14. vijek – 15. vijek – 16. vijek |
| Decenije: | 1440-e 1450-e 1460-e – 1470-e – 1480-e 1490-e 1500-e |
| Godine: | 1470 1471 1472 1473 1474 1475 1476 1477 1478 1479 |
| Kategorije: | Rođenja – Smrti – Arhitektura Nastanci – Prestanci |
1470-e su decenija koja je počela 1. januara 1470. i završila 31. decembra 1479.
Događaji i trendovi[uredi | uredi kod]
Hrvatska[uredi | uredi kod]
- siječanj - Nastavlja se rat između Frankopana i kraljevskog kapetana Blaža Mađara (Martin i Dujam bježe u Veneciju).
- veljača - Stjepan II Frankopan se pomirio sa kraljem Matijem Korvinom u Beču, ali usprkos obećanju, Senj se nikada neće vratiti Frankopanima.
- ožujak - Ivan Česmički i Ivan Tuz zbačeni s banske stolice (ovaj drugi utamničen), za bana Hrvatske, Slavonije i Dalmacije postavljen Blaž Podmanički Mađar.
- listopad - Turski upad i pljačka u Hrvatskoj.
- 23. 2. - Turci napali Župu dubrovačku i opljačkali Postranje a s njima je i herceg Vlatko; ugrožen Sokol u Konavlima.
- svibanj - Bosanski Turci haraju do zidina Splita, Šibenika i Zadra.
- 20. 5. - Dubrovačko poslanstvo u Carigradu: sultan Mehmed II će vratiti ono što je opljačkano, ali Republici se uvećava danak sa 5 na 10 hiljada dukata.
- lipanj - Pljačkaški Turci prodiru kroz Hrvatsku do Ljubljane, Kranja i Celja; povlače se zbog okupljenih četa u Koruškoj.
- 18. 6. - Nakon izmirenja sa hercegom Vlatkom, otvoren trgovački put iz Dubrovnika.
- ca. 2. 7. - Slavonski banovi Blaž Mađar i Damjan Horvat izdali naređenje slavonskom plemstvu da se okupi kod grada Rakovca za odbranu od Turaka (njihovi vojnici prije listopada počinili zločine u Varaždinskim Toplicama, ubijeno "do 20" kaptolskih podanika)[1].
- kolovoz - Turci upadaju u Slavoniju do okolice Zagreba.
- 18. 9. - Ugarski sabor u Budimu, kojem nisu prisustvovali zaverenici (ugarski primas Ivan Vitez u prvoj polovici godine ponudio krunu poljskom princu Kazimiru); Nikola Iločki neutralisan proglašenjem za bosanskog kralja (realno Teočak i zvornički kraj), kao i za hrvatskog i slavonskog bana i vranskog priora.
- 24. 9. - Dubrovčani pomažu Ivaniša Vlatkovića, kasnije ojačavaju Ston.
- u ovo vreme: herceg Vlatko napada Posrednjicu koju drže Dubrovčani.
- 12. 1. - Kralj Matija pozvao plemstvo Križevačke županije da ne plaćaju desetinu zagrebačkom biskupu Osvaldu Tuzu koji je proglašen odmetnikom.
- 25. 2. - Dubrovčani odlučili srušiti Posrednjicu kako bi sprečili sultanovu podozrivost - na tom mjestu će Mađari podići utvrdu Koš (kod Opuzena); Dubrovčani takođe morali srušiti i utvrđenja oko Molunta (Dubrovčani počinju napuštati i koloniju u Drijevi, što dovodi do opadanja mjesta).
- 1. 5. - Kralj Matija odobrio zaključke ugarskog sabora - bez dozvola staleža neće uvoditi nove poreze, kraljevina Slavonija dobila izvesne povlastice, naizgledno pomirenje sa biskupom Tuzom.
- 20. 5. - Općina Gradec oslobođena kunovine i vanrednih slavonskih daća, vraćeni joj neki posjedi.
- svibanj-lipanj - Turska provala preko Hrvatske do Maribora i Ptuja, na povratku poharali zemlje nesložnih Frankopana.
- ?kolovoz, početkom - Na sastanku banovca Pavla Tara i mletačkog splitskog kneza došlo do sukoba - Tar pogođen metkom dok je jurio za knezom u Split (inače, dalmatinski banovac Pavao Tar je u sukobu oko Klisa sa Žarkom Dragojevićem i njegovim mletačkim zaštitnicima).
- rujan - Ajas-paša provalio u Hrvatsko primorje, Istru i Furlaniju.
- listopad - Dogovor Mlečana, Frankopana, Kurjakovića, Petra Zrinskog i kraljevskog senjskog kapetana o otporu Turcima.
- studeni - Treća provala Turaka u Hrvatsku, do Gorice i Istre.
- jul, početkom - Herceg Vlatko gubi Visući na Cetini, krajem meseca šalje mirovnu ponudu u Dubrovnik.
- 21. 8. - Dubrovnik oglašava mir sa hercegom.
- rujan - Provala Turaka iz Bosne u Hrvatsku i Sloveniju, u Koruškoj zarobljen izvesni Michel Zwitter koji će im kasnije biti vodič.
- 20. 11. - Ivan I. Ernušt imenovan slavonskim banom, dobio međimursko vlastelinstvo.
- lipanj - Turske čete provaljuju u Hrvatsku i Slavoniju (14 dana pustoše u Zagorju).
- Nikola Modruški tiskao latinski "Pogrebni govor za kardinala Pietra Riaria" u Rimu, što se smatra prvom inkunabulom nekog Hrvata i južnog Slavena.
- Vincent iz Kastva slika freske u crkvi sv. Marije na Škrilinama u Beramu kod Pazina.
- jesen - Teška turska pustošenja u Slavoniji i Hrvatskoj iz Bosne[2].
- Utemeljen dominikanski samostan u Bolu na Braču.
- Nikola Ivanov Firentinac nastavlja gradnju šibenske katedrale.
- srpanj - Turski upad u zemlje Fridriha III (Slovenija), stradali Slavonija i Zagorje (i još jedan u listopadu)[3].
- Andrija Banić (Bánffy) hrvatski ban 1476-77 - spajaju se titule hrvatsko-dalmatinskog i slavonskog bana.
- Izbjeglice iz Cetinske krajine dolaze na Olib.
- Gradi se kaštel frankopanskog Omišlja.
- ca. lipanj - Turski upadi preko Hrvatske u dan. Sloveniju gdje ostaju mjesec dana.
- 14. 8. - 20. 12. - Matija Korvin neuspešno opseda Beč.
- 18. 10. - Poslanica kralja Matije staležima Kraljevine Slavonije da na saboru, koji će sazvati ban Ladislav od Egervarija i Ivan Tuz od Laka, izaberu kapetana za obranu od Turaka, zemlja oslobođena poreza za četiri godine.
- listopad - Bosanski Turci na čelu sa Skender-begom[4] upadaju u Hrvatsku do Sesveta, zatim u mletačku Furlaniju gdje poražavaju Mletke kod Fogliana[5]; plamen požara se mogao videti sa zvonika Sv. Marka u Veneciji[4].
- Elegiarum et carminum libri tres Jurja Šižgorića.
- 20. 1. - Slavonski sabor u Zdencima o obrani od Turaka i desetini za zagrebačku biskupiju (prema pismu od 1. 6., desetinu prihvata i despot Vuk za posede Bijela Stijena i Tituševina).
- 24. 2. - Venecija poziva Frankopane i Kurjakoviće na izmirenje kako bi ih pomogla u borbi protiv Turaka.
- travanj - Turska provala do Kranjske.
- lipanj - Skender-beg Mihaloglu opet hara u Sloveniji i mletačkoj Furlaniji.
- srpanj/kolovoz - Na povratku iz Slovenije Turci pretrpeli velike gubitke na zemlji Petra Zrinskog i kod Jajca.
- travanj - svibanj - Ugarska kruna osvojila sve posede Ivana VIII. (Anža) Frankopana Brinjskog - sklanja se kod Mlečana.
- kolovoz - Turska provala u Slavoniju, Štajersku i, prvi put, u zapadnu Ugarsku.
- jesen - Nova turska provala u Hrvatsku i Sloveniju, ali kod Brežica im Juraj Vitovec oteo mnogo plena i zarobljenika.
- listopad - Ugarska vojska na čelu sa Blažom Podmaničkim stigla u Zagreb radi borbe sa Turcima - u narednih par mjeseci će potisnuti Ivana VII. Frankopana natrag na Krk (kralj Matija ima cio Vinodol).
Bosna[uredi | uredi kod]
- april - Herceg Vlatko Hercegović pustio Ahmeta iz tamnice, sultan mu vratio Popovo polje i Trebinje[6].
- Ajas-paša (Ajas-beg) prvi put se pominje kao bosanski sandžakbeg.
- Herceg Vlatko se izmirio s Turcima i priznao njihovu vlast, njegove zemlje izdvojene u Hercegovački sandžak sa sedištem u Foči, na čelu Hamza-beg.
- 23. 2. - Turci napali Župu dubrovačku i opljačkali Postranje a s njima je i herceg Vlatko; ugrožen Sokol u Konavlima.
- 18. 9. - Nikola Iločki proglašen za bosanskog kralja (realno Teočak i zvornički kraj).
- 19. 9. - Hercegovački sandžakbeg Hamza-beg osvojio Počitelj od Mađara.
- 24. 9. - Dubrovčani pomažu Ivaniša Vlatkovića, kasnije ojačavaju Ston.
- u ovo vreme: herceg Vlatko napada Posrednjicu koju drže Dubrovčani.
- decembar - Izaslanik titularnog bosanskog kralja Nikole Iločkog se sastao sa hercegom Vlatkom i Ivanom Crnojevićem (bez efekta).
- Sultan postavio Matiju Vojsalića za "kralja Bosne" (1472-76).
- 15. 1. - Mletačka općina upućuje izaslanike hercega Vlatka na sporazum sa "bosanskim kraljem" (Nikola Iločki) i Vukom Grgurevićem.
- maj - Dubrovčani mire hercega Vlatka i braću Vlatković.
- jul, početkom - Herceg Vlatko gubi Visući na Cetini, krajem meseca šalje mirovnu ponudu u Dubrovnik.
- 21. 8. - Dubrovnik oglašava mir sa hercegom.
- Izgrađena najstarija džamija u Mostaru - Sinan-pašina ili Atik džamija.
- Počinje gradnja crkve svetog Stefana u Herceg Novom (herceg Vlatko, Ivan Crnojević i Dubrovčani).
- ? Hercegu Vlatku sultan oduzeo Trebinje i Popovo[7].
- Popis u turskoj Bosni 1475-77.
- februar - Nakon što je Matija Korvin osvojio Šabac, Vuk Grgurević hara do Srebrenice gde je poharao vašar (pet tovara srebra i 127.000 aspri), zatim i Kučlat i Zvornik, gde je ranjen.
- jun, krajem - Odeljenje mađarske vojske spasilo "kralja" Bosne Matiju Vojsalića, čije su gradove Turci napali zbog kontakta sa Mađarima - poslednji put se spominje u istoriji.
- Pokušaj hercega Vlatka da uz pomoć Ivana Crnojevića povrati Hercegovinu, ali između njih dolazi do sukoba.
- april - Mlečanin Frančesko Kontarini u misiji kod hercega Vlatka i Ivana Crnojevića koje pokušava izmiriti[9].
- jun, sredinom - Turci zauzeli tvrđavu Klobuk, između Nikšića i Trebinja.
- Popis Hercegovačkog sandžaka.
- srpanj/kolovoz - Na povratku iz Slovenije Turci pretrpeli velike gubitke na zemlji Petra Zrinskog i kod Jajca.
- oktobar - Vlatko Hercegović nudi Novi i Risan Mlečanima - ovi prvo prihvataju, zatim odustaju.
Srbija i Zeta[uredi | uredi kod]
- pribl. - Srpski vojvoda Miloš Belmužević prešao u Ugarsku.
- početkom godine - Ivan Crnojević se sporazumeo sa sultanom, plaća harač od 700 dukata.
- Turci podižu utvrđenje Šabac na Savi (raniji Zaslon) - prekid odbrambene linije Beograd - Jajce.
- Kralj Matija Korvin obnovio srpsku despotovinu, nosilac titule je Vuk Grgurević (1471-85).
- decembar - Izaslanik titularnog bosanskog kralja Nikole Iločkog se sastao sa hercegom Vlatkom i Ivanom Crnojevićem (bez efekta).
- 24. 2. - Ivan Crnojević dobio mletačko plemstvo[10].
- februar - Finansijska kriza u mletačkim gradovima: naređeno da seljaci izmiruju dugove bez posrednika.
- Počinje gradnja crkve svetog Stefana u Herceg Novom (herceg Vlatko, Ivan Crnojević i Dubrovčani).
- pribl. - Ivan Crnojević hara okolinom Budve, jer su ovi primili Ivanovog carinika s njegovim novcem; ove godine verovatno obustavio danak sultanu[11].
- januar - Ivan Crnojević javlja Mlečanima da Turci nameravaju obnoviti Podgoricu sa 5.000 svojih domaćinstava, kao i stari grad Baleč.
- 6. 2. - Bali-beg Malkočević[2], zapovednik smederevskog paše Ali-bega, pljačka i ubija do Velikog Varadina.
- 24. 2. - Mletačka Republika daje plemstvo Ivanu Crnojeviću i njegovoj djeci[12] i obećavaju pomoć protiv Turaka.
- mart - Napuljski kralj Ferdinand dozvoljava izaslanicima Ivana Crnojevića nabavku žita (jedan od njih je Mihailo Štiljanović, predak Stefana Štiljanovića).
- 15. 6. - Tokom opsade Skadra, Mlečani razbili Turke na Bojani, koju su hteli pregraditi.
- jul - Velika turska vojska se okupila pred Skadrom, Ivan Crnojević pomaže Mlečanima u odbrani, mletački brodovi se prebacuju preko njegove teritorije u Skadarsko jezero.
- avgust - Turci iz Srbije upadaju u Ugarsku do reke Kereš[2].
- Mačvanskom banovinom upravljaju Job Gorjanski i Matijaš Morović, poslednji muški potomci svojih porodica.
- Bitka kod Košica, proslavio se Dmitar Jakšić[13].
- septembar, krajem - U Dubrovniku se razgovara o rušenju ostataka crkve sv. Stefana u Novom po molbi hercega Vlatka (gradnja počela tek 1473.)[14].
- prosinac, zadnjih dana - Kralj Matija Korvin stigao u Beograd sa velikom vojskom; flotom komanduje Dojčin Petar (Peter Dóczy) - Matija je prvi put na južnoj granici od 1465.
- Novi vaseljenski patrijarh je srpski monah Rafailo I (1475-76), verovatno pod uticajem Mare Branković - većina grčkog sveštenstva ga ne priznaje.
- Ivan Crnojević verovatno gradi utvrđenje u Obodu, u koje se povlači iz Žabljaka[15].
- Podanici Ivana Crnojevića ubili u Kotoru srpskog kancelara i tumača Natalina Metikovog.
- 15. 2. - Posle 33 dana opsade kralj Matija Korvin zauzeo turski Šabac.
- Vuk Grgurević zatim hara do Srebrenice gde je poharao vašar (pet tovara srebra i 127.000 aspri), zatim i Kučlat i Zvornik, gde je ranjen.
- avgust - Smederevski sandžakbeg Ali-beg upao u Banat do Temišvara, ali Vuk Grgurević ga na povratku razbio kod Požežene[16] (s njim su i "Dojčin Petar" i Dmitar Jakšić).
- Ugarsko-srpske snage opsedaju Smederevo, podignute tri kule oko tvrđave.
- decembar - Mehmed II deblokirao Smederevo i rasturio ugarsko-srpsku vojsku.
- Turci (Hasan-paša) izgradili Podgoricu.
- Pokušaj hercega Vlatka da uz pomoć Ivana Crnojevića povrati Hercegovinu, ali između njih dolazi do sukoba.
- Katolički nadbiskup Andrija Jamometić postavljen u Prečistu Krajinsku[17], posle grčkog unijate Jovana s Krita (moguće da nikada nije došao u dodeljeno područje[18]).
- april - Mlečanin Frančesko Kontarini u misiji kod hercega Vlatka i Ivana Crnojevića koje pokušava izmiriti, zatim organizuje odbranu Skadra, jer Turci po četvrti put opsedaju Kroju[9].
- avgust - decembar - Tokom neuspešne Korvinove opsade Beča, srpski konjanici despota Vuka haraju u Austriji.
- septembar - Kontarini se pokušao probiti do Kroje, nakon početnog uspeha stradao sa mnogim borcima; tokom ljeta jak turski odred stigao u Podgoricu[19].
- decembar ili januar 1478 - Turci porazili odrede Ivana Crnojevića.
- februar - Nakon što su Turci porazili njegove odrede, poslanik Ivana Crnojevića traži pomoć u Veneciji (dobija žitarice i sukno).
- ožujak - Ugarski sabor odobrio ratnu daću, odlučeno da se utvrde Kovin, Požežena i Ram.
- april - Panika u okolini Skadra i Bara zbog približavanja Turaka.
- septembar - Beglerbeg Sulejman zauzeo Žabljak Crnojevića.
- + Sultan potvrdio pod Skadrom prava i posjede kaluđerima Sv. Nikole Vranjinskog.
- Angelina Branković sa sinovima Đorđem i Jovanom iz Furlanije prelazi caru Fridrihu koji joj daje grad Vajtersfeld[20].
- U Bačkoj osnovan pravoslavni manastir Bođani (izbeglice iz Resave)[21].
- 16. 3. - Razgraničenje mletačke Budve i teritorije Ivana Crnojevića, duž ponovo utvrđenog pravca starog puta Kotor - Bar (obnovljen u širini četiri budvanska lakta)[22].
- mart - Turski opunomoćenici preuzimaju Skadar, mletački najamnici i mnogi stanovnici prelaze u Bar i Ulcinj, mnogi nastavljaju za Mletke.
- Turci iz Podgorice i okoline Skadra kreću na Ivana Crnojevića, koji nakon borbe privremeno beži u Apuliju.
- Mrkojevići prilaze Turcima, takođe i Crmnica, Grbalj i Paštrovići koji su zbacili mletačku vlast.
- avgust - Nakon što se Ivan Crnojević vratio na zetsko primorje, izbio neki sukob između njegovih seljaka u brdima i turskog subaše[23].
- 9. 10. - Mati Angelina i njeni sinovi Đorđe i Jovan se zakleli na vernost caru Fridrihu III[20].
- 13. 10. - Bitka na Hlebnom polju u Erdelju: velika ugarska pobeda nad Osmanlijama, istakao se Pál Kinizsi, borili se i despot Vuk (?) i Dmitar Jakšić.
Reference[uredi | uredi kod]
- ↑ V. Klaić, str. 82
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Mehmed the Conqueror and His Time By Franz Babinger, p. 338
- ↑ V. Klaić, str. 102
- ↑ 4,0 4,1 Mehmed the Conqueror and His Time By Franz Babinger, p. 358
- ↑ V. Klaić, str. 108
- ↑ Dr. Goran Komar, Kuti Selo u Boki Kotorskoj, rastko.rs
- ↑ Dr. Goran Ž. Komar, Planinska sela Dračevice pod vlašću Venecije 1687-1797, rastko.rs
- ↑ Istorija Crne Gore, str. 304
- ↑ 9,0 9,1 Istorija Crne Gore, str. 310
- ↑ Ćorović, Stvaranje nove srpske despotovine; prema Istoriji Crne Gore to je bilo 1474
- ↑ Istorija C. G, str. 295
- ↑ Istorija Crne Gore, str. 295
- ↑ Ljubivoje Cerović, Srbi u Slovačkoj, rastko.rs
- ↑ Istorija C. G., str. 461
- ↑ Istorija C. G., str. 326
- ↑ Dr Ž. Fajfrić, Sveta loza Brankovića, rastko.rs
- ↑ Istorija Crne Gore, str. 328
- ↑ JAMOMETIĆ, Andrija, Hrvatski biografski leksikon
- ↑ Istorija Crne Gore, str. 312
- ↑ 20,0 20,1 V. Ćorović, Srpska despotovina u Sremu, rastko.rs
- ↑ Mitropolit Amfilohije, Isihazam kao osvajanje unutarnjih prostora, rastko.rs
- ↑ Istorija Crne Gore, str. 293
- ↑ Istorija Crne Gore, str. 322
- Vjekoslav Klaić, Svezak drugi: dio treći.... Treća knjiga: Doba kralja Matijaša Korvina i Jagelovića (1458-1526) (archive.org)
- Vladimir Ćorović, Historija Bosne
- Grupa autora, Istorija Crne Gore
